Morgunblaðið - 01.02.2004, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 2004 27
ÚTSALAN ER Í
VEIÐIHORNINU
SÍÐUSTU DAGAR – LOKASÉNS
ALLT Í SKOTVEIÐINA
Frábær tilboð á rifflum - góðir byrjendapakkar:
Norinco 22 cal, boltalás, 5 skota magasín, 6x40 sjónauki, festingar,
hörð byssutaska og 100 skot. Aðeins kr. 29.990 fyrir allt þetta.
Norinco 22 cal, griplás, 15 skota, 6x40 sjónauki, festingar, hörð
byssutaska og 100 skot. Aðeins kr. 34.990 fyrir allt þetta.
Norinco 22 cal rifflar. Verð frá kr. 14.995. Loftrifflar frá 7.995.
Felugallar (jakki og smekkbuxur) verð frá kr. 15.996.
250 Sellier & Bellot skeetskot og 150 leirdúfur kr. 3.990.
Mikið úrval af riffilskotum - Hvergi betra verð.
ALLT Í STANGAVEIÐINA
Ron Thompson neopren vöðlur. Frábært verð - aðeins frá 7.999.
Flugustangir frá kr. 6.900. Mikið úrval.
Sérstakt tilboð á Sage flugustöngum á meðan útsölu stendur.
Ron Thompson Avalon fluguhjól með diskabremsu. Aðeins 4.999.
Margar gerðir af fluguhjólum - 30% afsláttur.
Flugulínur, taumar og taumaefni - 50% afsláttur.
10 spúnar að eigin vali kr. 1.750.
20 laxaflugur í boxi kr. 3.900 (fullt verð 7.595).
15 laxatúpur kr. 3.375 (fullt verð kr. 6.750).
ALLT FYRIR FLUGUHNÝTARANN
Landsins mesta úrval af hnýtingarefni og verkfærum
15% afsláttur meðan á útsölu stendur
OPIÐ Í DAG FRÁ KL. 13-17
Veiðihornið Hafnarstræti 5 - sími 551 6760
Veiðihornið Síðumúla 8 - sími 568 8410
Sjá upplýsingar á www.veidihornid.is
Munið gjafabréfin – Sendum samdægurs
Nú bjóðum við síðustu sætin í sólina 10. febrúar til
Kanaríeyja á hreint ótrúlegu verði. Beint flug til Kanarí
þann 10. febrúar og þú getur valið um eina eða tvær vikur í sólinni. Það er um 25
stiga hiti á Kanarí í febrúar, og hér er auðvelt að njóta lífsins við frábærar
aðstæður. Þú bókar ferðina núna og
tryggir þér síðustu sætin og 4 dögum fyrir
brottför, færðu að vita hvar þú gistir, og á
meðan á dvölinni stendur nýtur þú
þjónustu reyndra fararstjóra okkar allan
tímann.
Síðustu sætin
Skógarhlíð 18, sími 595 1000
www.heimsferdir.is
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Verð kr. 49.950
Verð fyrir mann, m.v. 2 í íbúð, flug, gisting,
skattar. 10. febrúar, 7 nætur. Ferðir til og frá
flugvelli kr. 1.800. M.v. að bókað sé á
www.heimsferdir.is.Alm. verð kr. 52.450.
Bókunargjald kr. 2.000.
Stökktu til
Kanarí
10. febrúar
frá 39.995
Verð kr. 39.995
Verð fyrir manninn, m.v. hjón með 2 börn,
2–11 ára, flug, gisting og skattar. 10. febrúar,
7 nætur. Ferðir til og frá flugvelli kr. 1.800.
M.v. að bókað sé á www.heimsferdir.is. Alm.
verð kr. 41.994. Bókunargjald kr. 2.000.
Kristjánsvík, höfuðstaður Íslands!
