Vísir - 26.02.1981, Blaðsíða 27

MIKILSVERBIR VERKAMENN I
VfNGARNI MENNINGARINNAR
islenzka óperan:
Hátiöartónleikar i minningu
hjónanna Helgu Jónsdóttur óg
Sigurliða Kristjánssonar.
Háskólabió, fimmtud. 19. febrúar
1981. «
Flytjendur: Atján Islenzkir
einsöngvarar, Kór islenzku
óperunnar, Sinfóniuhljómsveit
lslands.
Stjórnandi Robin Stapleton
Æfingarstjóri: Tom Gligoroff
Viðfangsefni: Atriði úr óperum
eftir R. Wagner, C. W. Gluck, W.
A. Mozart, G. Verdi, Alban Berg,
G. Bizet, R. Lencavallo. P.I.
Tsjaikovskí, J. Offenbach og G.
Puccini.
Það var töluverður glæsibragur
yfir þessum tónleikum, enda ekk-
ert til sparað, að þeir yrðu sem
veglegastir. Og ekki vantaði fjöl-
breytnina: Hér skiptust á ein-
söngvar, dúettar, kvintettar og
kórar úr óperum allt frá „Orfeifi
og Evridisi” til „Wozzecks”, en
höfuðáherzla lögð á „glans-
númer” úr óperum rómantiska
timabilsins. Það verður að segja
eins og er, að sumt af þessu
hljómaði eins og bergmál frá
liðinni tið, en annað gaf lika fyrir-
heit um, hvað hér er unnt að gera
á sviði óperuflutnings, ef vel er á
haldið.
Frammistaða söngvaranna var
óneitanlega nokkuð misjöfn, svo
sem vænta mátti. Það er ekki
heiglum hent að koma inn á söng-
pallinn og ráðast beint til atlögu
við stóra og erfiða ariu, sem
e.t.v. er hápunktur heillar óperu
og einatt þannig staðsett i verk-
inu, að söngvarinn er allt kvöldið
að „syngja sig upp” að þessum
hápunkti. En flestir stóðust þessa
erfiðu raun allvel, sumir með
hinni mestu prýði, og sérstök
ástæða er til að ljúka lofsorði á
frammistöðu stjórnandans, sem
sýndimikla röggsemi og frábæra
kunnáttu i þessari fjölbreyttu
efnisskrá. Söngur kórsins var
einnig mjög frisklegur og lifandi.
Framtið óperuflutnings á Is-
landier ærið umhugsunarefni, og
má heita furðulegt, hve litið hefur
verið um það fjallað opinberlega,
svo mikill sem óperuáhuginn
virðist vera. Oftast hefur lika —
að minum dómi — skort mjög á
framsýni og raunsæi i þeirri
umræðu.
Lögum samkvæmt á Þjóðleik-
húsið að flytja óperu árlega. Þau
lög eru að visu ekki eldri en frá
árinu 1978. En að baki þeim liggur
sú staðreynd, að Þjóðleikhúsið
hefur þau þrjátiu ár rúm, sem
það hefur starfað, staðið fyrir
mestallri óperustarfsemi á land-
inu. Að þessu vikur Sveinn Ein-
arsson þjóðleikhússtjóri i ávarps-
orðum, sem birt eru i efnisskrá
þessara tónleika. En hann getur
þess jafnframt að eftir að kvaðir
voru lögfestar um árlegan óperu-
flutning, hafi ekki verið sinnt ósk-
um leikhússins um að tryggja
framgang laganna með fjárveit-
ingu, sem lagabreytingin krefst.
Nú hafa þau tiðindi gerzt, að
nýstofnuðum samtökum,
Islenzku óperunni, hefur tæmzt
arfur, hátt i milljarð gamalla
króna að sögn, sem verja skal til
að „kaupa eða byggja óperuhús i
Reykjavik”,svoaðennsévitnað i
efnisskrána. Ekki leyfi ég mér að
efast um, að þeir mikils metnu
lögmenn, sem stjórna skiptum á
dánarbúi Sigurliða heitins Krist-
jánssonar og frú Helgu Jóns-
dóttur hafi lesið rétt erfðaskrána
og ráðstafað erfðafénu eftir beztu
vitund. En óneitanlega vekur
þetta mál allt nokkra furðu og
ýmsar spurningar i hugum
þeirra, sem áhuga hafa á
viðgangi söng-og tónlistar i land-
inu. T.d. býst ég við, að ýmsum
gæti þótt forvitnilegt að kynnast
orðalagi þess ákvæðis i erfða-
skránni, sem fyrrnend ráðstöfun
byggist á.
