Morgunblaðið - 29.02.2004, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 SUNNUDAGUR 29. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Í dag kveðja ung-
mennafélagar einn
sinna tryggu og
traustu félaga, Stefán
Jasonarson.
Ungur gekk hann til liðs við ung-
mennafélagið Samhygð og var fljót-
lega valinn til forystustarfa þar og
varð formaður félagsins 1936 og
gegndi því hlutverki næstu áratug-
ina, enda mikill félagsmálamaður
þar á ferð.
Í Stefáni sameinuðust allir þeir
fjölbreyttu þættir sem Ungmenna-
félagshreyfingin stendur fyrir, þ.e.
ræktun lýðs og lands, í víðasta skiln-
ingi þeirra orða.
Hann var mikill áhugamaður um
náttúru landsins og undir hans
stjórn hófst m.a. skógrækt í Timb-
urhólum 1952, þrátt fyrir að margir
hafi ekki spáð vel fyrir skógrækt
þar, frekar en annars staðar í Flóan-
um á þeim tíma. Í þessum fallega
skógarreit, sem undirritaður m.a.
skoðaði og kortlagði á vegum UMFÍ
fyrir röskum áratug, koma íbúar
sveitarinnar nú árlega saman til að
gleðjast og njóta samveru í fallegum
og skjólsælum reit. Á þessar sam-
komur lét Stefán sig ekki vanta á
meðan heilsan leyfði.
Stefán var að mörgu leyti braut-
ryðjandi hvað varðar ýmis menning-
armál og bera mörg verkefni sem
hann stóð að því glöggt vitni. Má þar
nefna þátt hans að gerð myndarinn-
ar „Í dagsins önn“, og eru þetta í dag
ómetanlegar heimildir um liðinn
tíma. Stefán lagði sitt líka af mörk-
um við varðveislu rjómabúsins á
Baugstöðum, þar sem ennþá má sjá
hin gömlu vinnubrögð við vinnslu
mjólkur. Er þetta dýrmætt nú á dög-
um þegar fólk fær sínar landbúnað-
arvörur í neytendapakkningum stór-
markaðanna og fjarlægist þar með
upprunann.
Íþróttir og hreyfing voru alla tíð
eitt af áhugamálum Stefáns og naut
æska landsins og ungmennafélags-
hreyfingin þess á marga vegu í stóru
sem smáu. Hann var árið 1939 upp-
hafsmaður að árlegum íþróttamót-
um grannfélaganna Samhygðar og
Vöku og eru þau mót ennþá við lýði.
Hann var formaður landsmótsnefnd-
ar fyrir landsmótið sem haldið var á
Laugarvatni árið 1965. Þar samein-
uðust kraftar mikilla stórmenna
ungmennafélagshreyfingarinnar
með Stefán og Hafstein Þorvaldsson
í fararbroddi, glæsilegir keppendur,
fjöldi áhorfenda og blessun veður-
guðanna, að gera mótið allt hið
glæsilegasta. Þetta landsmót á
Laugarvatni var það fyrsta sem ég
tók þátt í og er í minningunni slík há-
tíð, að ekkert mót skyggir á það síð-
an.
Stefán kom ekki einungis að
skipulagi og umsjón íþróttamóta,
hann tók einnig þátt í þeim sem
keppandi. Hann var góður íþrótta-
maður og keppti m.a. í víðavangs-
hlaupum og tók síðast þátt í slíku
hlaupi árið 1998. Árið 1994 réðst
Stefán í það mikla stórvirki að ganga
hringinn í kringum Ísland, þá átt-
ræður að aldri. Öll þjóðin fylgdist
með þessari miklu hetjudáð hans og
hvar sem hann fór um var honum
fagnað og sýnd virðing fyrir þetta
mikla afrek.
Á kveðjustund vil ég fyrir hönd
UMFÍ þakka Stefáni öll þau ómet-
anlegu störf og dyggan stuðning við
ungmennafélagshreyfinguna í gegn-
um árin. Fjölskyldu Stefáns og öðr-
um aðstandendum sendi ég mínar
bestu samúðarkveðjur.