Þótt Innréttingarnar yrðu ekki
langlífar, varð hugmyndin um að
efla „Reykjavík til höfuðbæjar“
þrautseigari. Í tillögum Lands-
nefndarinnar fyrri, sem lagðar voru
fram 1774, var stungið upp á
Reykjavík sem höfuðstað landsins
og lagt til „í heiðursskyni við
Hátignina fyrir náðarvelgjörninga
hans“ að gefa bænum nafnið
Kristjánsvík. Þess má geta að
Norðmenn urðu einmitt þessa heið-
urs aðnjótandi, en breyttu síðar
nafni höfuðborgar sinnar úr
Christiania í Ósló.
Síðan gerðist það að höfuðsetur
mennta á Íslandi, biskupsgarðurinn
í Skálholti, varð illa úti í miklum
jarðskjálftum 1784. Stóð kirkjan
ein bygginga af sér hamfarirnar.
Árið eftir tók Landsnefndin síðari
af skarið og ákvað að flytja
biskupssetur og skóla frá Skálholti
til Reykjavíkur og á næstu áratug-
um flytjast stofnanir ein af annarri
til bæjarins, sem góðu heilli fékk að
halda fornu nafni sínu. 1786 tók
Hólavallaskóli, æðsta mennta-
stofnun landsins, til starfa í
Reykjavík og ákveðið var að byggja
dómkirkju. Þar með er sú stefna
mörkuð að gera bæinn að helsta
stað eða höfuðstað Íslands.
Landsyfirréttur leysti Alþingi hið
forna á Þingvöllum af hólmi árið
1801 og var hann settur niður í
Reykjavík.
Afmæli Reykjavíkur
18. ágúst ár hvert höldum við upp
á afmæli Reykjavíkur, en það var
þennan dag árið 1786, sama ár og
einokunarverslunin var afnumin, að
í gildi gekk tilskipun um stofnun
sex kaupstaða á Íslandi, þar á með-
al Reykjavíkur. Þá bjuggu 337
manns í Reykjavíkursókn en aðeins
167 í sjálfu þorpinu Reykjavík.
Bærinn var sá eini af kaupstöðun-
um sex sem hélt kaupstaðarréttind-
unum óslitið enda varð hann upp úr
1790 langöflugasti verslunarstaður-
inn á landinu.
Bærinn fékk sína fyrstu embætt-
ismenn árið 1803, bæjarfógeta, tvo
lögregluþjóna og böðul, en það var
ekki fyrr en 1836 að bæjarstjórn
var sett á fót. Lærði skólinn kom
aftur til bæjarins eftir stutta við-
dvöl á Bessastöðum, og um miðja
19. öldina var nýjum og þýðingar-
miklum stofnunum komið á fót. Al-
þingi var endurreist í Reykjavík,
stofnuð Landsprentsmiðja, sem
skapaði grundvöll fyrir blaða- og
bókaútgáfu í þessum litla bæ og
prestaskóli stofnaður, en hann var
fyrsti vísir að háskóla í landinu.
Þarna er Reykjavík sannarlega
orðin miðstöð mennta, stjórnsýslu
og menningar og trúlega komin
með það forskot sem einungis átti
eftir að aukast í hræringum næstu
áratuga. Einveldið í Danmörku var
afnumið en Ísland yfirlýst „óað-
skiljanlegur hluti Danaveldis“.
Heldur vænkaðist þó hagurinn með
stjórnarskránni 1874. Það er
kannski enn ein hendingin að Ís-
land fékk fyrst stjórnarskrá, und-
irstöðu réttarríkisins, þegar haldið
var upp á að 1.000 ár voru liðin frá
landnámi Ingólfs og Hallveigar.
Reykjavíkur var þó að engu getið í
stjórnarskránni, en embætti Ís-
landsráðherra sett á fót. Það var
framan af aukageta danska dóms-
málaráðherrans og eini danski Ís-
landsráðherrann sem hingað kom
var Klein, sá sem var hérna með
Kristjáni níunda þegar hann af-
henti „frelsisskrána“.
