Morgunblaðið - 16.03.2003, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 16. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Bjartsýni á Austurlandi
AUSTFIRÐINGAR hafa margir fyllst bjartsýni við fregnir af
fyrirhugaðri stóriðju og stórframkvæmdum á Austurlandi.
Víða má sjá merki þeirra breytinga sem eru í vændum. Í Shell-
skálanum á Reyðarfirði er boðið upp á ALCOA Special ham-
borgara, sem er með osti, skinku, beikoni, grænmeti, eggi og
sósu. Þegar nemendur Grunnskólans á Reyðarfirði héldu
árshátíð síðastliðið föstudagskvöld kom alls staðar nálægt ál-
verið að sjálfsögðu við sögu í skemmtidagskránni.
Hátíðarhöldin fyrir austan, þegar stjórn Alcoa samþykkti
áform um að reisa álver á Reyðarfirði, eru í fersku minni. Fán-
ar Alcoa voru þá dregnir að húni í Fjarðabyggð og flugeldum
skotið á loft. Eins konar álþjóðhátíð. Fögnuðurinn er þó blend-
inn og á Reyðarfirði má sjá íslenskan fána sem flaggað hefur
verið í hálfa stöng frá því Alþingi samþykkti álverið.
Austurland hefur átt undir högg að sækja í búsetulegu tilliti.
Þar hefur verið fólksfækkun og breytingar á hefðbundnum at-
vinnuháttum komið hart niður á fjórðungnum. Sumir voru
farnir að efast um að Austurland ætti framtíð fyrir sér. Áratug-
um saman hafa stjórnmálamenn talað um nauðsyn þess að
treysta atvinnulíf og búsetu á Austurlandi. Oft hefur verið
bryddað upp á stóriðju sem lausn, en áformin oltið um koll hvað
eftir annað. Stóriðjuhugmyndirnar hafa aldrei komist jafn
langt og nú. Menn eru farnir að undirrita samninga og sprengja
jörðina.
Þegar blaðamenn Morgunblaðsins voru á ferð eystra í vik-
unni fundu þeir að mikill hugur er í mörgum og fram-
kvæmdagleðin vakin. Íbúðarhús eru aftur tekin að rísa og nýjar
verslanir að bætast við. Sumir þora vart að trúa því að áformin
fái framgang, fyrr en þeir þreifa á. Endurtekin vonbrigði fyrri
ára hafa sett sitt mark í sálirnar.
Við Kárahnjúka eru verktakar með stórvirkar vinnuvélar
byrjaðir að undirbúa smíði stærstu virkjunar landsins. Fjöldi Ís-
lendinga og útlendinga er þar við störf og vinnur dag og nótt.
Niður ljósavélanna er kominn í stað öræfaþagnarinnar og skær
vinnuljós keppa við skin frá tungli og stjörnum á björtum nótt-
um. Í liðinni viku urðu menn vitni að gríðarmiklum spreng-
ingum í árgili Jöklu við Kárahnjúka. Það bærðust blendnar til-
finningar í hjörtum viðstaddra. Hrifning yfir þeirri getu manna
að geta kastað tugum þúsunda tonna af bjargfastri fósturjörð í
háaloft í einni svipan og svo tregi, allt að því sorg, yfir því að sjá
náttúruperlum fórnað. Jafnvel þótt ætlunin sé að treysta mann-
líf og búsetu á Austurlandi til frambúðar.
Stórframkvæmdir við Kárahnjúka og væntanleg álversbygging á Reyðarfirði hafa hleypt fjöri í atvinnulífið fyrir
austan. Guðni Einarsson og Ragnar Axelsson fóru í Fjarðabyggð og að Kárahnjúkum.
EINN fimmtán norskra starfsmanna NCC
sem vinna við gangagerð Íslenskra aðalverk-
taka við Kárahnjúka er Sindre Aspehjell frá
Tafjord, bæ sem er um 100 km frá Ålesund.
„Ég kom hingað eftir jól,“ sagði Sindre. „Við
vinnum í 12 daga lotum, 12 tíma á dag, og för-
um svo í 9 daga frí. Við Norðmennirnir erum
vanir að fara heim í fríunum. Vinnuveitandinn
borgar fyrir ferðirnar.“
Sindre er ekki óvanur því að vinna fjarri
heimili sínu og hefur unnið víða um Noreg og
eins í Stokkhólmi í Svíþjóð. En hvernig er að
vinna á Íslandi?
„Mér þykja ferðirnar heim og að heiman
taka mikinn tíma. Þegar ég fer heim fer ég
héðan á fimmtudegi, þarf að gista í Reykjavík
og er kominn heim á föstudagskvöldi. Þegar ég
kem hingað fer ég að heiman klukkan 6 á
mánudagsmorgni og er kominn hingað klukk-
an tíu um kvöldið.“
Sindre segir landslagið fyrir austan minna
hann á það sem gerist í Noregi þegar komið er
upp í 1.000 metra hæð yfir sjávarmáli, nakin
fjöll og engin tré. Vinnubúðir ÍAV eru hins
vegar í um 600 m.y.s. En hvernig er að vinna
með Íslendingum?
