Vísir - 07.11.1980, Blaðsíða 27

27
Föstudagur 7. nóvember 1980
AD FARA í SVEIT
Hr eiðar St efá nsson:
Grösin i glugghúsinu.
Reykjavik, Iðunn, 1980.
Um langt árabil störfuðu
hjónin Jenna Jensdóttir og
Hreiöar Stefánsson saman aö
ritun bariiasagna. Ávöxtur
þeirrar samvinnu er 25 bækur
fyrir börn og unglinga sem út
komu á árunum 1944 tii 1974.
Frá 1975 hefur Hreiöar samiö
tvær bækur einn, Blómin blfö
(1975) og Mamma min er lögga
(1977). NU er komin ein bók til
viöbótar frá Hreiöari Grösin f
glugghúsinu.
Siguröur
Helgason
skrifar um
barnabækur
Þessi saga er á margan hátt
sérkennileg. Höfundur segir
hana I annari persónu og mikiö
má vera ef þaö hefur ekki þau
áhrif aö sagan höföi sterkar til
lesandans en ella. Þaö jaörar
viö aö lesandinn hafi þaö á til-
finningunni aö hann sé kominn á
vettvang sögunnar.
Sagan er lýsing á því þegar
ellefu ára gamall drengur er
sendur I sveit til ókunnugs fólks.
Aðstæöur heima hjá honum eru
erfiöar og þvi er brugöiö á þaö
ráö aö senda stráksa I sveit til
aö vinna fyrir mat sinum. Þaö
er ekki auövelt fyrir litinn strák
aöfara f sveit til ókunnugs fólks
á ókunnugan staö. Þaö er ekki
auövelt fyrir strák aö skilja
hugsunarhátt sveitafólksins
sem er á margan hátt óllkur þvi
sem hann á að venjast. Þaö tek-
ur talsveröan tlma aö laga sig
þannig aö alveg nýjum aö-
stæöum. En þegar frá llöur
sættir drengurinn sig mjög vel
viö sveitadvölina og allir reyn-
ast honum vel.
Hreiöar Stefánsson túlkar i
sögunni þau viöhorf sem viöa
voru rlkjandi hér á landi
skömmu eftir slöustu aldamót.
Viöhórfin til vinnunnar eru m.a.
fólgin I þvi aö hverja stund beri
aö nýta og aö menn eigi aö
leggja sig alla fram viö störf
sin. Vinnan er undirstaöa þess
aö fólk geti eignast mat og klæöi
og þá voru llfskjör langt frá þvl
aö vera jafngóö og nú er.
Persónurnar I Grösin I glugg-
húsinueru mjög vel geröar og
fullkomlega sannfærandi.
Bóndinn er kaldur og hrjúfur á
yfirboröinu, en undir niöri er
rikjandi góövild gagnvart
stráknum. En hann er kröfu-
harður I sambandi viö vinnu og
gerir bæöi kröfur til sjálfs slns
og annarra. Jói sonur ráöskon-
unnar er dæmigeröur fyrir þann
stóra hóp ungs fólks á Islandi
fyrr á tlmum sem höföu hæfi-
leika á einhverju sviöi en fengu
ekki tækifæri til aö nýta þá.
Ráöskonan á bænum er sú
manneskja sem reynist drengn-
um best. Þegar eitthvað bjátar
á kemur hún til hjálpar eftir þvi
sem hún getur.
Drengurinn Garðar hefur
miklar áhyggjur meöan hann er
i sveitinni. Litli bróðir hans
haföidáiðstuttu eftir fæöingu og
um sumariö veikist -annar
bróöir hans af taugaveiki og
pabbi hans smitast lika.
Drengurinn deyr en faöir lifir.
En einhvern veginn á drengur-
inn bágt meö aö skilja þaö
miskunnarleysi sem stjórnar
þvi aö bróöir hans deyr.
Þessi bók Hreiðars Stefáns-
sonar er mjög góö. Honum tekst
mjög vel viö aö túlka það
öryggisleysi sem drengurinn
býr viö. Sögusviöiö er kreppuár-
in um 1930. Skuggi kreppunnar
er á næsta leiti og flestir þekkja
hvaöa áhrif hún hafði á islenskt
þjóölif. Skemmtilegt er aö hug-
leiöa hversu lítiö þarf til aö
gleöja drenginn — súkkulaöi-
stykki, smákökur eöa eitthvaö
annaö sem er daglegt brauö hjá
núti'ma börnum. Þessi lýsing á
kjörum barna á kreppuárum er
holl lesning bömum nú 50 árum
siöar. Þaö eru bækur af þessu
tagi sem réttlæta og styrkja Ut-
gáfu barnabóka á tslandi.
