Morgunblaðið - 29.02.2004, Blaðsíða 63

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. FEBRÚAR 2004 63
Hann er ekki þessi dæmigerðasöguhetja í kvikmynd. Unniðallt sitt líf sem skjalavörður á
spítala, farið í og úr vinnu, gert lítið
sem ekkert annað. Aldrei úti að
skemmta sér, engar svaðilfarir. Bara í
og úr vinnu. Það æsilegasta sem kom-
ið hefur fyrir er þegar hann hefur
fundið einhverja sjaldgæfa djassplötu
á flóamarkaði í hverfinu, eða lesið bók
sem hreyfði við honum. Það sem
meira er þá hefur hann allt á hornum
sér, leiðist flest, einkum annað fólk,
og liggur heldur ekkert á þeim skoð-
unum sínum frekar en öðrum. Harv-
ey Pekar er m.ö.o. holdgervingur
hversdagsleikans og ekki bara það
heldur eiginlega frekar leiðinlegur
gaur ef út í það er hugsað. Það sem
krakkarnir myndu kalla: fúll gamall
kall! Og vegna þess hversu fúll hann
var og önugur sá David Letterman
hann sem hið fyndnasta atriði í
skemmtiþætti sínum og fékk hann
reglulega til sín á 9. áratugnum í
nokkurs konar nöldurhorn. Þangað til
Pekar fór á límingunum, nöldraði yfir
sig, móðgaði allt og alla, líka yfirmenn
Lettermans, og þar við sat. Frægðin
fyrir bí.
Það er því merkilegt hvernig þeim
hjónum Shari Springer Berman og
Robert Pulcini datt eiginlega í hug að
mynd um þennan mann gæti orðið
áhugaverð. En þau vissu betur. Höfðu
kynnst manninum á bak við fýlusvip-
inn og geðvonskuköstin í Letterman
betur en flestir aðrir. Í gegnum dag-
bókarmyndasögur hans.
Engin ofurhetja –
bara ofurvenjulegur
Um er að ræða myndasögur sem
Pekar tók upp á að skrifa á 8. áratug
síðustu aldar með aðstoð vinar síns,
teiknarans kunna Roberts Crumbs.
Ekki þessar hefðbundnu myndasögur
eða hasarblöð um ofurhetjur í æsi-
legri baráttu við myrk öfl heldur hálf-
gert blogg, lýsingar ofurvenjulegs
manns á ofurvenjulegum gjörðum
sínum og hugsunum. En hér er ekki
að hefjast nein frásögn um einhvern
sem braust úr fátækt og láglaunaðri
dagvinnu til ríkidæmis og sundlaugar
í bakgarðinum. Nei, þessi myndasaga
seldist og hefur aldrei selst í bílförm-
um heldur hefur aðallega notið hylli í
smærri afmarkaðri hópum kúrista,
eindregnustu unnenda myndasagna-
listarinnar.
Þau eru á fertugsaldri, hjónin
Berman og Pulcini, og höfðu getið sér
gott orð fyrir heimildamyndagerð áð-
ur en þau réðust í að gæða myndasög-
ur Pekars lífi. Þau tvinnuðu líka sam-
an við sögur Pekars átakanlega
myndasögu sem Joyce Brabner, eig-
inkona Pekars, skrifaði um baráttu
hans við krabbamein. En hvað var
það við Pekar og sögur hans sem fékk
þau til að vilja fjalla um hann í sinni
fyrstu leiknu mynd?
„Þessi maður er svo ekta,“ segir
Berman, þar sem hún sat undir sólhlíf
á Kvikmyndahátíðinni í Cannes í
fyrra við hlið manns síns. Þar voru
þau að frumsýna mynd sína í Evrópu
og gerðu mikla frægðarför, vöktu
óskipta athygli og fengu sérstök verð-
laun dómnefndar.
„Harvey er umbúðalaus og talar
hreint út. Sér engan tilgang í að lát-
ast. Hann les ekki bækur til að slá um
sig með tilvitnunum eða geta sagst
hafa lesið þær. En hann er samt ótrú-
lega lesinn,“ segir Berman.
Drullusama
Pulcini bætir við að það sem hafi
heillað þau – og greinilega aðra í kjöl-
farið – sé hversu drullusama honum
er um allt og alla: „Það er svo skrítið
að fólk hefur alltaf svo mikinn áhuga á
þeim sem kæra sig kollótta um aðra.
