Morgunblaðið - 08.04.2004, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ENDA þótt kontrabassinn hafi
unnið sér sjálfstæðan þegnrétt í
strengjahljómsveitum allt frá 16 öld
og verið ómissandi grunnrödd í
kammersveitum og sinfóníuhljóm-
sveitum, þá hefur hljóðfærið ekki
fengið að njóta þeirra eiginleika sem
það býr yfir sem leiðandi einleiks-
hljóðfæri í klassískri tónlist. Í djass-
inum hefur þó kontrabassinn verið
jöfnum höndum burðarás
samleiks og einleiks. Kontra-
bassinn er af gömbuætt og
göfug fiðlufjölskyldan ekki
tekið hann fyllilega í sátt.
Þannig eru strengjakvartett-
ar nær alltaf skipaðir tveim-
um fiðlum, víólu og sellói.
Skýringin á þessum skorti á
frumsömdum einleiksverk-
um fyrir kontrabassa er trúlega sú
hversu vandasamt er að leika á hljóð-
færið, því löng stökk á milli tóna geta
orðið yfrið vandasöm á löngum hálsi
svo að leikið sé hreint, eins og sagt er.
Tónskáldið Saint Saens lét til að
mynda í Karnevali dýranna kontra-
bassann túlka þunglamalegar fíls-
hreyfingar og reyndar á mjög áhrifa-
mikinn hátt.
Kontrabassaleikarar verða oft að
sætta sig við að leika verk sem hafa
verið umskrifuð, endurútsett, frá
öðru hljóðfæri, þannig er með ein-
leikssvítur J.S. Bach svo eitt dæmi sé
tekið. Mesta athygli vekja kontra-
bassar hjá tónskáldum þegar sá sem
á hann leikur sýnir snilldar-
takta, þannig var t.d. með Dú-
óið fyrir selló og kontrabassa,
sem flutt var á tónleikunum.
Rossini heillaðist af leik mesta
snillings þess tíma á Ítalíu,
Domenico Dragonetti, og sá
að kröfuhörðu verki yrði vel í
hans höndum borgið. Verk-
inu var líka vel borgið í hönd-
um Þóris og Örnólfs. Falleg laglína og
vel mótuð hljómaði til skiptis frá báð-
um hljóðfærum í byrjun og pizzicato-
hljómar vel samstilltir og grípandi. Í
andante þættinum skorti helst meiri
tilfinningu og dýpri tjáningu, stund-
um eins og sagt er í hestamennsku, að
sleppa meira fram af sér beislinu. Í
lokaþætti beitir Rossini skemmtilegri
notkun þrástefja, og tæknikröfur eru
þar einnig miklar.
Styrkur Örnólfs er hreinn tónn og
næm tilfinning í samspili, en hann
þarf stundum að vera djarfari og meir
afgerandi þar sem hann á sviðið einn.
Að vissu leyti fannst mér að Hlíf og
Sigurlaug hefðu þurft að leika
Prokofiev sónötuna, þ.e. seinni þátt-
inn, allegro, af meiri eldmóði og leik-
gleði. En verkið er tæknilega mjög
vandasamt, en er ekki jafngrípandi í
fyrstu eins og mörg verk Prokofiev.
Enda þótt Rossini hafi aðeins verið 12
ára, þegar hann samdi 6 sónötur fyrir
strengjakvartett fyrir 2 fiðlur, selló
og kontrabassa voru snilldartök hans
slík að undrum sætir. Sónöturnar nr.
1 og 2. , sem fluttar voru á tónleik-
unum voru í senn heillandi verk og af-
skaplega vel flutt.
Tónleikarnir báru í heild vott um
vönduð vinnubrögð og góðan samleik.
Þórir hreif mann öðrum fremur með
næmum leik og einstaklega öruggri
tækni, þessir eiginleikar nutu sín ekki
síst í svítunni eftir Glíer, þar sem leik-
ur Þóris, hvort sem var í djúpum eða
háum legum, var mjög sannfærandi.
Góður kontrabassaleikari í sviðsljósi.
En hvar voru hinir mörgu tónlistar-
unnendur á Akureyri? Þeir sem
mættu fögnuðu vel og innilega.