Höfuðborgin Reykjavík
Þjóðhátíðin 1874 hafði mikla
þýðingu fyrir Reykjavík. Í
tengslum við hana var bærinn allur
prýddur, götur breikkaðar og lag-
aðar, reglulegt torg kom á Aust-
urvelli með styttu eftir Thorvaldsen
á því miðju og í framhaldi af því var
komið upp fyrstu götulýsingunni í
Reykjavík. Styttan var gjöf Kaup-
mannahafnarborgar til Reykjavík-
ur, en með gjöfinni viðurkenndi
borgarstjórn Kaupmannahafnar
með nokkrum hætti hlutverk
Reykjavíkur sem höfuðstaðar Ís-
lands. Árið 1881 var svo Alþingis-
húsið reist við hlið Dómkirkjunnar
við Austurvöll.
Kaupmannahöfn var þó enn
„aðsetursstaður ríkisstjórnar og
helstu stjórnarstofnana ríkis“, svo
gripið sé niður í skilgreiningu
Íslenskrar orðabókar á höfuðborg.
En 1. febrúar 1904 var stigið það
skref í átt til aukins sjálfstæðis að
heimastjórn fékkst. Í breytingum
sem þá voru gerðar á stjórnarskrá
Íslands er skýrt tekið fram að ráð-
herra Íslands verði „að tala og rita
íslenska tungu“ og hann skuli „hafa
aðsetur í Reykjavík“. Þar með tók
Reykjavík raunverulega við hlut-
verki Kaupmannahafnar sem hafði
gegnt hlutverki höfuðborgar Ís-
lands í nærfellt 500 ár. Þessi þróun
var svo innsigluð með fullveldi Ís-
lands árið 1918.
Þess varð ekki langt að bíða að
heimastjórnin sýndi metnað sinn í
verki, en nærri má geta að Íslend-
ingum hafi áður þótt stjórnsýslan
svifasein þegar senda þurfti öll er-
indi við ráðuneytið með skipapósti
til Kaupmannahafnar. Meðal stór-
átaka sem heimastjórnin stóð fyrir
á fyrstu árum sínum var ritsíma-
samband við útlönd, landssími, inn-
leiðing skólaskyldu, stofnun Kenn-
araskóla í Reykjavík, Safnahúsið
við Hverfisgötu var byggt og
Háskóli Íslands stofnaður. Þá var
gert stórátak í brúa- og vegagerð,
byggingu sjúkrahúsa, skógrækt og
landgræðslumálum, verndun forn-
minja, fiskmati og svo mætti áfram
telja.
Þessar stjórnsýsluumbætur héld-
ust líka í hendur við nýtt uppgangs-
skeið á fjölmörgum sviðum. Öld vél-
báta og gufuknúinna togara rann
upp og verkstæði og verksmiðjur
voru vélvædd hvert af öðru. Þessu
fylgdi gríðarleg fólksfjölgun í hin-
um nýviðurkennda höfuðstað, hlut-
fallslega meiri en nokkru sinni fyrr
og síðar á einum áratug. Frá 1900
til 1910 fjölgaði Reykvíkingum að
meðaltali um 6,3% á ári. Embætti
borgarstjóra var stofnað 1908 og í
kjölfarið fylgdu miklar fram-
kvæmdir í Reykjavík. Fyrsta stór-
framkvæmdin var vatnsveita úr
Gvendarbrunnum sem tekin var í
notkun 1909. Samhliða henni voru
lögð holræsi í götur og hreinlæti
jókst stórkostlega.
Reykvíkingar fengu fyrsta orku-
verið árið 1910, Gasstöð. Austur-
stræti var malbikað 1912 og um
svipað leyti var farið að leggja
gangstéttir. Stærsta framkvæmd
bæjarstjórnar á heimastjórnar-
árunum var þó Reykjavíkurhöfn
sem gerð var á árunum 1913 til
1917. Fram að því höfðu millilanda-
skip, kútterar og togarar ekki getað
lagst að bryggju í höfuðstaðnum.
Höfnin varð til þess að Reykjavík
fékk yfirburðastöðu sem útgerð-
arstaður togskipa og miðstöð heild-
verslunar fyrir allt landið.
Alþjóðaborgin
Höfði, móttökuhús borgarstjórn-
ar Reykjavíkur, er nokkurskonar
minnisvarði um upphaf alþjóða-
væðingar höfuðborgarinnar.