Siguröur Helgason
VÍSIR
I Hver er Jón Bald-
jvin Hannibalsson?
■
Ritstjóri Alþýöublaðs-
ins? — Montinn hroka-
gikkur? — Sjónvarps-
stjarna? — Framagosi
og flokkaflakkari? —
Fyrrverandi togara-
sjómaöur? — Sonur
Hannibals? — Eigin-
maður Bryndisar
Schram?
I Helgarblaöi Visis er
langt og skemmtilegt
viðtal viö manninn þar
sem þessum og ótal
fleiri spurningum er
svarað.
Silli og
Valdi
Athyglin hefur
siöustu dagana beinst
mjög aö Sigurliða
Kristjánssyni, Silla,
vegna stórveglegrar
gjafar hans til ýmiss-
ar menningarstarf-
semi i landinu. Silli,
sem lést 1972, var sem
kunnugt er annar
' stofnenda og eigenda
versiunarstórveldis-
ins Silla og Valda sem
nú er fyrir bi. I Helg-
arblaðinu er upp-
rifjun á ævi Silla,
fyrirtækinu fræga og
rætt er viö nokkra
menn sem þekktu og
störfuðu fyrir þá Silla
og Valda.
Island i siðari
heimsstyrjöld
Þór Whitehead.sagnfræð-
ingur, gefur fyrir þessi jól
út fyrstu bók sfna I ritröð
um tsland I siðari
heimsstyrjöld. Helgarblað-
ið hefur fengið leyfi til að
birta kafla úr bókinni sem
fjallar um aðdraganda
striðsins og er þar sagt frá
komu Berkeley Gages,
sendimanns Breta til
landsins til að kanna af-
stöðu islendinga til stór-
veidanna. Gage kynntist
vel ýmsum valdamönnum
hér*
«ÍPiP
Framfaramenning-
arþj óðf élagsf ræði..
Leikritiö Dags hriðar
spor eftir Vaigarö
Egilsson veröur bráö-
lega frumsýnt í Þjóö-
leikhúsinu og á án efa
eftir aö vekja mikla at-
hygli enda nýstárlegt
bæöi að efni og sér-
staklega uppsetningu.
Helgarblaðið hefur
tekið viötal viö aöal-
persónu verksins, konu
nokkra sem er forseti
Framfaramenningar-
þjóöfélagsfræöideildar
Háskólans....
Morð-
mál í
stael
Annað efni er
fjölbreytt að venju.
Lif og list segir frá
færeyska bókaútgef-
andanum Emil
Thomsen, Umhverfis
jörðina inniheldur
pistil frá gömlum
nöldrara sem dvelst I
Bæheimi, Sérstætt
sakamál segir frá
Agötu Christielegu
morðmáli i Englandi,
Sigmar flytur fréttir
fyrir sælkera, sagt er
frá leikaranum Tom
Conti og grein birt um
fræga sjónvarpsþætti
sem hef jast á Islandi
eftir rúma viku,
„Centennial", I
Helgarpoppi verður
Earth Wind 8. Fire-
flokkurinn til með-
ferðar. Þá verða
Helgarpistil I, Hæ,
krakkar, Ritstjórnar-
pistill, Hringurinn,
Sandkassinn og
Leiðarinn á sinum
stað....
Takið þátt i hinni glæsi-
svomœllrSvorthöföi /
Hjónabandsbðrn tföiasi mannréttindi
Merkilegar upplýsingar mátti
lesa i blööum i gær um börn
giftra, sem fá nú i fyrsta sinn
aðgang aö dagheimilum. Þaö
kemur nefnilega I ljós, aö ein-
ungis lausaleiksbörn hafa feng-
iö vist á dagheimilum til þessa
og má segja aö sjaldan hafi
frjálsar ástir hlotið aöra eins
viöurkenningu. Jafnframt þess-
um ósköpum má lesa I Visi aö
lesbiur og homma megi finna I
hverri fjölskyldu I landinu,
væntanlega ef grannt er leitaö.
Þetta eru lika mikil tiöindi og
varla á færi annarra en helstu
visindamanna okkar aö komast
aö annarri eins niöurstööu.