Björn B. Jónsson,
formaður UMFÍ.
STEFÁN
JASONARSON
✝ Stefán Jasonar-son fæddist í
Vorsabæ í Gaul-
verjabæjarhreppi í
Flóa, 19. september
1914. Hann lést á
Kumbaravogi á
Stokkseyri 19. febr-
úar síðastliðinn og
var útför hans gerð
frá Gaulverjabæjar-
kirkju 27. febrúar.
Seint verður ofmetið
gildi þess fyrir okkur
Gaulverja að hafa átt
jafn einstakan mann og
Stefán Jasonarson. Þá
er óþarfi að láta fylgja
með að sveitarfélagið
sé fámennt. Stefán
hefði í hvers kyns sam-
félagi orðið stór á sinn
hátt, enda landsþekkt-
ur maður.
Að vera síungur og
síkátur er fáum gefið.
Þannig var Stefán.
Fram á síðustu ár
mætti hann alltaf á að-
alfund ungmennafélagsins Sam-
hygðar. Hvatti alla til dáða og óskaði
unga fólkinu til hamingju með fram-
tíðina.
Hann var andstæða hins dæmi-
gerða Flóamanns, sem er stundum á
efri mörkum hógværðar og hefur sig
lítt í frammi. Þvert á móti ræddi
Stefán teinréttur í baki, hvar sem
var um sig og sín ótal mörgu bar-
áttumál sem aðrir rekja án efa hér.
Hann setti svip á samfélagið og hafði
sig í frammi við flest tækifæri. Ekki
fór hjá því að á stundum þætti fólki
nóg um og Stefán fullbrattur á bár-
unni. En ástæðan fyrir því að öllum
þótti samt vænt um Stefán var hve
hann var ætíð óspar á hrós og hvatn-
ingu til annarra. Samgladdist af ein-
lægni ungum sem öldnum í áfanga-
sigrum lífsins og hélt því títt á lofti.
Hafði að vísu oft skoðun á hvað
mætti betur fara, en öfund var ekki
til í hans orðabók.
Verk hans hér tengd formennsku
hans í umf. Samhygð eru ekki lítil og
við njótum þeirra enn. Driffjöður í
íþróttastarfi, menningarstarfi, bygg-
ingu gamla Félagslundar, gerð
íþróttavallarins, skógarreitsins í
Timburhól og gerð kvikmyndar um
mannlífið hér frá 1954 til 1958 svo
eitthvað sé nefnt.
Enginn er eyland. Kona hans Guð-
finna Guðmundsdóttir átti sinn
drjúga þátt í að hann kúabóndinn
gæti sinnt jafn fjölbreyttum verk-
efnum. En hér í sveit og reyndar í
héraðinu öllu lagði Stefán Jasonar-
son trausta hönd á plóg. Bæði með
eigin verkum og með því að efla með
öllum aldursskeiðum bjartsýni, trú
og stolt gagnvart sinni fortíð, samtíð
og framtíð.
Við í sveitarstjórn þökkum fram-
lag til betra mannlífs. Samúðar-
kveðjur til ættingja.
Valdimar Guðjónsson.
Kveðja frá Búnaðarsambandi
Suðurlands
Forystumaður bænda á Suður-
landi til margra ára, Stefán Jasonar-
son í Vorsabæ, er fallinn frá.
Stefán lét mikið til sín taka í fé-
lagsmálum, var m.a. formaður ung-
mennafélagsins Samhygðar, formað-
ur rjómabúsins Baugsstöðum,
formaður klúbbanna Öruggur akst-
ur og hreppstjóri. Hann var kosinn í
stjórn Búnaðarsambandsins 1959 og
árið 1969 var hann kjörinn formaður
og gegndi því til ársins 1987. Hann
var fréttaritari ríkisútvarpsins til
margra ára og flutti ætíð fréttir af
jákvæðum atburðum úr héraðinu.