„Það gengur vel að vinna með þeim,“ sagði
Sindre.
Ferðirnar taka langan tíma
Sindre Aspehjell frá Tafjord í Noregi.
SIGURBERGUR Konráðsson, einn eigenda
Arnarfells og staðarstjóri, sagði að vegurinn,
sem verið er að leggja niður gilvegginn, ætti
að liggja að hjárennslisgöngum fyrir ána
undir stíflustæðinu. Starfsmenn Arnarfells
ehf. við Kárahnjúka eru 14 talsins og koma
víða að af landinu.
„Við komum hingað 22. febrúar síðastlið-
inn í þessa törn. Í haust vorum við hér og
gerðum meðal annars stafninn fyrir göngin
sem Íslenskir aðalverktakar eru að grafa.
Einnig tókum við prufuholur í stíflustæðinu
og væntanlegum efnisnámum,“ sagði Sig-
urbergur. „Þeir sem vinna hér eru allir þaul-
vanir og vita hvað þeir eru að gera. Þegar
við fórum í þetta vorum við sammála um að
þetta væri ekki staður fyrir lærlinga.“
Unnið er tólf tíma á dag, frá 7 að morgni
og til 19 að kvöldi. „Ætlunin var að vinna í
tíu daga lotum, en vegna veðuraðstæðna
ákváðum við að nýta góðu dagana til vinnu
og slæmu dagana til hvíldar,“ sagði Sig-
urbergur. Arnarfellsmenn urðu sammála um
að hafa þetta fyrirkomulag og fara ekki heim
í frí. Stefnt er að því að ljúka gerð slóðans
niður gilvegginn fyrir páska svo útivistin get-
ur orðið löng.
Hvað finnst Sigurbergi um umræðuna sem
verið hefur um Kárahnjúkavirkjun?
„Mér finnst fólk ekki hafa verið sjálfu sér
samkvæmt í henni. Margir hafa tjáð sig án
þess að þekkja málið né hafa komið hingað.
Ég held að hluti af andmælunum sé andstaða
gegn virkjunum, sama hvar þær eru. Það er
eins og fólk hafi ekki áttað sig á því að
Dimmugljúfur verða óskert hér neðan við
stífluna.“
En hvernig verja menn frístundum til
fjalla í svo langri útivist?
„Það er svo sem ekki margt að gera,“
sagði Sigurbergur. „Við erum nýbúnir að fá
gervihnattasjónvarp og getum horft á ýmsar
stöðvar. Svo lesa menn og hvíla sig.“
Ekki staður fyrir lærlinga
Sigurbergur Konráðsson
STARFSMENN Íslenskra aðalverktaka eru
að grafa aðgöng undir stíflustæði Kára-
hnjúkavirkjunar. Göngin liggja í víðum boga
niður í iður jarðar og á leiðinni er op út um
þverhníptan bergvegginn í gljúfri Jöklu.
Göngin eiga að verða 719 metra löng og um 6
metrar í þvermál. Þar sem aðgöngin enda
verður hjáleið Jöklu undir stíflustæðið grafin
í báðar áttir. Verkinu á að ljúka um miðjan
apríl.
Uppi á yfirborði jarðar varð Árni Long
verkstæðisformaður ÍAV fyrir svörum. Hann
var að mæta úr vaktafríi síðastliðinn fimmtu-
dag, en þá eru vaktaskipti. Sem verkstæð-
isformaður hefur Árni yfirumsjón með við-
gerðum og viðhaldi á tækjum. Auk þess er
hann öryggisstjóri og hefur umsjón með
slökkviliði og sjúkraflutningum. Á staðnum er
bæði brunalið með fullkominn reykköfunar-
búnað og sjúkrabíll. Eins fylgist hann með
notkun öryggisbúnaðar starfsmanna á staðn-
um. Árni var fyrst spurður um vinnutilhögun.
„Hér vinna 18 Íslendingar og 15 norskir
starfsmenn NCC. Norðmennirnir eru aðal-
lega við borun og sprengingar í göngunum.
Íslendingar eru líka í því og fleiru. Það eru
tvískiptar vaktir, 12 stundir í senn, og unnið
allan sólarhringinn. Íslendingarnir vinna í
tvær vikur og fara í frí þá þriðju svo það eru
þrjár vaktir við þetta. Fyrri vikuna er unnið
á næturvakt og þá síðari á dagvakt.“
Árni er fjölskyldumaður og býr í Reykja-
vík. Hvernig líkar honum þessi vinna?
„Þetta er erfitt vegna fjölskyldunnar. Við
hjónin eigum þrjá stráka. Maður þarf að eiga
góða konu til að geta staðið í þessu. Það er
alltaf erfitt að fara að heiman eftir vaktafrí.