Kontrabassi í sviðsljósinu
TÓNLIST
Deiglan á Akureyri
Strengjakvartett og dúó úr kvartettinum
lék: Sónötur fyrir strengjakvartett nr. 1
og 2 eftir Rossini, þætti úr Svítu f. fiðlu
og kontrabassa (upphaflega samið fyrir
fiðlu og selló) eftir Gliér, Sónötu fyrir tvær
fiðlur eftir Prokofiev og Dúó fyrir selló og
kontrabassa eftir Rossini.
Tónleikarnir voru haldnir í samstarfi
Félags íslenskra tónlistarmanna og
Menningardeildar Akureyrarbæjar.
Í kvartettinum eru: Hlíf Sigurjónsdóttir
og Sigurlaug Eðvaldsdóttir á fiðlur,
Örnólfur Kristjánsson á selló og Þórir
Jóhannsson á kontrabassa. Laugardag-
inn 3. apríl 2004 kl. 16.00
KAMMERTÓNLEIKAR
Jón Hlöðver Áskelsson
Þórir Jóhannsson
Listasafn Reykjavíkur
Listasafn Reykjavíkur er op-
ið yfir alla páskana á hefðbund-
unum tíma. Söfnin í Hafnarhús-
inu og á Kjarvalsstöðum eru
opin daglega kl. 10–17. Ásmund-
arsafn er opið daglega kl. 13–16.
Enn fremur að boðið er upp á
leiðsögn í Hafnarhúsi og á Kjar-
valsstöðum annan dag páska kl.
15.00.
Einn aðgangseyrir gildir
samdægurs í hús Listasafns
Reykjavíkur; Hafnarhús, Kjar-
valsstaði og Ásmundarsafn.
Alltaf er frítt fyrir börn undir
átján ára aldri og fyrir alla safn-
gesti á mánudögum.
Listasafn Íslands
Lokað föstudaginn langa,
páskadag og lokað annan í pásk-
um.
Aðra daga opið frá kl. 11–17.
Söfnin um
páskana
TÓNLEIKAR verða haldnir í
Skálholtsdómkirkju föstudag-
inn langa kl. 20.30.
Kammerkór Biskupstungna
ásamt hljóðfæraleikurum flytur
trúarlega tónlist í anda dagsins,
þar á meðal Stabbat Mater eftir
Pergolesi og Ave Verum eftir
Mozart. Sellóleikari er Guðný
Jónasdóttir og flautuleikari
Svanhvít Lilja Ingólfsdóttir.
Stjórnandi er Hilmar Örn Agn-
arsson organisti í Skálholti.
Kammerkór Biskupstungna
verður 10 ára á næsta ári. Með-
limir kórsins eru á aldrinum 12–
16 ára flestir í tónlistarnámi í
Tónlistarskóla Árnesinga..
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis.
Kórsöngur
í Skálholti
ÁGÚST Elvar Vilhjálmsson og
Birgir Freyr Birgisson hafa
opnað ljósmyndasýningu í
Smáralindinni sem ber heitið
,,Sjá þar er maðurinn“. Mynd-
irnar sýna samspil manns og
náttúru við virkjanasvæði á Ís-
landi og voru myndirnar allar
teknar árið 2003. Sýningin
stendur til 23. apríl og er opin á
afgreiðslutíma Smáralindar.
Frekari upplýsingar um verk-
efnið er að finna á vefsíðunni
www.icelandic-photos.com.
Ljósmyndir
í Smáralind
HINN nýstofn-
aði sönghópur
Rinascente mun
halda sína fyrstu
tónleika í Nes-
kirkju við Haga-
torg á laugardag
kl. 17. Þar verður
flutt tónlist frá
endur-
reisnartímabilinu sem tengist
passíunni og föstudeginum
langa. Þar ber hæst frumflutn-
ing á verkinu Missa pro defunct-
is eftir Orlando di Lasso.
Söngvararnir sem skipa
Rinascente eru allir ungt söng-
fólk, sem hefur stúderað endur-
reisnartónlist sérstaklega. Þau
eru Hallveig Rúnarsdóttir sópr-
an, Jóhanna Halldórsdóttir alt,
Steingrímur Þórhallsson, tenór
og organisti, og Hrólfur Sæ-
mundsson baríton. Steingrímur,
sem er organisti Neskirkju er
upphafsmaður Rinascente-
hópsins, og valdi í hann raddir
sem hann taldi að henta til flutn-
ings endurreisnartónlistar.
