Vísir - 13.03.1981, Blaðsíða 9

9
Föstudagur 13. mars 1981
r-—
Að kvöldi mánudagsins 16. fe-
briíar siðastliðinn gekk yfir
landið vestanvert ofsarok sem
olli umtalsverðu tjöni, aðallega
á húsum og bifreiðum.
Margt hefur þegar af þessu
tilefni verið skrifað og skrafað í
fjölmiðla.
Undirritaður mun hér fjalla
lítillega um tjón, sem varð víða,
aðallega vegna þakplötufoks.
Fjallað er litillega um tvær
hliðar málsins, aðallega þá
tæknilegu en einnig litillega þá
fjárhagslegu.
Tæknilega hliðin
Þeir eru eflaust margir sem
álita að veðrið, sem gekk yfir 16.
febriiar s.l. hafi verið ofan við
þau mörk, sem hús eiga að þola,
en svo er ekki, þótt vindhraðinn
hafi verið við mörkin. Sam-
kvæmt upplýsingum veðurstof-
unnar mældist stærsta vind-
hviðan á mæli hennar á Golf-
skálahæð 102hnútar (52,5 m/sek
að þessu sinni, en mesti 10 min
meðalvindur 77 hnútar (ca. 40
m/sek) á sama stað.
Þessi meðalvindhraði er sam-
kvæmt upplýsingum veðurstof-
unnar sá mesti, sem mælst
hefur i Reykjavik frá þvi reglu-
legar vindmælingar hófust sem
mun li'klega hafa verið árið 1948.
En frá þeim tima hefur tólf
sinnum mælst vindhraði yfir 64
hnútar (33 m/sek) eða 12 vind-
stig i' Reykjavfk.
Þótt 10 min meðalvindhraði,
sem mældistað þessu sinni, hafi
verið sá mesti sem mælst hefur,
virðistekki vera svo um stærstu
vindhviðuna. Árið 1942 mældist
nefnilega 109 hnúta (56 m/sek)
vindhviða i Reykjavik.
A myndunum sem hér fylgja
eru sýnd ljósrit af strimlum úr
mælum veðurstofunnar á Golf-
skálahæð er sýna i grófum
dráttum hegðun veðursins.
Mælarnir eru i 10 m hæð yfir
jörðu. Þessar mælingar veður-
stofunnar ásamt öðrum mæl-
ingum á Reykjavikursvæðinu
og viðar benda til þess að veður-
hæðin hafi ekki farið upp fyrir
þau þolmörk sem hús á Islandi
hafa verið hönnuð fyrir i ára-
tugi. Og þá er átt við þau hús
sem raunverulega hafa verið
hönnuð.
Arið 1973 kom út islenskur
staðall, tST 12,3 um vindálag á
hús. Samkvæmt þeim staðli ber
að reikna hús fyrir vindálag er
svarar til vindhraðans 51 m/sek
(99 hnútar) i 10 m hæð á svæði
allt að 10 km frá sjávarströnd og
heldur lægra þ.e. 46,5 m/sek (90
hnútar) á svæðum fjær sjávar-
strönd en þó á láglendi. Á há-
lendi þarf að gera sérathuganir.
Reglur staðalsins tST 12,3 um
útreikning eru i sjálfu sér
skýrar og tiltölulega einfaldar.
Hann er að visu ófullkominn
miðað við marga erlenda staðla
og normur, t.d. vindnormur
danska verkfræðingafélagsins,
DS 410,2.
Þrátt fyrir það er engin
ástæða til að ætla að hús sem
hönnuð eru fyrir vindálag sam-
kvæmt ákvæðum staðalsins IST
12.3 eigi ekki að þola islenska
veðráttu. Hvers vegna verður
þá allt þetta tjón á húsum i veðri
eins og þvi sem gekk yfir mánu-
dagskvöldið 16. febr. s.l.? Það
er óhætt að fullyrða að lang-
mestur hluti þess skaða, sem
verðuri veðri sem þessu, stafar
af þvi að húsin standast ekki
lágmarkskröfur um burðaþol.
Algengasti skaðinn er greini-
lega fok á þakplötum. Það er at-
hyglisvert i' þvi sambandi að
það eru bárujárnsplötur festar
með venjulegum gerðum þak-
saums sem fjúka. Svokallaðar
prófilplötur, sem allt að þvi
undantekningarlaust eru festar
með kambsaum eða skrúfum
haggast ekki.
Það er einnig eftirtektarvert,
að það eru aðallega þök nýlegra
ibúðarhúsa sem verða fyrir
tjóni.
Opinberar byggingar þar sem
þakfestingar eru oftast fyrir-
skrifaðar i verklýsingu og eftir-
lit gott með framkvæmdum
koma litið sem ekkert við sögu
hér.
Nákvæmlega sama gerðist
þegar leifar fellibylsins Ellen
gekk yfir landið haustið 1973.
Haustið 1973 var eitthvað litil-
lega rætt um orsakir tjónsins,
sem þá varð og hvað væri
hugsanlega til úrbóta. En við
það sat og menn hafa greinilega
litið sem ekkert lært af reynsl-
unni þá.
Sá sem þessar linur ritar er þó
ekki vonlaus um að i þetta sinn
megi fá menn til að bregðast við
og vonandi án öfga. Þess vegna
eru hér settar fram tillögur til
úrbóta.
Það hefur verið venja til
þessa að verkfræðingar fáist
eingöngu við þá hluta húsa sem
strangt tekið teljast til burðar-
virkja þeirra. Það er þó greini-
lega full ástæða til að lita svo á
að þakklæðning sé hluti af
burðarvirkjum og þess vegna er
hér lagt til að hönnuðir burðar-
virkja húsa fyrirskrifi héðan i
frá á teikningum sinum (eða i
verklýsingum) festingar á þak-
klæðningum.