Seinna var Stefán gerður að heiðurs-
félaga Búnaðarsambandsins.
Í formannstíð Stefáns hjá Búnað-
arsambandinu var gróska og upp-
bygging hjá félaginu. Verk Stefáns
sjást víða, s.s. á tilraunabúinu á
Stóra-Ármóti, en uppbygging þess
hófst í stjórnartíð hans og muna
margir eftir dugnaði hans og ákafa
við öflun fjár m.a. með að standa fyr-
ir byggingahappdrætti. Útgáfa
Sunnlenskra byggða var ákveðin í
formannstíð Stefáns. Landbúnaðar-
sýningin 1978 var mikið þrekvirki og
Búnaðarsambandinu til mikils sóma
en sýningin var haldin í tilefni af 70
ára afmæli þess.
Í mörg ár eftir að hann hætti í
stjórn sambandsins sá hann um
söfnun auglýsinga í ársrit Búnaðar-
sambandsins. Glaður og reifur
stormaði hann inn til fyrirtækjanna
og fékk jafnan góðar móttökur. Stef-
án var árrisull og sat þá gjarnan við
skriftir. Morgunstund gefur gull í
mund sagði hann gjarnan. Hann var
sporléttur og fús til verka og gaman
að vinna með honum.
Á þessum árum voru félagsstörf
og ferðalög þeim tengd tímafrek og
var Stefán því löngum að heiman
þeirra vegna. Því voru félagsmál
mikið álag fyrir heimilið en á þessum
árum tíðkaðist ekki að greiða fyrir
slík störf sem neinu nam.
Stefán naut mikillar gæfu í einka-
lífi, Guðfinna var heilsteypt og vel
gerð kona. Það var notalegt að sækja
þau heim, allt notalegt og góður andi
ríkti á heimilinu.
Stefán var glaðsinna og bjartsýnn
eljumaður sem skilaði drjúgu dags-
verki og vill Búnaðarsamband Suð-
urlands þakka fyrir að hafa notið
starfskrafta hans í nærri 30 ár um
leið og við vottum aðstandendum
samúð okkar.
Fyrir hönd Búnaðarsambands
Suðurlands
Sveinn Sigurmundsson,
Þorfinnur Þórarinsson.
Ræktun lýðs og lands eru ein-
kunnarorð sem lýsa allt eins vel lífs-
starfi Stefáns Jasonarsonar eins og
starfi ungmennafélagshreyfingar-
innar, enda voru honum þessi mark-
mið töm, bæði sem bóndi í Vorsabæ
og í forystuhlutverki í Ungmenna-
félaginu Samhygð áratugum saman.
Stefán gekk í ungmennafélagið 10.
janúar 1933, þá 18 ára gamall. Á að-
alfundi þremur árum seinna var
hann kosinn formaður og gegndi
embættinu í fimm ár en lét af störf-
um 1941 þegar sýnt var að hann yrði
fjarverandi úr héraði um lengri tíma
vegna atvinnu sinnar. Svo fór að
Stefán var aftur kosinn formaður ári
síðar og nú var hann við stjórnvölinn
allt til ársins 1964. Stefán var ötull
formaður og fór ætíð fremstur í
flokki þegar átaks þurfti með. Hann
var óþreytandi að hvetja félagsmenn
sína til dáða og undir forystu Stefáns
varð Umf. Samhygð eitt öflugasta
ungmennafélag Suðurlands. For-
sendan fyrir því var sá metnaður og
stórhugur sem Stefán bjó yfir auk
óbilandi trúar á samtakamátt fé-
lagsmanna sinna.
