Vísir - 13.12.1980, Blaðsíða 16

16
Laugardagur 13. desember 1980.
Laugardagur 13. desember 1980.
vism
17
vísm
Undarlegt er að spyrja mennina
hvern um annan.
Undarlegt að spyrja þá um friðinn
umástina.
Undarlegt að finna andardrátt þinn
sonur minn
finna þig drekka úr brjóstunum
úr blómum brjóstanna.
Spyrja svo mennina.
(Nína Björk Árnadóttir)
,,Bernskan? A ég að segja þér
frá bernskunni? Veistu, ég átti
svo flókna bernsku. Eða ég veit
það ekki: finnst ekki öllum
bernska sin hafa verið flókin?
Alla vega, ég fæddist i Húna-
vatnssýslu en foreldrar minir
skiidu þegar ég var tveggja ára
og þá fór ég i fóstur að ögri við
Isafjarðardjúp. Sex ára fluttist ég
með fósturforeldrum minum i
bæinn en var á sumrin i Þóreyjar-
núpi — það er i vestursýslunni,
ekki langt frá Borgarvirki. Þetta
var flókið vegna þess að foreldrar
minir voru ágætir vinir eftir
skilnaðinn og voru stundum að
velta fyrir sér að taka saman aft-
ur, þó ekkert yrði úr. Ég
spekúleraöi þess vegna mikið i
skilnaðinum og hann kom miklu
róti á mig. Svo þegar ég var
sautján ára dó fósturfaðir minn
og Árnipabbi sama ár, það var
töluvert erfitt...
Ég vissi það ekki þá en ég held
að þetta tilfinningalega flökt með
mig hafi veriö miklu auðveldara
fyrir þá karlmennina heldur en
konurnar, Láru mömmu og
mömmu. Ég álit að tilfinningalif
karlmanna sé töluvert einfaldara
en kvenna og fyrir þeim var þetta
ekkert sérstakt mál: Fyrir kon-
urnar var þetta vaístur miklu
sárara. Enda held ég aö þaö komi
mjög miklu róti á tilfinningalif
barns sem ler i fóstur aö hafa
mikið samband við — ja, aivöru-
foreldra sina og ekki siöur erfitt
fyrir hina fullorðnu.
En svo er nú það aö við þetta
hef ég öðlast reynslu s'em ég bý aö
og veitir mér meiri innsýn i lifiö.
,,Ég var aíltaf
skíthrædd...”
„Bernskan, já, ég mótaðist
ákaflega mikið af sveitinni. Það
var mikiö um tónlist i minu upp-
eldi, mikiðsungiö og spilað, bæði i
Húnavatnssýslunni og sömuleiðis
hjá fósturforeldrum minum.
Árnipabbu var náttúrumúsikant,
hann spilaði af lingrum fram á
orgel og söng og um helgar safn-
aðist unga folkiö i sveitinni sam-
an, bara til að syngja. Þetta var
gaman.
Svo var alltaf svo gott veður,”
segir hún og brosir. Og það var
mikið farið á hestbak. „Mér
finnst alltaf hafa verið sól og bliöa
i sveitinni. Ég og bróðir minn vor-
um mjög samrýmd, við fórum
saman i bað i læknum og sváfum i
tjaldi næstum heilt sumar, hann
býr nú á Þóreyjarnúpi.”
— Og i bænum..
„Og i bænum var ég á veturna
frá þvi ég var sex ára og ég man
helst að ég var alltaf skithrædd.
Ég var i Miöbæjarskólanum og
var sihrædd um aö hafa ekki lært
nógu vel heima, verða of sein og
svo framvegis. Ég man aö ég
hljóp alla leiðina i skólann og baö
guð um að láta mig ekki veröa of
seina”.
— Svo var þaö rauða háriö, eöa
hvað?
„Já, það var nú eitt! Það þótti
ljótt aö hafa rautt hár og mér var
stritt töluvert á þvi. Yfirleitt gekk
mér illa að eignast vini framan
af, ég var svo hrædd um að eng-
inn vildi vera með mér.” Hún
brosir. „Með timanum komst ég
samt að þvi að ýmsir vildu vera
meö mér...”
