Vísir - 16.10.1981, Síða 9

Föstudagur 16. október 1981
vism
9
Forsetaembættiö í Frakklandi
Upplýsingar um versnandi
heilsu Finnlandsforseta, Urho
Kekkonens, hafa oröiö til þess
aö flokkarnir i landinu eru farn-
ir aö búa sig undir nýja forseta-
kosningar.
í upphafi átti veikindafri for-
setans aö vara til 10. október, en
hefur nú veriö framlengt um
mánuö.
Ef fyrirliggur, aö þeim tima
liönum, aö forsetinn nær ekki
þeirri heilsu, sem til þarf til aö
geta gegnt forsetastörfum,
veröur rikisstjórnin aö hlita
stjórnarskránni.
Þar segir: ,,Ef forsetinn er
varanlega hindraöur til aö
gegna störfum, ber aö kjósa
nýjan forseta eins fljótt og auöiö
er, sem siöan tekur viö störfum
forseta strax aö loknum kosn-
ingum”.
I reynd myndi rikisstjórnin
framkvæma forsetakjör 75—110
dögum eftir aö núverandi for-
seti hefur látiö af embtti.
Forsetakosningar yröu þá i
Finnlandi, ef Kekkonen kemur
ekki aftur til starfa, um miöjan
febrúar 1982.
Miöflokkurinn (svipar til
framsóknarflokksins) vill ekki
forsetakosningar fyrr en i fyrsta
lagi i vor.
Astæöurnar eru rétt augljósar
hvaö þennan flokk varöar. Enn
hefur mönnum ekki tekist aö
komast aö samkomulagi innan
flokksins um forsetaframbjóö-
anda og tvö öfl i flokknum
takast á þessa dagana.
Hinn ungi formaöur flokksins,
Paavo Vayrynen, styöur
aöstoöaraöalbankastjóra
F i n n 1 a n d s b a n k a , Ahti
Karjalainen fyrrum utanrikis-
ráöherra, sem um þessar
mundir er á feröalögum um
landiö og heldur ræöur.
Auglýsingaherferö
Hafin er mikil auglýsingar-
herferö i dagblööum honum til
framdráttar. Þaö liöur varla
svo dagur aö ekki megi lesa um
eitthvaö sem Karjalainen hefur
haft aö segja, um svo til hvaöa
mál sem er. Manninum er svo
aö segja stillt út.
Aöalandstæöingur Karjalain-'
ens innan flokksins er fyrri for-
maöur hans, sem Paavo Vayr-
ynen tókst aö ýta úr þeim stól,
Johannes Virolainen, en hann
feröast einnig mikiö um þessar
mundir og ræöir viö fólkiö.
Fylgi hans i flokknum viröist
vera eitthvaö á uppleiö, enda
hefur þaö ekki oröiö til þess aö
minnka fylgi Virolainens aö for-
manninum Vayrynen mistókst
aö koma Virolainen frá næst-
valdamesta embætti landsins,
þingforsetaembættinu, þrátt
fyrir samvinnu Vayrynens viö
hægriflokkana i þvi máli s.l.
haust.
Einnig veldur þaö Vayrynen
erfiöleikum aö vinsælasti
maöurinn i finnskum stjórn
málum i dag er forsætisráö-
herrann og jafnaöarmaöurinn
Mauno Koivisto, þó svo aö
Vayrynen hafi tvivegis reynt aö
fella stjórnina.
Nú siöast I haust, þegar
Vayrynen gekk svo langt aö
lýsa þvi yfir viö forsætis-
ráöherrann, aö þaö væri venja
aö forsætisráöherrann bæöist
lausnar ef rikisstjórnin næöi
ekki samkomulagi um fjárlaga-
frumvarp.
Vayrynen kom af staö deilum
innan rikisstjórnarinnar um
fjárlögin, eftir aö samkomulag
haföi náöst.
Þegar upplýst var um veik-
indi forsetans, þurfti þó ekki
nema rétt part úr degi til aö ná
nýju samkomulagi um fjárlög-
in.