Á formannsárum Stefáns leiddi
hann ungmennafélagið áfram til
margra brýnna verka. Má þar til
dæmis nefna skógræktargirðingu
Samhygðar við Timburhóla sem var
fyrst plantað í 1952. Ekki höfðu
margir trú á skógrækt í Flóanum í
ljósi misheppnaðra fyrri tilrauna en
nú standa þar hátt í tíu metra há tré
sem mynda skjólgóðan lund þar sem
sveitungar koma saman árlega,
grilla og gleðjast saman. Stefán var
mikill áhugamaður um íþróttir og
það var ekki síst fyrir tilstilli hans að
hin sameiginlegu íþróttamót Sam-
hygðar og Vöku hófu göngu sína
sumarið 1939 og hafa gengið sleitu-
laust síðan. Ungmennafélagar undir
forystu Stefáns lyftu grettistaki við
byggingu félagsheimilisins Fé-
lagslundar sem hefur hýst ýmsa
starfsemi félagsins í yfir hálfa öld. Á
70 ára afmæli Umf. Samhygðar 1978
var Stefán gerður að heiðursfélaga
og hafa fáir verið betur að þeirri
nafnbót komnir.
Fram á allra síðustu ár var Stefán
fastagestur á samkomum og fundum
ungmennafélagsins. Á fundum steig
hann ætíð í ræðustól, hvatti okkur
unga fólkið áfram og var óspar á að
lofa það sem honum leist vel á. Í
fundarhléum stjórnaði hann stund-
um leikjum svo yngstu fundargest-
unum leiddist ekki eins fundarsetan.
Stefán var Vormaður Íslands í
orðsins fyllstu merkingu, hugsjóna-
maður sem aldrei hugsaði um önnur
laun en þau að verk hans kæmu sam-
félaginu og umhverfinu að gagni.
Það var gæfa ungmennafélagsins
Samhygðar og æsku sveitarinnar að
Stefán lagði fram krafta sína um ára-
tugaskeið þeim til heilla. Hafi hann
hugheila þökk fyrir.
f.h. Umf. Samhygðar
Stefán Geirsson, formaður.
Eftir að ég fór að kynnast lands-
háttum í Gaulverjabæjarhreppi og
fólkinu sem þar hefur búið sl.
mannsaldur, þá hef ég alltaf beðið
þess með nokkurri óþreyju þegar ég
hef átt erindi þangað að komast inn á
miðju sveitarinnar og litast þar um,
sjá út á alla jaðra þessa mikla og
gjöfula láglendis og hinn dásamlega
fjallahring með öllum sínum kenni-
leitum. Þarna má sjá greinilega þeg-
ar skyggni er gott allt sem manni
kemur við, eins og til dæmis Hest-
fjallahnúkinn, sem þarna er öllum til
sýnis, og á þó heima inni á miðjum
Flóamannaafrétti með sínar gróður-
sælu kvistivöxnu brekkur og skjól-
góðar lautir. Og það er hvergi langt
til sjávar í Bæjarhreppnum og þar er
eilíf sýning, ýmist af grimmd og
óvægnum brimsköflum, eða af því
gagnstæða, sem er oft svo yndislegt í
logni og aðfalli þá er eins og hér sé
stórvinur að koma í heimsókn og
verið sé að bjóða þér að sjá eitthvað
dularfullt ef þú hefur smekk fyrir
slíkt.
Og í Bæjarhreppnum hefur á
þessum árum alltaf verið mikið af
tápmiklu hæfileikaríku fólki, sem
hefur verið gaman að kynnast og
starfa með.
Nú þegar við erum að kveðja Stef-
án Jasonarson bónda í Vorsabæ þá
birtist hann okkur í mörgum mynd-
um á lífsleiðinni. Hann er fjórði í röð-
inni tápmikilla sona og einnar syst-
ur, sem alast upp á góðbýlinu
Vorsabæ, þegar ógæfan skellur á
þessu myndarlega heimili og móðirin
er hrifin brott og Stefán þá þriggja
ára og er allt í einu móðurlaus, sem
hefði getað stefnt allri framtíð hans í
voða. En sem betur fór eignaðist
hann mikilhæfa stjúpu og fjölskyld-
an varð aftur sterk og dugmikil.