Milljarður gamalla króna er að
visu mikið fé. Það mundi samt
naumast hrökkva til að kaupa
óperuhús, þó að slik mannvirki
væru til sölu i Reykjavik, ekki
heldur til að kaupa og breyta i
viðunandi horf einhverju af þeim
samkomuhúsum borgarinnar,
sem hugsanlega kæmu til greina i
þvi heldur til að byggja óperuhús,
sem risið gæti undir nafni.
Látum nú samt svo vera, að
fyrir þessa peninga fengist hús,
sem nota mætti til óperusýninga.
En hver á þá að reka þá starf-
semi, sem þar fer fram? íslenzka
óperan? Og hafa menn gert sér
grein fyrir, hvað sá rekstur kost-
milljónum nýkróna. Þetta er sýnu
hærri upphæð en hin rausnarlega
dánargjöf Sigurliða Kristjánsson-
gr til söngiistarinnar i landinu.
Það fer að sjálfsögöu eftír
umfangi þeirrar starfsemi, sem
rekin yrði i væntanlegu óperu-
húsi, hve mikils halla mætti
vænta á þeim rekstri. Hann gæti
hugsanlega orðið jafnmikill eða
jafnvel meiri en á rekstri Þjóð-
leikhússins, ef hátt væri stéfnt um
fjölda og iburð sýninga. En trú-
lega gæti hann orðið eitthvað
lægri, ef hófs væri gætt um starfs-
áætlun og allan tilkostnað, þó
væntanlega aldrei minni en
nokkur hundruð milljónir gam-
alla króna, ef starfseminn ætti að
ar, þegar hann er kominn á
grundvöll atvinnuleikhúss, eins
og gera verður ráð fyrir, að fljótt
mundi verða?
Aætlaður rekstrarhalli Þjóð-
leikshússins á þessuári, greiddur
beint úr rikissjóði samkvæmt
fjárlögum, nemur nærri 1300
milljónum gamalla króna, þ.e. 13
risa undir nafni og réttlæta það,
að henni væri helgað sérstakt
óperuhús. Hver á að leggja fram
þetta fé? Er liklegt að Islenzku
óperunni gengi betur að afla
framlaga til að kosta þessa starf-
semi en Þjóðleikhúsinu til að
standa straum af einni óperusýn-
ingu á ári?
Hér hefur verið varpað fram
ýmsum spurningum, sem áleitn-
ar verða, þegar þessi mál eru
hugleidd, en engum svarað. Enda
sýnast mér svörin ekki liggja i
augum uppi. En þær eru þess
virði að velta_ þeim fyrir sér.
Islenzkir söngvarar eru
mikilsverðir verkamenn i vin-
garði menningarinnar á þessu
landi, og i þeim hópi munu vera
ýmsir þeir listamenn, sem
greiðastan aðgang eiga að eyrum
og hjörtum alls almennings. Við
eigum þeim öll þökk að gjalda
fyrir ótal ánægjustundir og mikið
ogfórnfúststarf, sem jafnvel þeir
sjálfir — hvað þá við hin — gerðu
sér einatt ekki grein fyrir, hve
dýrmætt það var og mikilsvert.
Sé um einhvern menningararf að
ræða á sviði tónlistar hérálandi,
einhverja tónlistarhefð, er það —
eða hefur að minnsta kosti lengst
af verið — sönghefð fyrst og
fremst. Furðu margir islenzkir
söngvarar hafa i áranna rás
sannað hæfni sina frábæra á
óperusviöum annarra landa, i
þeirri hörðu og vægðarlausu sam-
keppni, sem þar rikir. Aðrir, og
þeir kannske ekki allir neitt sið-
ri, hafa orðið að þreyja hér heima
þorrann og góuna. Enn aðrir eru
ungir og efnilegir, en óráðnir, og
ef til vill er það á okkar valdi
hvort og með hverjum hætti hæfi-
leikar þeirra nýtast.
Það þarf engan að undra, þótt
þetta fólk biði þess með nokkurri
óþreyju, að þvi opnist möguleik-
ar til að njóta krafta sinna og
starfa að list sinni, m.a.við
óperuflutning, sem reynslan
sýpir að verulegan hljómgrunn á
meö þjóðinni. Og það er að von-
um, að söngvurunum svelli
inóður i brjósti, þegar að þeim er
rétt svo stórhöfðingleg hvatning
og viðurkenning sem nú hefur
orðið. Ég óska þeim til hamingju,
innilega og af heilum huga. Ég vil
á engan hátt spilla gleði þeirra
eða draga úr þeim kjark. En ég
held, að þeir séu nú þannig stadd-
ir, aö þeir þurfi margs aö gæta,
áður en ráðizt er i stórræði. Á þvi
vildi ég vekja athygli þeirra.
Jón Þórarinsson.
