Morgunblaðið - 13.08.2003, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 13.08.2003, Blaðsíða 30
UMRÆÐAN 30 MIÐVIKUDAGUR 13. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ É g hef oft velt því fyr- ir mér hverjir ráði í raun og veru tísk- unni, t.d. fatatísk- unni og útlitstísk- unni. Jú, líklegast eru það fata- og útlitshönnuðir úti í hinum stóra heimi. Frægar fyrirmyndir hafa svo auðvitað sín áhrif, t.d. þekktar poppstjörnur og kvik- myndaleikarar. En hverjir svo sem stjórna tískunni í raun og veru þá er víst að hún, eða réttara sagt „bissnes- inn“ í kringum hana veltir millj- örðum á ári hverju. Og til að halda þeim „bisness“ gangandi þykir greinilega nauðsynlegt að hverri árstíð fylgi ný tíska. Við neytendurnir, látum heldur ekki okkar eftir liggja, við tökum þátt; fylgjumst með og tileinkum okkur, misvel þó, nýja og nýja strauma. Skv. mínum bestu fáan- legu upplýsingum skilst mér t.d. að stutt pils séu í tísku þetta haustið, sömuleiðis lágir hælar og bolir með ýmsum slagorðum. Þá er aðeins fátt eitt nefnt. Og jú ekki má gleyma legghlífunum, þessum „prjónuðu strokkum sem krumpast niður kálfana,“ eins og það var orðað í Morgunblaðinu fyrir skömmu. Mér skilst að þær séu vinsælar meðal stelpna á aldrinum 11 til 19 ára. (En hvað um það. Eitt er nefnilega víst: ég mun aldrei ganga um í slíkum hlífum, hvað sem tískunni líður – enda hallærislegar með endem- um.) Ég viðurkenni vel að ég er ein þeirra sem fylgist vel með fata- tískunni, en neita ég því alfarið að ég láti hana stjórna mér, a.m.k. „ekki mjög mikið.“ T.d. var ég ekki ein þeirra sem festi kaup á rifnum gallabuxum þegar þær voru í tísku hér um árið. Jú, alveg satt: það var víst hægt að kaupa rifnar gallabuxur. Það þótti flott þá, en kannski ekki eins smart þegar margir voru í eins gallabuxum, þ.e. í buxum með gati á nákvæmlega sömu stöðunum. Ég á þó vinkonur sem fylgja tískunni betur en ég. T.d. þekki ég eina sem keypti sér gallabux- ur fyrir einhverjum mánuðum sem voru: „natural dirty,“, þ.e. „náttúrulega skítugar.“ Þá var m.ö.o. í tísku að vera í gallabux- um sem litu út fyrir að vera svo- lítið sjúskaðar, jafnvel skítugar. Til að ná því útliti þvoðu því framleiðendurnir efni buxnanna upp úr sérstöku efni, sem ég kann engin skil á. Nema hvað, eftir því sem vinkonan þvoði „náttúrulega skítugu“ buxurnar sínar, því hreinni urðu þær. Smám saman fór því skítuga áferðin af!! Og þar með voru bux- urnar komnar úr tísku! Ég fór að rifja þetta upp í vikunni og spurði vinkonuna hvort hún hefði nú ekki með þessum kaupum sín- um gengið of langt. Ég meina: Hverjum dettur í huga að kaupa skítugar buxur? „Nei, nei“, svar- aði vinkonan að bragði, „bux- urnar líta jú út fyrir að vera hreinar, en skítugu buxurnar eru komnar úr tísku, svo ég get auð- veldlega notað buxurnar, sem áð- ur voru skítugar, en eru nú orðn- ar hreinar og því komnar í tísku. Þetta voru því þrátt fyrir allt af- ar hagstæð kaup.“ Það var nefni- lega það! Jæja, ég er svo sem ekki alltaf sjálf hagsýn í kaupum mínum. T.d. er ég veik fyrir skóm og fagna hverri skóbúð sem opnar hér á Reykjavíkursvæðinu. Margoft hef ég farið í versl- unarferðir í þeim tilgangi að kaupa góða og þægilega gönguskó, til að nota í vetrar- snjónum eða í vinnunni, en iðu- lega kem ég heim með háa og tá- mjóa og kannski svolítið „óhentuga“ skó ef út í það er far- ið. En um leið afskaplega fallega og „bráðnauðsynlega“ – a.m.k. á þeirri stundu sem þeir voru keyptir. En talandi um þetta, þá má ég til með að koma