,,Sat aftan á
mótorhjótum og
hvadeina”
„Þegar ég varð unglingur og
fór i gaggó, þá fór ég að vera töff
og slaka á. Ég hafði verið mjög
samviskusöm og þæg en nú fór ég
að skrópa i skólanum og láta öll-
um illum látum: sat aftan á
mótorhjólum og hvaðeina i þeim
dúr! Ég tilheyrði afskaplega töff
kliku og dró náttúrlega dám af
hinum krökkunum, hætti til dæm-
is i skólanum og var með alls kon-
ar glannáskap. Fósturpabbi
minn kom mér i skólann að Núpi
svo ég hef þó gagnfræðaprófið.
Þetta voru töff krakkar en þau
kenndu mér mikiö, nú er þetta
„venjulegt fólk”.?Eg hel alla tiö
haldið sambandi við sumar stelp-
urnar og ég held það sé gott, á
meðan einangrast ég ekki i ein-
hverjum kúltúrhóp...
Eftir dávænt dellutimabil fór ég
á lýðháskóla i Danmörku, þar leið
mér mjög vel enda er Danmörk
yndislegt land. Þar fór ég að lesa
bókmenntir og yrkja ljóð. Sem
krakki hafði ég reyndar gert
dálitið af þvi að setja saman visur
og hafði alltaf lesiö töluvert af
ljóðum, Davið og Stefán frá
Hvitadal sem var ömmubróðir
minn. Fósturpabbi minn var lika
mikill ljóðamaður en þarna i
Danmörku byrjaði ég sem sagt
fyrir alvöru.”
— Hvers vegna?
„Ja... Það var inspirasjón held
ég. Ahrif frá þeim skáldum sem
ég var hrifnust af. t Danmörku
varð ég til dæmis gagntekin af
Edith Södergran, siðan komu
Hannes Pétursson og ýmsir fleiri.
Sama ár og ég útskrifaðist úr
leiklistarskólanum tók svo Ragn-
ar i Smára fyrstu bókina mina,
Ung ljóð, og gaf hana út.”
— Leiklistarskólanum.
„Já, ég fór i leiklistarskóla Iðnó
þegar ég kom heim frá Dan-
mörku og var þar i þrjú ár, út-
skrifaðist 65. Ég lék dálitið, bæöi
hjá Iðnó og Grimu, þótti það
voðalega gaman og langaði
óskaplega mikið til að verða leik-
ari. Þetta var bakteria og kannski
ögn af exibisjónisma en lika þessi
löngun til að túlka aörar persónur
fyrir fólk. Ég varð aldrei leikari
og það er liklega ágætt, það er
ægileg vinna og ég held að ég hafi
ekki karakter i það. Hin brautin,
ljóðin^hentaði mér betur.”
,,Lífsóttinn eda
heimsangistin ”
— Hvernig ljóð voru Ung ljóð?
„Þau voru mjög erótisk, minnir
mig,” segir hún og brosir. „Þau
voru lika mjög mikið um sjálfa
mig, um mina ást: gleöi og von-
brigði á þvi sviði!” Svo verður
hún alvarleg. „Þau voru lika um
þjáninguna sem býr allt i mér:
lifsóttann eða heimsangistina.
Stundum virðist ég ætla aö bug-
ast, þá tekst mér kannski aö
yrkja ljóð....”
— Hvernig dóma fékkstu?
„Ég fékk mjög góða dóma,”
segir hún afdráttarlaust. „Bókin
var virkilegt succeé og er löngu
uppseld. En ég var lika heppin,
það var langt siðan hafði komið út
ljóðabók eftir ungan höfund og ég
tala nú ekki um konu. Þá var
Þetta er dálitiö sérkennilegt. Og
þó — kannski er það ekki nema
eölilegt ef maður hefur svona
sterka trú. Sjálfri finnst mér
stundum að ég rækti trúna ekki
nógu vel, sem er auðvitaö fárán-
legt fyrst ég hef hana á annaö
borð.”
tfDjöfullinn
skrattanum
skemmtilegri?”