Franski konsúllinn Brilloun lét
reisa húsið, en hann var fyrsti
sendifulltrúi erlends ríkis á Íslandi.
Danir töldust ekki útlendingar hér
árið 1908. Síðan komu Bretar og
fyrsti sendiherrann, sá danski, var
staðsettur hér eftir fullveldið 1918.
Á árunum eftir fyrri heimsstyrj-
öld rofnaði einangrun borgarinnar
smátt og smátt. Árið 1924 lentu
fyrstu flugvélarnar á leiðinni yfir
hafið í Reykjavík og augu stórveld-
anna fóru að beinast meira að land-
inu. Árið 1930 urðu svo tímamót í
sjálfsmynd þjóðarinnar og þá ekki
síður Reykvíkinga. Með því að er-
lendar þjóðir sendu fulltrúa sína til
Alþingishátíðarinnar, var Íslandi
tekið sem fullgildum aðila sam-
félags þjóðanna. Fyrsta hótelið,
Hótel Borg, reis þetta sama ár. Það
gaf ekkert eftir fínustu hótelum í
útlöndum þannig að nú var hægt að
fara að taka á móti gestum.
Þeir létu þó lengi vel á sér
standa. Það var í raun ekki fyrr en
um 1960 þegar flugfélagið Loft-
leiðir myndaði ódýra loftbrú yfir
Atlantshafið með viðkomu á Íslandi
að heimsóknir erlendra listamanna
og þar á meðal heimsfrægra fóru að
verða tíðir viðburðir. Þáttaskil urðu
svo með Listahátíð í Reykjavík árið
1970, en áratugum saman hefur
Íslendingum boðist að njóta fram-
taks fremstu listamanna heims á
Listahátíð. Sama gilti um al-
þjóðlegar ráðstefnur. Lítil sem
engin aðstaða var til þess að halda
slíkar ráðstefnur fyrr en eftir 1960.
Fram að þeim tíma voru einstaka
sinnum norræn mót einstakra
starfsstétta og varð þá oft að hýsa
gesti á einkaheimilum. En síðan
hefur þróunin verið hröð í þessum
efnum.
Við þekkjum nokkuð vel þá öru
þróun sem orðið hefur síðustu ára-
tugina. Ferðaþjónustan er orðin ein
af undirstöðum atvinnulífs í
Reykjavík, en þjónustan við þessa
erlendu gesti hefur opnað augu
okkar fyrir því góða sem við búum
að og finnst við geta verið stolt af.
Þegar öllu er á botninn hvolft koma
ferðamenn hingað til að sækja það
sama og við sem höfum valið okkur
að búa hér.
Sú Reykjavík sem við nú byggj-
um er með nokkuð öðrum brag en
sá staður er smám saman varð höf-
uðstaður Íslands. Hér velur sér nú
búsetu fólk sem á alla kosti, hefur
hlotið menntun sem í flestum til-
vikum er gjaldgeng meðal erlendra
þjóða. Þetta er fólk sem við þurfum
að keppast við að laða til búsetu hér
með því að skapa lífsgæði sem það
metur; borgarsamfélag í grennd við
óspillta náttúru með öflugu at-
vinnu- og menningarlífi, öryggi,
góðu menntakerfi og félagslegri
þjónustu. Við þurfum líka að taka
vel á móti þeim útlendingum sem
hér vilja setjast að til að auðga okk-
ar samfélag og minnast þeirra sem
það hafa gert á liðnum áratugum,
s.s. tónlistarmanna og ýmissa frum-
kvöðla í menningarstarfi og at-
vinnulífi. Við þurfum að sjá til þess
að Reykjavík, í raun höfuðborgar-
svæðið allt, standi sig í varðstöðu
byggðar á Íslandi.
Reykjavík tók vel á móti fyrstu
íbúunum við upphaf Íslandsbyggð-
ar með sínum prýðilegu landkost-
um. Lífsgæðamatið hefur breyst
síðan, en sú nauðsyn að Reykjavík
búi íbúum sínum lífvænleg skilyrði
er jafn brýn og þá.
Höfundur er borgarstjóri.