Frumraun
sönghóps
Hallveig
Rúnarsdóttir
Á SAMSÝNINGUNNI „Spásser-
að í gegnum spegilinn eða lautar-
ferðir á óþekktum stöðum“ er boðið
upp á margt hnýsilegra verka. Lista-
mennirnir fjórir sem þarna eru sam-
an komnir eru allir búsettir í Ham-
borg í Þýskalandi en koma upphaf-
lega úr ólíkum áttum; Íslandi, Kóreu
og Þýskalandi.
Fyrst ber að telja hér verk Ragn-
ars Gestssonar í gryfjunni en það er
mjög vel heppnað. Verkið, sem teyg-
ir sig frá götum og bakgörðum
Kaupmannahafnar til Íslands, er af-
rakstur tveggja gjörninga sem
Ragnar framdi á götum borgarinnar,
væntanlega íklæddur búningi þeim
sem sýndur er í gryfjunni (sem
greinilega er einkennisbúningur
ruslasafnara miðað við myndina á
bakinu). Ragnar bjó á götunni, safn-
aði þar saman drasli og bjó til úr því
klukku sem hangir í miðju rýminu.
Klukkan er haganlega gerð miðað
við efniviðinn, en er að sama skapi
fátækleg. Verkið ber með sér anda
liðinna tíma þegar Íslendingar voru
fátæk þjóð undir stjórn Dana, kot-
bændur sem urðum að gera okkur
flest að góðu.
Myndbyggingin í Gryfjunni er vel
heppnuð, litir og uppröðun styðja
hugmyndafræði verksins sem kemst
vel til skila.
Í öðru verki, sem reyndar tengist
verkinu í gryfjunni, er upptaka af
Ragnari þar sem hann er í gervi Jóns
Sigurðssonar að reyna að stauta sig
fram úr þjóðsöng Íslendinga; Lof-
söng. Ragnar, eða persónan í mynd-
bandinu, heldur engan veginn lagi,
hann kann ekki textann og þaðanaf-
síður kann hann nokkuð á dragspilið
sem hann grípur þegar stutt er liðið
á sönglið.
Í þessu verki eins og hinu í gryfj-
unni, túlkar listamaðurinn sjálfs-
mynd Íslendinga. Við erum að reyna
að vera þjóð meðal þjóða en það vill
ganga brösuglega.
Á efri hæð er Ragnar með teikn-
ingar af felgum, en þær kallar hann
uppskrift að nýrri náttúru. Hug-
myndin er áhugaverð en verkið í
heild sinni nær ekki þeirri sömu vigt
og þau tvö fyrrnefndu klárlega hafa.
Barnsleg sýn
Hildur Jónsdóttir vex með hverri
sýningunni. Í haganlega gerðum tré-
litamyndum og meðfylgjandi texta
gefur hún okkur innsýn í það hvern-
ig barnið í sakleysi sínu upplifir und-
ur náttúrunnar. Hún birtir okkur
leifturmyndir sem flestir ættu að
kannast við, fífla undir húsvegg og
skordýr m.a. Verkin eru lágstemmd
en virka á mann eins og falleg tónlist
gerir.
Erlendu listamennirnir eru ekki
eins sterkir á þessari sýningu og þau
Ragnar og Hildur. Besta verk
Stephans Weissflog eru GSM-símar
úr gipsi. Símarnir líta mjög raun-
verulega út og þeim hefur listamað-
urinn dreift nánast handahófskennt
um allt safnið. Þeir fylla mann ein-
kennilegri tilfinningu. Lögun þeirra
og sú staðreynd að GSM-símar
standa nú á dögum hverjum manni
nálægt eins og skyldmenni eða vin-
ur, gerir það að verkum að símarnir
eru eins og útburðir, eins og börn
sem skilin hafa verið eftir umkomu-
laus. Mann langar til að taka símana
upp og fóstra þá.
Weissflog vinnur meðal annars
með raunveruleikann og umsnúning
hans og það tekst honum svo sann-
arlega í þessu verki.
Jeong-Eun Lee birtir okkur verk
sem unnið er samkvæmt aldagamalli
aðferð við bókagerð. Hún býr til
landakort og leiðarlýsingu, en eins
og sagt er í sýningarskrá þá eru
verkin ekki leiðir um lönd og höf,
heldur leiðarvísir til að finna minn-
ingar. Á kortinu eru atburðir, rann-
sóknir og smásögur.