— Þú trúir á guð og þá væntan-
lega á himnariki...?
„Já, — á annað lif.”
— En trúirðu á helviti lika?
„Ekki sem sérstakan staö,
neinei, það geri ég ekki. Aftur á
móti held ég að djöfullinn sé per-
sónugervingur hins illa, hins illa
sem oft er i okkur sjálfum. Menn
ættu samt að geta ráðið við það,
þvi hitt aflið er sterkara ef þvi er
hleypt að. Að hleypa djöflinum að
er þó svaka freistandi, þvi hann
er, ja, ekki getur maður sagt að
hann sé skrattanum skemmti-
legri, en skemmtilegur er hann þó
— i byrjun — en svo þegar maður
fer bara að skemmta honum þá
fer nú gamanið af.
Sko, það er oft talað um svelt-
andi börnin og strið i heiminum
sem sönnun fyrir þvi að guð sé
ekki til. En guð hefur gefið mönn-
unum frjálsan vilja og i þvi felst
að þeir geta farið með heiminn
eins og þeim sýnist. Guö lætur
okkur sjálf ráða hvaða leið við
veljum.”
Svo brosir hún.
„Já,” segir hún og brosir. „Ég
er bara fædd svona. Ég hef alltaf
trúað þessu!”
f9Hvad er þessi
kommúnisti
ad gera
í kaþótsku
kirkjunni?”
Næst förum við að tala um ljóð-
in hennar. Hún segir mér að hún
sé búin að yrkja mikið upp á sið-
kastiö.
„Ég tek það framyfir jóla-
bakstur. Enda hef ég aldrei verið
sérlega dugleg að baka....”
— Ertu að fara að gefa út nýja
ljóðabók?
„Ég er að minnsta kosti komin
svo langt að ég er búin að skipa
ljóðunum niður i þrjá flokka. Sá
fyrsti heitir: Svartur hestur i
myrkrinu, það er herstöðvarand-
stæöingaljóðabálkur. Her-
stöðvarandstæðingaljóðabálkur!
— hvilikt orð! Þau eru gegn her,
þessi ljóð. t öðrum flokknum eru
— ja, lokuð ljóð: lýrisk og per-
sónuleg. Loks eru svo — opin
ljóð.” Hún brosir að þessum nafn-
giftum.
„Það eru beinar frásagnir úr
lifi fólks, um vandamál sem ég
annaöhvort þekki sjálf eða sé og
finn aðra glima Við. Nú, svo er ég
að skrifa tvö leikrit...”
Hún brosir aftur. Siðasta leikrit
Ninu, Hvaö sögöu englarnir?,
fékk heldur óvæga dóma hjá sum-
um leikgagnrýnendum.
Hitt er hjá Alþýðuleikhúsinu og
verður æft fljótlega ef allt gengur
vel á þeim bæ. Það er um konur,
sérstaklega eina konu sem er
ómenntuð verkakona og einstæð
móðir. Hún á dóttur á táninga-
aldri og það er töluvert konflikt á
milli þeirra. Vinkona móðurinnar
blandast lika inn I leikritið og
sömuleiðis — karlmennirnir i lifi
þeirra,” segir hún með
uppgerðaralvörutón.
ffEr þetta
mont í mér?”
„I þessu leikriti nota ég talkór
eins og i Englunum sem á að
tákna þjóðfélagiö i kringum per-
sónurnar, þjóölélagiö sem þær
ráða ekki viö. Leikritiö heitir:
Konan er eyland. Mér linnst
merkingin tviræð.”
— Hvort formið heldurðu að
eigi betur við þig, ljóð eða leikrit?
Hún svarar ekki strax en hugs-
ar málið. Segir: „Ég veit það ekki
sjálf. Það er periódiskt hvort ég
skrifa ljóð eöa leikrit. Ljóðið
byggir mest á inspirasjón þó ég
dundi auðvitaö með það, leikritið
er miklu meiri vinna.