því á framfæri, að ég hef „óvart“ keypt flík, sem ekki var hægt að nýta. En það var ekki mér að kenna heldur verslunareigandanum. Þannig var nefnilega mál með vexti að ég keypti mér mjög sérstakan kjól í fyrra sem hentað vel mínum aldri. En eftir nokkra mánuði var verslunin farin að auglýsa sömu gerð af kjólum sem „fermingar- kjólana í ár“. Frekar „pirrandi“ svo ekki sé meira sagt. Nú hang- ir þessi fermingarkjóll, nánast ónotaður inni í skáp. (Kannski ég gefi dóttur minni hann þegar hún kemst á fermingaraldur.) Já, vel á minnst, ég ætla að geyma öll fötin mín, þar til dóttir mín verður orðin stór. Ef ske kynni að þau komist aftur í tísku. A.m.k. hefur móðir mín ósjaldan sagt: „Nei, er þetta komið aftur í tísku. Ég átti einmitt svona kjól… “ En svo bætir hún því alltaf við að hún hafi fleygt flík- inni. Því miður. Af þessu má þó ljóst vera að það sem var í tísku í gær verður líklega aftur komið í tísku á morgun. Kannski með smá breyt- ingum þó. Og við, sem erum fylgjendur tískunnar, látum til- leiðast; kaupum tískuvöruna, oft – kannski alltof oft – af þeirri ástæðu einni að hún er í tísku. Ég verð þó að segja, hönn- uðum fatatískunnar það til hróss, að þeir eiga sínar „praktísku“ hliðar. Fatatískan gengur t.d. ekki eingöngu út á að nálgast hið „eina rétta útlit.“ Það sama get ég þó ekki sagt um snyrtivörubransann. Þar virðist allt ganga út á „staðlað út- lit“. Skilaboðin eru t.d. þau að hrukkur og grá hár séu lýti sem beri að forðast í lengstu lög og í því skyni eru auglýst ógrynni af hrukkukremum og hárlit- unarvökvum. Og eftir því sem við neytendur tökum betur á móti þeim skilaboðum því meiri fjár- munum veltir „hrukkukrema- bransinn.“ Já og „lýtaskurð- læknabransinn“ ef út í það er farið. En þrátt fyrir að við séum mörg hver duglegir neytendur er ekki úr vegi að staldra við og velta því fyrir okkur hvort við ættum ekki frekar að stjórna tískunni fremur en að láta hana, eða hönnuði hennar, stjórna okkur. Tískan, já tískan „ …Svo ég get auðveldlega notað buxurnar, sem áður voru skítugar, en eru nú orðnar hreinar og því komnar í tísku.“ VIÐHORF Eftir Örnu Schram arna@mbl.is Í MÁNUDAGSBLAÐI Morgun- blaðsins er viðtal við Eamonn Butler, framkvæmdastjóra Adam Smith Institute í London. Hann var hér í boði Versl- unarráðs Íslands til að sýna fram á ágæti einkavæð- ingar. Málflutn- ingur Eamonns Butlers virtist harla mótsagna- kenndur. Hann sagði að með einkavæðingu batnaði þjónusta og einnig var svo að skilja að launa- kjör og starfsskilyrði á vinnustað stórbötnuðu. Eamonn Butler fór mörgum orðum um lág laun opin- berra starfsmanna í Bretlandi og mátti skilja að ríkisrekstur héldi launakjörum þeirra niðri. Hann til- greindi sérstaklega dæmi um hve erfitt reyndist að fá fólk til starfa vegna bágra launakjara í mennta- og heilbrigðiskerfi og bætti því við að eftir því sem hann þekkti til hér á landi ættum við einmitt „talsvert verk óunnið á sviði heilbrigðis- og menntamála“. En það væri þó hægara sagt en gert að einkavæða á þessum svið- um. Þessir málaflokkar eru að sögn Butlers „erfiðir vegna þess hve nátengdir fólki þeir eru“. Framleiðslufyrirtæki séu til að mynda fremur fjarlæg fólki og þar starfi tiltölulega fáir. Heilbrigðis- þjónustan sé aftur á móti mjög nærri fólki, því það viti að það muni þurfa á henni að halda. Sömu sögu sé að segja um menntun, sér- staklega á Íslandi vegna þess að þjóðin sé ung og börn mörg. Af þessum ástæðum þurfi að vanda sérstaklega vel til verka þegar far- ið sé út í einkavæðingu