Hugmynd Lee er falleg, róman-
tísk jafnvel, en verkið á sýningunni
sem slíkt nær ekki að grípa mann.
Þóroddur Bjarnason
Sjálfs-
mynd
MYNDLIST
Listasafn ASÍ
Opið frá kl. 13–17 alla daga nema
mánudaga. Til 10. apríl
JEONG-EUN LEE
RAGNAR GESTSSON
STEPHAN WEISSFLOG
HILDUR JÓNSDÓTTIR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ragnar Gestsson spreyjar hár sitt og skegg hvítt og býr sig undir að söngla þjóðsönginn. Verkið er eitt af mörgum
góðum verkum á samsýningunni Spásserað í gegnum spegilinn.
AÐDRÁTTARAFL hippatímans
er ótvírætt, og það birtist meðal
annars í tíðum uppfærslum á leik-
ritum, eða allavega söngleikjum,
sem sýna tíðaranda tímabilsins.
Sýning Sauðkindarinnar er önnur
uppfærslan á hinu gallaða verki
Cartwrights á nokkrum vikum, og
Hárið bíður handan vorsins. Það er
einhver háði blandin fortíðarþrá
sem stýrir þessu verkefnavali, og ef
hægt er að segja að einhver kjarni
sé í lausbeislaðri revíu á borð við
Stone Free þá er það einmitt svolít-
ið angurvær söknuður eftir sakleysi
hippatímans, meðan enn var hægt
að tala um Ást og Frið með stórum
stöfum, og trúa því að heimurinn
hefði í raun breyst til hins betra.
Þessi skilningur kemur alveg skýrt
fram í sýningu Kópavogsmanna,
jafnvel svo að boðskapnum var á
köflum ýtt óþarflega kröftuglega að
áhorfandanum.
Sauðkindin tekur djarfa ákvörð-
un þegar leikstjórn sýningarinnar
er falin tveimur jafnöldrum hópsins
sem hafa enga leikstjórnarreynslu,
og varla mikla leikreynslu heldur.
Því miður eru vankantar sýning-
arinnar augljósir og skrifast að
miklu á reikning þessarar stefnu.
Reyndar komast þeir vel frá um-
ferðarstjórn verksins, mikill fjöldi
aukaleikara er ágætlega nýttur til
að skapa útihátíðarstemmningu og
staðsetningar almennt fumlausar.
Hins vegar hafa þeir ekki haft for-
sendur til að styðja leikarana við að
skapa sterkar persónur eða hjálpa
þeim sem minnsta reynslu hafa til
að stíga sín fyrstu skref. Fyrir vikið
verða fæstar persónurnar eftir-
minnilegar eða skýrar hjá hópnum.
Einna best koma þau út Unnur
Einarsdóttir Blandon sem hefur
sterka sviðsnærveru sem nýttist
henni vel í hlutverki kynnisins og
Egill Viðarsson sem hinn ungi og
ástfangni Al.
Tónlistin er í forgrunni í verkinu,
enda gerist það á tónlistarhátíð.
Hljómsveitin var kröftug og vel
heima í þyngri hluta efnisskrárinn-
ar, Steppenwolf og Jimi Hendrix,
en tókst ekki að bregða sér á sann-
færandi hátt í hlutverk mýkri spá-
manna á borð við Bítlana eða Small
Faces, heldur bræddi þá í sama
þungarokksmótið.
Stone Free er kröftug og litrík
sýning hjá Sauðkindinni, en fer
ekki á flug í meðförum hópsins,
sem skrifast einkum á reikning
reynsluleysis leikstjóranna. Þeir
hafa vafalaust lært manna mest af
þessari vinnu, og ekki annað að
ætla en að næsta verkefni þeirra
verði betur af hendi leyst, enda
benda kostir sýningarinnar til þess
að þeir hafi ýmislegt til brunns að
bera.
Öld sakleysisins
LEIKLIST
Sauðkindin, leikfélag
Mennaskólans í Kópavogi
Höfundur: Jim Cartwright, þýðandi:
Magnús Geir Þórðarson, leikstjórn:
Sverrir Árnason og Arnar Ingvarsson.
Félagsheimili Kópavogs miðvikudaginn
31. mars 2004.
STONE FREE
Þorgeir Tryggvason