— Geturðu lýst fyrir mér
ljóðunum þinum?
Hún verður ráðvillt á svipinn og
finnst sýnilega til mikils mælst.
Svo stekkur hún á fætur og sýnir
mér sendibréf til hennar frá
William Heinesen. Þar segir á
einum staö: „Det föles som om
ord og billeder kommer til dig og
sætter sig hos dig som fugle.” Og
miklu minna en nú um að ungir
höfundar kæmu bókum sinum út
og það þótti þó nokkur vegsauki
að koma út hjá Helgafeiii, manni
fannst Ragnar i Smára ekki gefa
út hvað sem var. Næsta bók,
Undarlegt er að spyrja mennina,
kom út þremur árum seinna og
fékk lika ágæta dóma: þá var ég
gift og búin að eiga elsta strákinn
minn. En viö skulum ekki tala um
dómana, það er eins og ég sé að
monta mig!”
— Við skulum þá tala um Dan-
mörku.
„Já, Danmörku... Viö fórum ‘73
til Danmerkur, fannst við þurfa
að rifa okkur upp og fara eitt-
hvað, skipta um umhverfi, já.
Þetta þótti ansi galið, við vorum
þá komin með tvö ung börn og
vissuiega var þetta erfitt, sér-
staklega fyrsta árið. Við bjuggum
þá i leiðinlegu húsnæði og þurft-
um sifellt að hlaupa úti möntvask
til að þvo þvott, úti sundhöll til að
baða okkur. A móti kom að þetta
var ódýrt sem var eins gott þvi
við vorum mjög blönk. Svo fór
þetta nú aðeins að lagast: ég fór
inn i háskólann til að læra leik-
húsfræði, aðallega dramatúrgiu
og pedagogisk drama, heitir það
ekki leikræn tjáning á islensku?
Alla vega sjáum við ekki eftir
þvi að hafa rifið okkur burt frá
öllu hér, við heföum sennilega
ekki gert það mikið seinna. Lifið
hér var orðið að vana, maður var
farinn að lifa eftir mynstri og
hvorugt okkar vildi það. Svo eftir
að við komum heim — við vorum
úti i þrjú ár — var eins og maður
héldi frelsinu, tækist betur að
vera sjálfur en áður. Ekki eins
hræddur við að skera sig úr, eiga
til dæmis ekki uppþvottavél eða
bil....”
ffHugsa medan
ég vaska upp”
Svo gripur hún andann á lofti:
„En guð minn góður, ekki getum
við setið hér og talað um upp-
þvottavélar og bila?
— Jújú...
„Jæja? Ég er alla vega mjög
ánægð með að eiga ekki upp-
þvottavél,” segir hún, „mér
finnst nefnilega ekkert leiðinlegt
að þvo upp. Skiluröu, ég er alltaf
frekar utan við mig og næ ekki
öllu sem gerist i kringum mig á
svipstundu, þarf tima til að
hugsa. Oft hugsa ég um það sem
ég er að skrifa meöan ég vaska
upp.
Og svo, „hlær hún, „ei þú vilt
halda áfram að tala um upp-
þvottavélar og bila, þá tók ég einu
sinni bilpróf. Bilprófið var þá létt-
ara en núna og sérstaklega þótti
auðvelt að taka það i Kópavogi.
Kennarinn minn kom þvi til leiðar
að ég fékk að taka Kópavogspróf
en eftir að ég hafði náð prófinu
sögðust bæði kennarinn minn og
prófdómarinn vonast til þess að
ég yrði ekki mikiö á íeröinni. Ég
hafði tilhneigingu til aö gleyma
mér, ef ég sá eitthvað eöa mér
datt eitthvað i hug.... Er þetta
ekki gott?”
— Jú. Þetta er fint. Annaö: það
var i Danmörku sem þið gerðust
kaþólsk.