Þannig er rembst viö aö
sanna, dag og nótt aö viö íslend-
ingar séum eitt afbirgöilegasta
fólk jaröarinnar. 1 raun veröur
alveg óskiljanlegt hvernig viö
förum aö þvl aö timgast meö
gamla laginu. Kinseyskýrslan
benti t.d. ekki til þess aö I hverri
fjölskyldu I Bandarlkjunum
mætti finna eina lesbiu og einn
homma, og er hún þó itarleg-
asta skýrsla sinnar tegundar,
sem gerö hefur veriö i heimin-
um. Hina snjöliu rannsóknar á
islensku kynlifi munar hins veg-
ar ekkert um aö staöhæfa af-
brigöi þveröfugt viö niöurstöður
Kinsey, og þaö f landi sem er
svo nýkomiö inn i tuttugustu
öldina, aö ætla má aö brengiun-
armálin hafi enn ekki heltekið
hana.
En fyrst svona er komiö er
kannski ástæöa til aö kveöja til
starfshópa til aö ráöa fram úr
vandanum. Ekki getum viölátið
fjölskyldur vera aö velkjast í
gömlum rótgrónum heföum
fyrst slikur fjöldi lesbia og
homma er I landinu. Best væri
aö leysa upp allar gamlar regl-
ur, breyta hjúskaparlögum f
samræmi viö niöurstööur og
flytja inn Guatemala-börn i staö
þeirra, sem ekki munu fæöast
hér á næstu áratugum af
skiljanlegum ástæöum. Má í
rauninni segja aö barnainn-
flutningurum Svlþjóö, þar sem
barnahöndlarar liggja undir
ámæli frá Austurlöndum um aö
vera barnaræhingjar, sé þegar f
fullum gangi, væntanlega vegna
faraldursins sem greinarhöf-
undur lýsir i Vísi. Auk þess eru
fluttir inn stæöilegir blökku-
menn til aö fylla I sköröin, en
engin teljandi athugun hefur
veriö gerö á öfuguggahætti
mebal þeirra.
Dagvistunarmálin hafa eöli-
lega beinst aö þvi aö leysa
vandamál þeirra, sem kjósa
fremur aö eiga börn i lausaleik
en viðhafa sjálfsagöar og eöli-
legar varnir áöur en lesbiskar
tilhneigingar yfirþyrma her-
skapinn. Nú er stokkiö til um
þaöbil sem veriö er aö sanna ab
hér sé yfirleitt lltiö aö finna af
nýtilegu fólki til barneigna og
afnumin sú regla aö halda dag-
heimilum opnum einungis fyrir
börn sem fædd eru utan hjóna-
bands. Auövitaö var fyrir löngu
vitaö, a.m.k. vinstra megin I
pólitikinni, aö hjónabönd voru
ekki annað en „háöungarhaft á
villidýrum”, eins og segir i vlsu
frá nitjándu öld. En aö svona
væri illa komið fyrir okkur
tslendingum hefur vlst engan
grunaö Fram aö þessu hefur
veriö álitiö aö þjóöhagsáætlanir
um dræma mannfjölgun stöfuöu
af fólksflótta til útlanda, sem
innflutningur á blökkumönnum
og Asiubúum hefurekki megnaö
aö jafna. Hvar Gervasoni kem-
ur Rin i þetta mál skal ósagt lát-
iö, enda hefur ekki veriö rann-
sakað tii hvers hann er nýtur
eftir aö hafa neitað herþjónustu
I einhverju slökkviiiöinu IFrans
og eftir eins og hálfs árs vist I
Kristjaniu I Kaupmannahöfn.
Nú er vitaö mál, aö þeir sem
eiga ekki fyrir meölögum meö
börnum sinum, hafa varla lagt
dagheimilum til mikib af þvl
skattfé, sem tii þeirra rennur.
Hjónabandsbörn, sem hefur
veriöhaldiöutandyra,hafa lagt
flest allt fé til dagheimila hing-
aö til i gegnum foreldra sina.
Þessar hjónabandsbyggingar
voru aö sjálfsögöu notaðar tii aö
gæta lausaieiksbarna, enda er
þaö i samræmi viö aöra rök-
hyggju i landinu. En miöaö viö
upplýsingar i Visis-grein er
nokkur von til þess aö fækka
megi dagheimilum á næstunni,
og hefur þá hinn isienski Kinsey
til nokkurs starfaö og skrifaö.
Svarthöföi