WrtTYirtalii'
MRÍTHDUR HNÍFURINN í GUDRÚNU
Þrjár þingkonur veltu því
fyrir sér yfir kaffibolla I
sjónvarpinu, með nokkurri að-
stoð fréttamanns, hvers vegna
ekki væru fleiri konur á þingi,
og hver væri staöa þingkvenna í
karlaveldinu, sem stjórnandi
þáttarins og fleiri töldu vera við
Austurvöll.
Nú hefur það lengi veriö vitað,
að konur geta fyrst og fremst
sjálfum sér um kennt — eða
þakkaö — að fleiri þingmenn
eru ekki kvenkyns. Það rikir
pólitisktfrelsi hér á landi, konur
geta gengið I stjórnmálaflokka
og barist þar til áhrifa alveg til
jafns við karlmennina ef þær
hafa raunverulegan áhuga, og
hæfileika, til að veita forystu i
stjórnmálum. Og þegar hæfi-
leikarikar konur gefa sig að
pólitikinni af sama alvöruþunga
og karlmennirnir, þá ná þær
einnig jafn langt á framabraut-
inni. Þetta höfum við dæmi um í
kringum okkur, og nægir þar að
nefna nöfn Margaret Thatcher,
Shirley Williams og Harlem
Gro Brundtland.
Staðreyndin er auðvitað sú, að
konur hafa i mjög litlum mæli
fengist til þess að gefa sig aö
stjórnmálum af nokkurri al-
vöru, og þess vegna eru aöeins
þrjár konurá Alþingi tslendinga
sem stendur.
Kvenþjóðin er sem kunnugt er
um helmingur kjósenda i land-
inu, og það skal henni reiknað til
tekna, að hún kýs ekki konur
bara vegna þess að þær eru kon-
ur. Kvenþjóöin skiptir sér I
stjórnmálaflokka á nákvæm-
lega sama grundvelli og karl-
mennirnir, þ.e. eftir stjórn-
málaskoðunum, en ekki eftir
kynferði frambjóðenda. Og það
er vel.
Það, var kostulegt að fylgjast
með þvi hvernig stjórnandi
þessa sjónvarpsþáttar og Guð-
rún Helgadóttir reyndu i sam-
einingu að gera það tortryggi-
legt, að Jóhanna Sigurðardóttir
fann hvorki til útskúfunar meö-
al karlmannanna á þinginu né
pólitisks náttúruleysis og var til
og með tekin út i horn á elsku-
vinafundi eins og hver annar al-
þingismaður. Hún sem sagt
starfaði eins og aðrir þingmenn
og fann ekkert til þess aö hún
væri sett til hliðar við umræður
um eða ákvörðun mála utan
þingfunda sem innan vegna
kynferðis sins.
Þetta þótti tvíeykinu furðu-
legt mjög, þar sem Guörún
virtist þjást mjög af útilokunar-
kennd. Hún sá allt I kringum sig
karlmenn á kjaftafundum úti I
hornum, eða á kaffistofunni, og
taldi víst að þar væri verið aö
ræða alvarlegu málin og hún
fengi þar hvergi nærri aö koma.
Það er auðvitaö alrangt að
taka þessar sálarflækur sem
einhvern vitnisburð um hvernig
það sé að vera kona á alþingi.
Þessar ömurlegu lýsingar
segja fyrst og fremst athyglis-
verða sögu um þann þingmann,
sem setur þær fram, og þing-
flokk hennar. Hún er jafnvel
orðin svo þjáð af þessari útilok-
unarkennd, að hún gaukar þvi
að stjórnanda þáttarins á góðri
stundu, að finu málin hennar
séu kæfð bara af þvi að hún
komi með þau — og þá væntan-
lega kæfð af flokksbræörum
hennar i ráðherrastólunum!
Slíkt ástand, sem þessar yfir-
lýsingar allar gefa til kynna, er
auðvitað alþekkt i sálrar-
fræðinni, og þarf ekki meira um
að ræöa bér. Hins vegar var
vitnisburður Jóhönnu Sigurðar-
dóttur um stöðu sina á þinginu
marktækur um hið raunveru-
lega ástand.
Auðvitað umgangast þing-
menn hver annan með sömu
viröingu hvort sem um karl eða
konu er að ræða. Auðvitaö geta
konur jafnt sem karlar haft um-
talsverð áhrif á þingi ef viökom-
andi þingmenn hafa þá hæfi-
leika, sem til þarf til að koma
málum áfram. Og þar stendur
hnifurinn í Guðrúnu. Hún hefur
einfaldlcga ekki þessa hæfi-
leika, heldur viröist hún halda,
að það að vera meö stóryrtar
yfirlýsingar út af smámálum sé
leiðin til áhrifa. Enda er hún á
góðri leið með að kjafta sig út af
þingi eins og Bjarni Guðnason
gerði hér um áriö.
Svarthöföi.