Svo lagast líðanin þegar kemur í seinni vik-
una og maður getur talið niður dagana. Kost-
urinn er að þessi vinna gefur ágætlega af
sér.“
Árni segir að aðbúnaðurinn sé til fyrir-
myndar og stemmningin ágæt. „Þetta er eins
og ein stór fjölskylda. Ég byrjaði að vinna
hjá ÍAV við Vatnsfellsvirkjun 1999 og kom
þaðan hingað í haust. Við fylgdumst að nokk-
ur sem höfðu unnið í Vatnsfelli, þeirra á með-
al kokkurinn hún Kolbrún Geirsdóttir.“
Árni segir að það hafi verið mögulegt að
skreppa frá Vatnsfelli til Reykjavíkur á frí-
vakt, ef eitthvað kom uppá. Það er ekki hægt
frá hálendi Austurlands. „Hér er þetta eins
og sjómannslíf. Ekki svo auðvelt að komast
frá.“
Þetta er eins og sjómannslíf
Árni Long, verkstæðisformaður ÍAV.
„ÁSTANDIÐ á fasteignamarkaði hér eystra
hefur breyst frá því Alcoa kom inn í myndina,“
sagði Ásmundur Ásmundsson umboðsmaður
Fasteignasölunnar Hóls í Fjarðarbyggð og á
Suðurfjörðum í viðtali við Morgunblaðið. „Þeg-
ar stjórn Alcoa samþykkti álverið í janúar síð-
astliðnum fékk fólk trú á að hér yrði hægt að
búa. Fólk af Norðurlandi og eins að sunnan
hefur spurst fyrir um íbúðar- og atvinnuhús-
næði. Í þessum hópi eru margir iðnaðarmenn
og tækjamenn af Eyjafjarðarsvæðinu og eins
hefur verið spurt um atvinnu fyrir háskóla-
menntað fólk.“
Ásmundur segir skort á húsnæði af þeirri
stærð sem fjöldinn leitar að, það er 120 til 140
m2 íbúðir. Nokkuð er til af stórum einbýlis-
húsum, 250 til 300 m2 sem byggð voru á 8. ára-
tug síðustu aldar. Þessi hús eru m.a. á Reyð-
arfirði, Eskifirði, Norðfirði og Fáskrúðsfirði.
„Hér á Reyðarfirði vantar fjögurra herbergja
hús með bílskúr. Ég tel einnig að hér þurfi að
reisa fljótbyggt sex til átta hæða fjölbýlishús.
Það eru margir sem vilja búa í slíku húsnæði,“
sagði Ásmundur.
Fasteignaverð er mun lægra fyrir austan en
t.d. á höfuðborgarsvæðinu. Innan Austfjarða
er verðið einnig breytilegt. Að sögn Ásmundar
er fermetraverð lægra á Suðurfjörðum en í
Fjarðarbyggð. Í fyrra var íbúðarhúsnæði selt
fyrir minna en helming brunabótamatsverðs á
Suðurfjörðunum, að sögn Ásmundar. „Hér í
Fjarðarbyggð hefur verð á góðum húsum verið
þetta 60 til 65% af brunabótamatsverði og
minni eignir seljast betur en þær stærri.
Ástand eignanna hefur auðvitað einnig áhrif.
Fasteignir hafa hækkað undanfarið í verði og
til dæmis var síðasta salan okkar upp á 86% af
brunabótamati. Fyrir ári var fólk tilbúið að
borga 55% af brunabótamati fyrir sama hús.“
Þrátt fyrir þessa hækkun telur Ásmundur
ólíklegt að verð á notuðu húsnæði fyrir austan
nái því sem það er á höfuðborgarsvæðinu. En
hvaða staðir þykja þeim sem hugleiða fast-
eignakaup mest spennandi?
Fasteignamarkaðurinn
breyttist með Alcoa
Ásmundur Ásmundsson
„Fólk setur samasemmerki á milli Reyðar-
fjarðar og álvers. Til þessa hefur Fáskrúðs-
fjörður lítið verið í myndinni, en það mun
breytast með tilkomu jarðganganna.“
Ásmundur telur að þegar í vor muni auknir
þungaflutningar um höfnina á Reyðarfirði
skapa þar meiri atvinnu, fljótlega verður einn-
ig farið í hafnargerð fyrir væntanlegt álver.
Hann segist ekki hafa trú á að bygging íbúðar-
húsnæðis hefjist fyrir alvöru fyrr en á næsta
ári þegar nær dregur stórframkvæmdum á
Reyðarfirði.
Ásmundur hefur búið á Reyðarfirði í 37 ár
og segir að lengst af þann tíma hafi verið impr-
að á stóriðju á staðnum. „Sumir hafa ekki trúað
því að þeir mundu nokkru sinni sjá af þessu
verða. Maður veit aldrei hvort af þessu verður
fyrr en það er orðið, styrjaldir og náttúruham-
farir geta sett strik í reikninginn. En ég er
bjartsýnn á að botninum sé náð. Þetta kostar
fórnir, en ég lít svo á að atvinnumöguleikar
fólksins hér séu mikilvægari en vonir um ferða-
menn frá útlöndum sem geta brugðist hvenær
sem er.“