Þeir sem ekki hafa áhuga á að höfða
til annarra fara ósjálfrátt að gera það,
hvort sem þeim líkar betur eða verr.
Harvey höfðar til fólks á þeim for-
sendum og er hreint ekki búinn að
gera upp við sig hvernig hann kann
við það. Þar er annar þáttur sem gerir
þennan flókna karakter áhugaverð-
an.“
Sómi Ameríku hlaut gagnrýnenda-
verðlaun á kvikmyndahátíðinni á
Sundance þar sem hún var heims-
frumsýnd 2002 og hefur vakið geysi-
mikla athygli á hjónunum, leikstjór-
unum sem aldrei höfðu gert leikna
mynd áður.
Þau segja að ein ástæðan fyrir efn-
isvalinu hafi verið sá raunveruleika-
blær sem var yfir því, þessi óljósu
tengsl milli skáldskapar og veru-
leikans. Hvernig þau gátu nýtt sér
reynsluna af því að vinna með veru-
leikann í heimildamyndum við gerð
sinnar fyrstu leiknu myndar.
Þannig sjái þau Sóma Ameríku
sem nokkurs konar millistig, fyrsta
skrefið yfir í heim skáldskaparins.
„Það er eins og gefur að skilja erfitt
að fara að vinna með skáldskap eftir
að hafa haft svo lengi að markmiði að
endurspegla veruleikann í sinni
réttustu mynd. Það hversu jarðbund-
inn Harvey er og hversdagslegur
auðveldaði mjög þessi miklu umskipti
okkar. Okkur fannst við í raun vera að
gera leikna heimildamynd og sú til-
hugsun var róandi því þá töldum við
okkur vita betur hvað við værum að
gera.“
– Paul Giamatti og Hope Davis,
sem leika hjónin Harvey og Joyce,
hafa hlotið lof fyrir frammistöðu sína.
En hvernig fóruð þið að því að gera
leikarana og fas þeirra svona sláandi
líkt fyrirmyndunum?
„Við byggðum samt ekki á persón-
unum sjálfum heldur á karakterunum
í myndasögunni. Sem reyndar eru
mjög líkir fyrirmyndunum,“ svarar
Berman. „Paul og Hope fengu reynd-
ar tækifæri til að eyða nokkrum dög-
um með Harvey og Joyce áður en tök-
ur hófust, sérstaklega til að reyna að
tileinka sér samskiptamáta þeirra,
hvernig þau kæmu fram hvort við
annað.“
– Hvað fannst þeim Harvey og
Joyce um það uppátæki?
„Þau voru almennt mjög spennt að
fá að taka þátt í ferlinu og tóku vel í
allt sem við báðum þau að gera fyrir
okkur. Þau litu líka á það sem tæki-
færi til að koma á framfæri óskum
sínum, fá hlutina á hreint í eitt skipti
fyrir öll. Harvey vildi reyndar ekkert
tala um myndina þannig að þeir Paul
fóru saman að grúska á bókamörk-
uðum, enda báðir miklir bókaelskend-
ur og eru enn að skiptast á fornbók-
um. Þeir eru bókavinir og reyndar
meira en það núna því í gegnum þenn-
an sameiginlega áhuga fundu þeir út
að þeir ættu margt annað sameigin-
legt eins og t.d. íþróttir. Joyce og
Hope töluðu meira um staðreyndir og
hvað gerðist, sem við bjuggum vel
að.“
Harvey og Letterman
– Hvers vegna notuðuð þið ekki at-
riðið sjálft úr umdeilda Letterman-
þættinum?
„Það kemur tvennt til. Listræn
ástæða og tilneydd. Sú listræna er sú
að þeir öskruðu svo mikið hvor á ann-
an og það var erfitt að greina orðaskil.
Svo röfluðu þeir mikið um pólitík sem
ofarlega var á baugi þá en er flestum
gleymd núna. Við ákváðum því að
þetta væri of mikil óreiða. En hvort eð
er hafði NBC þá verið búið bannaði
okkur að nota þau, af þeirri augljósu
ástæðu að Harvey fór miður lofsam-
legum orðum um nokkra toppa hjá
fyrirtækinu og nafngreindi þá. Lett-
erman var sjálfur stakt ljúfmenni og
gerði allt sem hann gat til að hjálpa
okkur, m.a. að leyfa okkur að nota það
sem hann réð yfir, nokkuð sem hann
gerir aldrei. Þannig er að Letterman
er mjög hrifinn af Harvey og hefur
alltaf verið. Hann var fljótur að fyr-
irgefa Harvey fyrir það sem hann
gerði og Harvey er að sama skapi
mjög hlýtt til Lettermans.