„Það var i Danmörku sem við
konverteruðum. Við höfðum bæði
alltaf verið kaþólsk i eðli okkar
svo þetta var ekki nema eðlilegt
skref "
— Hvað er að vera kaþólskur i
eöli sinu?
„Ja..” Hún veltir vöngum.
„Auðvitaö er þetta allt sama trú-
in en mér finnst kaþólska móöur-
kirkjan standa nær Kristi en
Lúterstrúin. Standa nær Kristi,
Mariu mey og þeim sem ég trú á.
Nei, maður trúir ekki á dýrling-
ana. Maður leitar til þeirra með
bænirsinar og biður þá að vernda
sig. Minn uppáhaldsdýrlingur er
Maria mey og ég leita mikið til
hennar, ég held lika mikið upp á
heilagan Frans.
Veistu, ég fór upp i Karmelita-
klaustrið i Hafnarfirði i gær til aö
kaupa jólakort. Það er gott og
gaman að koma þangað: tvær
nunnur eru i búöinni og sú þriðja
kaupir inn en hinar eru innilokað-
ar. Þær syngja messu fimm sinn-
um á dag og eru sifellt á bæn.
Viðtal: iííugi Jökulsson
Myndir: Gunnar V. Andrésson
SEGIR NÍNA BJÖRK ÁRNADÓTTiR í HELGARVIÐTALINU
„Einn þeirra sagði aö ég væri
kommúnisti! Þá kom fólk til séra
Georgs i Landakoti og spurði:
Hvað er þessi kommúnisti að
gera i kaþólsku kirkjunni? Séra
Georg blessaður hann svaraði:
Hún Nina Björk, hún er enginn
kommúnisti, hún er bára vinstri
sinnuð!” Og Nina Björk hlær dill-
andi hlátri.
„Leikritin? Annað þeirra er
fyrir útvarp, það heitir: Það sem
gerist i þögninni, og er fjölskyldu-
drama i þess orðs angistarfyllstu
merkingu.
Hæhæ, þetta var ég þó búin að
ákveða að segja áður en þú
komst!! ” Hún hlær.
„Leikritið verður æft og tekið
upp hjá útvarpinu eftir áramót,
Helga Bachmann verður leik-
stjóri.
á öðrum stað um: Matthildur litla
friða með háriðsittsiða: „Bogens
eneste rim! Tjódkvæöi er pa fær-
ösk „nationalsang”. Island ejer
vist ingen yndefuidere national-
sang!”
Nina verður áhyggjufull á svip-
inn. Eigum við að hafa þetta með
— er þetta mont, mér finnst þetta
svo fallega sagt hjá honum. Við
erum góðir vinir og skrifumst á.
— En þú sjálf? Hvernig persóna
ert þú?
Aftur verður hún áhyggjufull á
svipinn. „Ég veit það ekki. Þú
verður að spyrja einhverja aöra
en mig. Þeir sem þekkja mig vel
segja að ég sé óskaplega við-
kvæm en afskaplega seig. Svo er
ég i tviburamerkinu...”
-IJ.
9
, ÓSKAPLEGA VIÐKVÆM
EN AFSKAPLEGA SEIG”
„Er þetta mjög barnaleg
speki?”
— Neinei, þaö held ég ekki...
„Einu sinni orti ég ljóðaflokk
um það hvernig ég imyndaöi mér
aö fólk brygðist við endurkomu
Krists. Ég er ansi hrædd um að ef
hann kæmi aftur myndi nákvæm-
lega það sama gerast. Fólk er svo
hrætt, svo önnum kafiö i lifsgæöa-
hlaupinu að ég held það myndi
hrökkva illa viö ef eitthvaö birtist
sem væri alger andstæða erils og
strits þessa heims. Veistu, ég
verð svo reiö i jólamánuöinum.
Þetta kaupæði striöir gersamlega
gegn boöskap jólann. Siðan smit-
ast ég af þessum ósköpum öllum
saman og þá • verð ég ennþá
reiöari...”
— Hefurðu verið trúuð frá barn-
æsku?