I veikindum forsetans fer
Koivisto forsætisráöherra meö
völd hans, og þaö er æöi erfitt
fyrir Koivisto aö biöja sjálfan
sig lausnar fyrir sig og
ráöuneyti sitt, þó þaö sé fræöi-
lega framkvæmanlegt.
neöanmŒls
Borgþór S. Kærnested
skrifar um finnsk stjórn-
mál og veltir vöngum yfir
þvi, hvað gerast muni
eftir að Kekkonen lætur
af störfum. Sú spurning
gerist æ áleitnari vegna
þverrandi heilsu forset-
ans. Til tíðinda getur
dregið fyrr en menn ætla.
Borgþór nefnir ýmsa
hugsanlega frambjóð-
endur og möguleika
þeirra.
Forsætisráöherraembættiö
hefur oft veriö góöur stökk-
pallur fyrir forsetaembættiö i
Finnlandi.
I viötali viö ihaldsblaöiö Uusi
Suomi (Nýtt Finnland) til
kynnti Vayreynen aö hann sem
formaöur miöflokksins myndi
gera allt sem i hans valdi stæöi
til aö koma i veg fyrir aö sósfal-
isti yröi næsti forseti Finnlands.
Blaöiö tók fram aö Vayrynen
heföi ekki nefnt nein nöfn, en
vitanlega væri átt viö Mauno
Koivisto.
Vayrynen á mikiö verk fyrir
höndum, því skoöanakannanir
sýna aö 66—70% þjóöarinnar
styöur Koivisto, og 58%
kjósenda miöflokksins lýsir yfir
stuöningi viö hann i forseta-
kosningum.
En þó aö stuöningur Koivistos
sé svona mikill meöal kjósenda,
er þó alls ekki öruggt aö hann
nái kjöri. í Finnlandi eru þaö
aöeins 300 kjörmenn sem kjósa
forseta, aö undangengnum kjör-
mannakosningum.
Vegna þess aö flestir stærri
flokkanna munu bjóöa fram
sina menn, eöa eins og sumir
finnskir blaöamenn hafa sagt,
bjóöa fram jafnvigan fram-
bjóöanda gegn Koivisto, þá gæti
fariö svo aö einhver annar
frambjóöandi fengi nægilega
marga kjörmenn á bak viö sig
þegar til kastanna kemur.
Einnig veröur aö hafa hugfast
aö þessir 300 kjörmenn geta
kosiö hvern sem er, sem
uppfyllir skilyröi stjórnar-
skrárinnar, þó svo aö nafn hans
hafi aldrei veriö nefnt i kosn-
ingabaráttunni.
Koivisto á vissulega marga
andstæöinga, aöallega af hálfu
annarra flokka en jafnaöar-
manna. Þó eru ekki allir jafn-
aörmenn tilbúnir aö samþykkja
framboö hans möglunarlaust.
Þaö hefur flogiö fyrir aö
formaöur jafnaöarmanna,
Kalevi Sorsa yröi einhvers-
konar málamiölunarframbjóö-
andi flokksins, hann hefur mikla
reynslu i utanrikismálum. En
flokkurinn fer ekki hátt meö
fyrirætlanir sinar um þessar
mundir.
Miöflokkurinn beitir aöallega
fyrir sér utanrlkismálunum i
baráttunni vjö Koivisto, enda
hefur flokkurinn nokkurnveginn
slegiö eign sinni á utanrikis-
málin. Þaö er út af fyrir sig
furöulegt, vegna þess aö öll
þjóöin, aö fáum undan-
tekningum undanskyldum, er
einhuga um stefnuna i utan-
rikismálum.
Formaöur kommúnista-
flokksins, Aarne Saarinen, telur
Koivisto ekki vera traustvekj-
andi I utanrikismálum, en þar á
hann sennnilega aöallega viö
reynslulleysi Koivisto á þvi
sviöi, frekar en óhæfni hans.
Koivisto er meira efnahags-
sérfræöingur en leiötogi i utan-
rikismálum.
Utanrlkismálin eru I þessu
sambandi mjög mikilvæg,
vegna þess aö stefnan er mótuö
af forsetanum, og i reynd er for-
setinn einn um framkvæmd
þeirra mála og ber einn ábyrgö
á þeim.