Byggingayfirvöld þurfa enn-
fremur að gera kröfur um að
Rúnar G. Sigmarsson
byggingaverkfræð-
ingur hefur sent blað-
inu meðfylgjandi grein,
þar sem hann fjallar
um afleiðingar fár-
viðris, eins og þess sem
gekk yfir á dögunum,
bæði frá tæknilegri og
fjárhagslegri hlið
málsins.
svo sé gert og fylgja þvi siðan
eftir á vinnustað að teikningum
eða öðrum forskriftum sé fram-
fylgt að viðlagri refsingu sam-
kvæmt byggingareglugerð.
Það er ástæða til að itreka enn
frekar að ekkert bendir til þess
að þetta umrædda veður hafi
verið meira en svo að nægilega
traust hUs ættu að verða fyrir
skemmdum. Þetta er nefnt hér
vegna samþykktar sem bygg-
ingarnefnd Reykjavikur gerði á
fundi sinum 19. febr. s.l., en hún
er svohljóðandi:
„By ggingarnefnd Reykja-
víkur samþykkir að fela bygg-
ingarfulltrúa að taka upp
strangari kröfur en verið hafa
um festingar á þakefni. Hafa
skal hliðsjón af þeim vinnuregl-
um sem byggingardeild borgar-
innar hefur sett sér i þessum
efnum. Einnig verði cftirlit með
festingu þakefnis hert”.
t þessari samþykkt er minnst
á strangari kröfur. Rétt er að
itreka að það þarf engar nýjar
eða strangari kröfur hér. Nægi-
lega strangar kröfur eru til i tST
12.3 Þarna er vonandi heldur
um vont orðalag að ræða en að
það sé ætlunin að herða kröfur
um styrk húsþaka með fyrir-
varalausri samþykkt sem þess-
ari. Hins vegar er hárétt að
auka eftirlit með festingum
þakefna eins og segir i ofan-
greindri samþykkt.
Við þetta má svo bæta að von-
andi detta byggingaryfirvöld
ekki i þá gryfju að gefa út ein-
hverjar reglur með hinni einu
réttu lausn. Hún er nefnilega
ekki hér. Það kemur margt til
greina og alltaf má búast við
nýjungum og endurbótum. Að
auki vilja væntanlega hönnuðir
sjálfir ákveða hluti sem þeir
bera ábyrgð á gagnvart sinum
viðskiptavinum.
Þeirri áskorun er beint til
þeirra sem fást við innflutning
eða framleiðslu á saum o.þ.h. að
lita i kringum sig eftir hent-
ugum festingum fyrir bárujárn.
Fjárhagslega hliðin
Töluvert hefur verið rætt um
fjárhagslegu hliðina á skað-
anum, meðal annars á hvern
hátt væri hægt að koma á móts
við tjónþola af hálfu hins opin-
bera, þ.e. handhafa almanna-
fjár.
Einnig hefur verið rætt um
hlutverk tryggingarfélaga i
þessu sambandi.
Flestum mun kunnugt að
hægt er að kaupa tryggingu,
sem bætir tjón af völdum foks,
en sú trygging er (fok) dýr.
A þetta er minnst hér að i um-
ræðum um málið hefur litið sem
ekkert verið minnst á ábyrgð
eigenda mannvirkja sem verða
fyrirtjóni, og er þá aðallega átt
við hús.
Þegar um það er rætt i hversu
mikiumæli skuli nota almanna-
fé til að bæta tjón af völdum
óveðurs verður að hafa i huga
hvort tjón stafar af ónógu
burðarþoli húss, hvort sem það
stafar af trassaskap eða að
menn hafi tekið of mikla áhættu
i sparnaðarskyni við byggingu
húsa.
Sem dæmi um hið siðast-
nefnda eru gróðurhús og
reyndar einnig i töluverðum
mæli útihús til sveita. Undirrit-
uðum er kunnugt um að mikill
hluti gróðurhúsa er langt frá þvi
að þola það snjó- og vindálag
sem islenskur staðall tST 12
gerir ráð fyrir. 1 þessu sam-
bandi má benda á að það er brot
á byggingarreglugerðinni frá
1979 að byggja hús sem ekki
standast álagskröfur tST 12. En
það er eitt af hlutverkum bygg-
ingaryfirvalda um allt land að
hafa eftirlit með að ákvæðum
byggingarreglugerðinnar sé
framfylgt.
Lokaorð
Að lokum vill undirritaður
itreka ábendingar til verkfræði-
legra ráðgjafa og byggingar-
yfirvalda um viðbrögð við þess-
um vanda. Minnst var á hlut-
verk tryggingarfélaga og fok-
tryggingu. Vegna þeirra sem
vanda frágang húsa sinna og
kaupa auk þess foktryggingu
þurfa tryggingarfélög að gera
lágmarkskröfu um frágang
húsa sem þau tryggja, en það
mun væntanlega hafa áhrif til
lækkunar iðgjalda. Mundi
nokkurt trygginga rfélag
tryggja bremsulausan bil?
Um opinbera sjóði, sem fjár-
magna húsbyggingar, hverju
sinni sem þær nefnast, gildir
það sama og um tryggingar-
félögin. Gera þarf lágmarks-
kröfur til þeirra mannvirkja
sem almannafé er veitt til. Þar
mega ekki þrýstihópasjónarmið
ráða ferðinni.
Reykjavik 10. mars 1981
Rúnar G. Sigmarssor
by gginga verkfræðingui
f-f!\ II I •' I I II
Ljósrit úr mæli veöurstofunnar er sýnir 10 min. meðalvind. Stærsti aflestur, 77
hnútar, er um kl. 22.40.
J