Þá var föðurfólk Stefáns öflugt og
myndarlegt fólk og efnalega traust
og margt mjög vel verki farið.
Stefán stundaði barnaskólanám í
farskóla og telur hann að hann hafi
verið heppinn með kennara og hann
hafi verið fermdur í Gaulverjabæj-
arkirkju vorið 1928 og var prestur-
inn sr. Gísli Skúlason á Stóra-
Hrauni. Hann var mikils metinn
prestur og þjónaði Gaulverjabæjar-
sókn frá 1905 til 1942.
Á næstu árum urðu miklar fram-
farir á mörgum sviðum í sveitum
landsins og ekki síst á Suðurlandi.
Má þar nefna að Flóaáveitan tók til
starfa árið 1928 og við það jókst hey-
fengur víða um 100% og síðan tók
MBF til starfa í desember 1929.
Jafnframt þessu var gert mikið átak
í samgöngubótum og bjuggu menn
hér við verulega batnandi hag þrátt
fyrir kreppuna, sem hélt allri land-
búnaðarframleiðslu í heljarklóm á
þessum árum.
Stefán gekk í UMF Samhygð árið
1933 og árið 1936 mætti hann á hér-
aðsþingi Skarphéðins sem haldið var
þá í Haukadal. Á þessu þingi tókst
góður kunningsskapur með Stefáni
og Sigurði Greipssyni og varð úr að
Stefán sótti um skólavist á íþrótta-
skólanum í Haukadal næsta vetur.
Stefán hlaut skólavist í Haukadal
árið 1937–’38 og með því tengdist
hann sterkari böndum félagsmála-
starfi Sigurðar Greipssonar og má
segja að Stefán hafi þaðan í frá helg-
að íþróttahreyfingunni og ung-
mennafélagsstörfunum mikinn hluta
af starfstíma sínum fram á gamals
aldur.
Árið 1938–’39 sótti Stefán nám í
Héraðsskólanum á Laugarvatni og
þar kynntist hann vel Bjarna
Bjarnasyni skólastjóra og hygg ég
að báðir hafi þeir haft gott af því.
Stefán fékkst talsvert við smíðar
næstu árin með Þórði bróður sínum í
Reykjavík og í Keflavík á fyrstu
stríðsárunum og má segja að hann
hafi öðlast mikla færni í húsasmíðum
á þessum árum. En hugurinn beind-
ist meir og meir að æskustöðvunum
og árið 1943 vildi Jason faðir hans
gjarnan fara að hætta að búa og við
þetta bættist að Stefáni hafði tekist
að fastna sér konu, Guðfinnu Guð-
mundsdóttur frá Túni, stórmyndar-
lega og duglega búkonu og giftu þau
sig 29. maí 1943 og daginn eftir fóru
þau niður að Vorsabæ í búskapinn og
stunduðu hann með sóma þaðan í frá
í 45 ár.
Stefán varð góður bóndi og Guð-
finna varð fyrirmyndar húsfreyja.
Þau eignuðust fimm mannvænleg
börn sem öll stofnuðu heimili og
barnabörnin eru tólf, öll efnileg og
líkleg til að verða nýtir borgarar í
þjóðfélaginu.
Þegar Dagur Brynjólfsson lét af
störfum hjá Búnaðarsambandi Suð-
urlands árið 1959 eftir áratuga setu í
stjórn og tíu ára stjórnarfor-
mennsku, þá var Stefán Jasonarson
kosinn í stjórn sambandsins og þar
átti hann síðan sæti til 1987 eða í 28
ár og þar af var hann kosinn formað-
ur sambandsins 1971, þegar Páll á
Búrfelli lét af störfum, en Stefán lét
af störfum 1987 eftir 16 ára sæti sem
formaður.
Ég sem þetta rita var fram-
kvæmdastjóri búnaðarsambandsins
rétt öll árin sem Stefán var formaður
og get borið um það að Stefán lagði
sig fram um það að vinna öll sín störf
hjá búnaðarsambandinu með sóma
og mikilli elju og hugkvæmni og nú
að leiðarlokum er hann kvaddur af
öllu samstarfsfólki með einlægri
þökk fyrir heillarík störf.