á þessum sviðum. Mótsagnakenndur málflutningur Nú er mér spurn. Ef hægt er að sýna fram á að einkavæðing tryggi betri þjónustu, hvers vegna ætti þá að vera erfitt að innleiða hana á þeim sviðum sem snertir marga? Ætti það ekki að vera auðveldara? Og ef staðreyndin er sú að launa- kjör og starfsskilyrði batna með einkavæðingu, ætti einkavæðingu þá ekki að vera tekið fagnandi af starfsfólkinu? Þetta hljómar óneit- anlega mótsagnakennt. Gæti verið að veruleikinn sé allt annar en Eamonn Butler vill vera láta? Það vakti sérstaka athygli mína að í viðtalinu við Morgun- blaðið nefnir Eamonn Butler fang- elsi sem sérstaklega vel heppnaða einkaframkvæmd í Bretlandi, þar hafi náðst „bestur árangur“. Í rannsóknarskýrslu sem gerð var á vegum bresku verkalýðs- samtakanna Unison um reynsluna af einkavæðingu í almannaþjón- ustu kom fram að þjónusta þótti almennt hafa versnað jafnframt því sem hún reyndist greiðendum hennar miklu þyngri baggi en reiknað hafði verið með. Á þessu var þó ein undantekning. Í nokkr- um fangelsum hafði tekist að ná kostnaði verulega niður. Ástæðan var stórfelld fækkun í starfsliði og rýrnun launakjara! Reynslan önnur en látið er í veðri vaka Þetta kemur heim og saman við reynsluna annars staðar frá. Lak- ari starfskjör hafa yfirleitt verið fylgifiskur einkavæðingarinnar nema þá fyrir æðstu toppana og þeirra hirð. Gestafyrirlesari Versl- unarráðsins segir að árangurinn í einkavæddum fangelsum megi skýra í ljósi þess að þau séu á vegum einkaaðila að öllu leyti. Vandinn í sjúkrahúsunum og skól- unum sé sá, að aðeins afmarkaðir þættir séu einkavæddir „svo sem viðhald eða ræstingar“. Þetta þekkjum við hér á landi einnig. Í skólum og sjúkrahúsum hefur ræstingin verið boðin út í sívax- andi mæli. Þeir sem til þekkja vita að ekki hefur þetta haft í för með sér kjarabætur fyrir þá starfshópa sem þarna eiga í hlut nema síður sé. Enda er það svo að einhvern veginn þarf Eamonn Butler að ná kostnaði niður um 20%–40% sem hann fullyrðir að einkavæðingin hafi í för með sér. Við skulum ekki gleyma því heldur að fjárfestarnir í einkavæddri þjónustu ætla sér vel útilátinn arð. Ósannfærandi málflutningur Það væri fróðlegt að heyra Eamonn Butler og félaga hjá Adam Smith Institute, útlista hvernig þeir ætla að stórhækka laun en jafnframt ná 20%–40% sparnaði í starfsemi þar sem launin vega 70% af rekstrarkostnaði. Í Morgunblaðsviðtalinu vísar Ea- monn Butler á stjórnunarvanda í þessu samhengi, þetta snúist um að taka á honum. Þetta er ósann- færandi málflutningur. Og nú þarf aftur að spyrja: Á að bera þetta á borð fyrir starfsmenn íslensku heilbrigðisþjónustunnar? Heldur dr. Eamonn Butler að starfsfólk ís- lenskra sjúkrastofnana sé að snyrta á sér neglurnar í vinnunni? Staðreyndin er sú að einkavæð- ing innan almannaþjónustunnar í Bretlandi hefur haft í för með sér verri þjónustu fyrir þá sem hennar eiga að njóta, kostnaðarsamari fyr- ir þá sem borga brúsann og lakari kjör fyrir starfsfólk. Verslunarráð Íslands er hags- munaaðili og baráttuvettvangur fyrirtækja sem vilja hasla sér völl innan almannaþjónustunnar. Þar er að hafa mikla fjármuni og því mikið í húfi að sannfæra okkur um ágæti einkavæðingarinnar. Það er hins vegar lágmarkskrafa að áróð- ursmenn fyrir einkavæðingu segi satt og rétt frá og dragi upp sanna og trúverðuga mynd máli sínu til stuðnings. Góður málstaður þolir allan sannleikann. Hvers vegna fengum við ekki að heyra hann hjá gestafyrirlesara Verslunarráðs Ís- lands? Hvers vegna fáum við ekki