Ég spurði hann eitt sinn hvort hann
myndi slá til og fara í þáttinn ef Lett-
erman bæði hann og Harvey svaraði
að hann myndi ekki hika við það. Þeir
hefðu gengið í gegnum margt síðan
þetta gerðist - báðir glímt við erfið
veikindi - og þegar allt kæmi til alls
væru þeir um margt líkir,“ segir
Berman og tekur undir þau orð Harv-
eys, segir hann og Letterman líka,
enda sé uppruni þeirra svipaður.
„Þeir eru báðir frá miðvesturhluta
Bandaríkjanna. Vel lesnir og kunna
illa við að blanda geði við aðra. Það
sem virkaði svo vel þegar Harvey fór
reglulega í þátt Lettermans var
hversu vel þeir þekkja hvor inn á ann-
an. Þeir sáu sig hvor í öðrum.
Havey hefur líka sagt að þeir Lett-
erman skilji hvor annan betur en
flestir aðrir.“
Hafa þeir haldið sambandi?
„Ég held ekki en ég veit að þeir
koma reglulega skilaboðum hvor til
annars,“ segir Berman.
– Hvort var Letterman að hlæja að
Harvey eða með Harvey?
„Hvort tveggja held ég,“ svarar
Pulcini hugsi. „Þetta er grínþáttur og
Harvey er fyndinn gaur. Ég held að
Letterman hafi dáðst að Harvey fyrir
að geta verið svona ekta í þættinum,
ólíkt flestum öðrum gestum.“
– Nafnið American Splendor hlýt-
ur að virka svolítið skrítið í ljósi þess
hve frábrugðinn Harvey er þeim
löndum sínum sem birtast oftast á
hvíta tjaldinu?
„Nafnið er frábært vegna þess að
Harvey er svo góður fulltrúi þeirra
Bandaríkjamanna sem sjást aldrei,
ekki í fjölmiðlum, kvikmyndum eða
bókum. Fulltrúi venjulegs vinnandi
fólks sem er í leiðinlegri andlausri
vinnu en býr samt yfir bullandi sköp-
unarmætti sem hvergi brýst út nema
úr augsýn annarra. Það er erfitt að
vera þannig í samfélagi sem mælir
allt út frá velgengni.“
– Þið hljótið að hafa verið á nálum
yfir því hvort Harvey myndi leggja
blessun sína yfir?
„Vissulega. Hann var svolítið ókyrr
fyrst þegar hann sá hana og setti út á
ýmis smáatriði eins og að hann hefði
ekki hitt Crumb á bílskúrssölu heldur
á plötumarkaði. Hann varð ekki ró-
legur fyrr en á fyrstu sýningunni með
áhorfendum á Sundance og þegar ég
sá smábros læðast vissi ég að hann
væri sáttur.“
– Leit hann aldrei á ykkur sem
dekraða uppa?
„Góð spurning,“ segir Pulcini og
hlær, „en ég held samt að þú verðir að
spyrja hann. Ég held að okkur hafi
komið vel saman, hann hafi kunnað
við metnað okkar, enda metnaðarfull-
ur sjálfur.“
„Og hann virðist hafa treyst okkur
alveg,“ bætir Berman við að lokum,
„því það eina sem hann bað okkur um
að gera ekki var að búa til einhverja
hvítþvegna hetju úr sér – og við vor-
um öll sammála um það.“
Hjónin Shari Springer Berman og Robert Pulcini eru leikstjórar American Splendor
Holdgervingur
hversdagsleikans
Paul Giamatti í hlutverki skjalavarðarins Harvey Pekar.
Shari Springer Berman og Robert
Pulcini hafa verið gift í tíu ár.
American Splendor er sýnd í
Háskólabíói.
skarpi@mbl.is
Ein allra athygliverðasta
mynd síðasta árs er
Sómi Ameríku. Skarp-
héðinn Guðmundsson
hitti leikstjórana, hjónin
Shari Springer Berman
og Robert Pulcini, og
ræddi við þau um þessa
fyrstu leiknu mynd
þeirra og hvernig þeim
datt í hug að fjalla um
kvistinn kynlega hann
Harvey Pekar.
Reuters