Hjalti Gestsson.
Einn af fjölvirkustu félagsmála-
mönnum Sunnlendinga um áratuga
skeið, Stefán Jasonarson í Vorsabæ,
er látinn á nítugasta aldursári.
Þegar ég ungur að árum flutti í
Flóann og hóf að hafa afskipti af fé-
lagsmálum, með því að taka við for-
mennsku í Ungmennafélaginu Vöku,
var það mikið lán fyrir mig að í
næstu sveit, Gaulverjabæjarhreppn-
um, gegndi slíku starfi í Umf. Sam-
hygð Stefán Jasonarson, mikill eld-
hugi og óþreytandi félags-
málamaður.
Í Stefáni fann ég strax, ekki ein-
asta góðan og hvetjandi leiðbein-
anda, heldur og ekki síður eina alls-
herjar samsvörun í flestu því sem ég
hafði áhuga á í félagsmálum á þess-
um tíma.
Við Stefán höfðum báðir gengið í
Íþróttaskóla Sigurðar Greipssonar í
Haukadal og trúlega báðir fengið
þar það félagslega uppeldi, sem nú
leiddi okkur saman til starfa og
brennandi áhuga til góðra verka.
Mér er til efs að margir einstak-
lingar hafi á sinni ævi náð að koma
jafn víða við á hinum félagslega vett-
vangi, eins og Stefán Jasonarson.
Já, ekki bara koma við, heldur
vera í forystusveit og setja mark sitt
á og varða veginn með margvísleg-
um afrekum sem sagan mun geyma
og vitnað verður til um ókomna tíð. Í
ljósi þessa er mér mikill vandi á
höndum hvers á að minnast og
hverju verður sleppt í þessum fátæk-
legu kveðjuorðum til vinar míns
Stefáns Jasonarsonar.
Vöku-Samhygðarmótin, sem hald-
in hafa verið samfellt frá 1939, leiddu
okkur fyrst saman í framkvæmd og
keppni.
Héraðssambandið Skarphéðinn
var sameiginlegur vettvangur okkar
beggja um áratuga skeið. Héraðs-
þingin, héraðsmótin og þátttaka og á
stundum framkvæmd Landsmóta
UMFÍ. Ritstörf Stefáns í héraðs-
blöðunum Suðurlandi og Þjóðólfi
leiddu okkur oftar en ekki saman.
Forysta hans hjá Klúbbunum
„Öruggur akstur“ og samstarf okkar
á þeim vettvangi sömuleiðis.
Þá minnist ég ánægjulegs sam-
starfs okkar við Þorstein Einarsson,
íþróttafulltrúa í starfsnefnd, varð-
andi málefni Íþróttaskólans í Hauka-
dal um áratuga skeið, fyrir hönd
fyrrverandi nemenda íþróttaskólans
og samstarfsmanna höfðingjans
mikla Sigurðar Greipssonar, sem við
náðum að minnast á verðugan og eft-
irminnilegan hátt með myndarlegu
minningarriti um hann árið 1997,
þegar hann hefði orðið eitthundrað
ára, undir ritstjórn Páls Lýðssonar,
bónda í Litlu-Sandvík.
Í myndarlegu endurminningariti
sem Stefán ritaði og gefið var út
1991, segir í kaflafyrirsögn á einum
stað í bókinni:
„Gleymi aldrei Landsmótinu á
Laugarvatni“
Þar er Stefán að vitna til ummæla
Sigurðar Greipssonar um Landsmót
UMFÍ á Laugarvatni 1965, en þá var
hann formaður stjórnar HSK.
Landsmótið á Laugarvatni 1965
er örugglega stærsta og best heppn-
aða verkefni sem við Stefán unnum
sameiginlega að á hans ferli. En
hann var þá formaður landsmóts-