að heyra sannleikann? Eftir Ögmund Jónasson Höfundur er alþingismaður og form. BSRB. FRÁ upphafi vega hefir það verið aðall heiðarlegra manna að standa við orð sín. Það voru mikil hrósyrði ef sagt var um mann, að ádráttur hans jafn- gilti loforði. Sá, sem sveik eða gekk á bak orða sinna, skyldi hvers manns níð- ingur heita. Slíka nafngift hefir ráðstjórnin íslenzka nú berlega kosið sér. Það er ekki þar fyrir að ráð- stjórnin hafi ekki áður beitt fyrir sig meiriháttar blekkingum. Og enginn kemst með tærnar þar sem aðalritari hefir hælana í hagræðingu sannleik- ans. Í þeim efnum er hann snillingur, enda margur í fjölmiðlastétt reiðubú- inn að ganga undir hagræðingunni. Skammt er að minnast óskamm- feilni stjórnarherranna fyrir kosn- ingarnar 1999, þegar þeir lofuðu sátt- um í fiskveiðimálum. Enginn, sem fylgist með í þjóðmálum, er í vafa um að sú blekking átti drjúgan þátt í að fleyta ríkisstjórnarflokkunum yfir al- þingiskosningarnar þá. Þeim héldust svikin uppi, enda héldu áhrifaríkustu fjölmiðlarnir því fram, að fiskveiðideilan væri leyst. Af henni þyrftu menn ekki lengur að hafa áhyggjur. Því fór sem fór og kjósendur uggðu ekki að sér. Það verður þeim list er leikur, enda var vegið í sama knérunn í kosningunum í maí sl. Gefin voru skýr loforð um ívilnanir til handa línuveiðimönnum. Kristinn H. Gunn- arsson, þingmaður Framsóknar- flokksins í Norðvesturkjördæmi, lýsti þeirri skoðun sinni í sjónvarpi fyrir alþjóð, að út á þau loforð myndi ráðstjórnin hafa haldið velli í kosn- ingunum. Hann getur úr flokki talað, þar sem hann er í kjördæmi, þar sem svikaloforðin höfðu vafalaust mest áhrif. Það má því ætla, að hvorki hann né Einar Oddur Kristjánsson hefðu náð kjöri nema fyrir launráðin. Þá gengu frambjóðendur ráð- stjórnarflokkanna í Norðaust- urkjördæmi berserksgang í at- kvæðasmölun út á loforð um gangagerð milli Siglufjarðar og Eyjafjarðar. Loforð, sem fyrirfram var búið að ákveða að standa aldrei við. Sá, sem hér heldur á penna, ætlar ekkert að meta verðmæti línuíviln- unar né heldur gerð Siglufjarðar- ganga hinna nýju. Það er ekki erindi þessa greinarstúfs. Þótt vægi þess- ara mála kunni að vera mikið eru þau þó hjóm eitt í samanburði við vinnu- brögð ráðamanna. Hvar á vegi er sú þjóð stödd, þar sem valdhöfum tekst með skrumi og ósannindum að halda völdum í landi hennar? Hvers má hún vænta af slík- um ráðamönnum? Hvaða virðingu ætli þeir beri fyrir þegnum sínum? Og hvað um fordæmin sem þessi býsn boða? Til hvers munu þau leiða fyrir þjóðfrelsið í landinu? Meistari Jón segir á einum stað, og vitnar í Sírak: ,,að líðanlegri sé þjóf- urinn en lygarinn, þó muni báðir til ólukku verða“. Þessi orð liðu um munn meistarans á öld sem tók mikl- um mun harðara á stuldi en síðar varð. Lygamerðirnir eiga sér enga af- sökun. Öll þeirra vörn er fyrirsláttur og yfirdrepsskapur, sem venjulegir menn myndu í öllu falli veigra sér við að beita. Lokaspurning: Hvernig má það vera að stjórnmálaforingjar láti standa sig að slíku framferði? Svar: Þeim hefir haldizt það uppi áður. Og munu beita því aftur ef þeim býður svo við að horfa. Ekkert getur stemmt stigu við þessari óvissu nema fólkið sjálft sem byggir landið. Ótíðindi Eftir Sverri Hermannsson Höfundur er fv. þingmaður Frjálslynda flokksins.  Steypusögun  Vegg- og gólfsögun  Múrbrot  Vikursögun  Malbikssögun  Kjarnaborun  Loftræsi- og lagnagöt  Hreinlæti og snyrtimennska í umgengni BT-sögun Sími 567 7544 Gsm 892 7544

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.