Rómversk glíma
Aftur á móti eiga borgara-
flokkarnir erfitt meö aö hugsa
sér vinstrisinna á forsetastóli,
vegna þess mikla valds sem for-
setinn hefur einnig I innanrikis-
málum, og þá sérstaklega i
efnahagsmálum.
Forsetinn staöfestir lög, sem
án þess ganga ekki i gildi, hann
getur gefiö einn út bráöabiröga-
lög og hann útnefnir æöstu
embættismenn rikisins o.s.frv.
Eitt er vlst, aö i Finnlandi
fara áhugaveröir hlutir i hönd,
og aö landiö mun ekki veröa for-
setalaust eftir fráfall Kekkon-
ens.
Kosningabaráttan veröur
hörö og vægöarlaus, en vægöar-
leysiö hefur oft einkennt finnsk
stjórnmál.
Norski sagnfræöingurinn H.
Peter Krosby hefur sagt aö
finnsk stjórnmál minni helst á
rómverska glimu. I næstu kosn-
ingum mun veröa reynt aö taka
andstæöinginn föstum tökum,
og pvl sem næst náö taki þar
sem unnt er.
Borgþór Kjærnested.
Samviskufangavlka Amnesty international
Mannréttindasaintökin
Amnesty International starfa
aö þvl aö fá leysta úr haldi
rúmiega fjögur þúsund sam-
viskufanga viöa um heim. Þaö
er taiiö aöeins litiö brot allra
samviskufanga i heiminum.A
samviskufangaviku Amnesty
er aö þessu sinni vakin athygii
á málum nokkurra samvisku-
fanga. örlög þeirra er.dur-
spegla örlög þúsunda annarra.
Samviskufangar eru þeir
sem eru fangeisaöir, haföiri
haldi eöa beittir þvingunum
vegna stjórnmáia- og trúar-
skoöana sinna, kynþáttar eöa
kynferöis, litarháttar eöa
tungu, aö viöbættu þvi aö þeir
hafi hvorki beitt ofbeldi
né hvatt tii þess.
Hér veröur greint frá mal-
aslskum samviskufanga TAN
HOCK HIN.
Fólk er hvatt til þess aö
skrifa yfirvöidum og skora á
þau aö láta samviskufangann
lausan. 1 þessu tilviki bera aö
skrifa til:
Dr. Mahathir MOAHAMED
Prime Minister of Malaysia
The Prime Minister’s Office
Jalan Datuk Onn
Kuala Lumpur
Malaysia
MALASIA: TAN HOCK
HIN
Tan Hock Hin, 41 árs, hefur
veriö i haldi án ákæru og án þess
aö vera leiddur fyrir rétt sam-
kvæmt öryggislögum Malasíu
siðan i júli 1967. Hann var kenn-
ari, þegar hann var handtekinn,
og fyrrum varaleiötogi Verka-
mannaflokks Malzsiu.
Hann var handtekinn fyrir að
taka þátt i mótmælaaögeröum
gegn hernaöi Bandarikjamanna
i Vietnam og fyrir aö mótmæla
ákvöröun stjórnvalda 1966 aö
banna verkalýössamband. Rlk-
isstjórnin hélt þvi fram aö þess-
ar aögeröir væru „skaölegar ör-
yggi þjóöarinnar” og „stuöluöu
að framgangi kommúnista”.
Eins og aörir pólitiskir fangar i
Malasiu hefur Tan Hock Hin
aldrei veriö formlega ákæröur
og hefur þess vegna aldrei feng-
ið færi á þvi aö svara ásökunum
stjórnvalda fyrir rétti.
Samkvæmt öryggislögunum
sem gengu I gildi 1960 má halda
manni I fangelsi 160 daga vegna
rannsóknar. Eftir það getur inn-
anrikisráöherrann fyrirskipaö
tveggja ára fangelsun I viöbót
og getur siöan án takmarkana
endurnýjaö þessar fangelsisfyr-
irskipanir án þess aö dómsyfir-
völd taki mál fangans fyrir og
endurskoöi þaö. Sérstöku ráöi er
faliö aö endurskoöa þessar fyr-
irskipanir en ráöiö hefur ekkert
dómsvald og getur aöeins beint
tilmælum til innanrlkisráöherr-
ans. Fangar eiga rétt á þvi aö fá
afrit af þessum tilskipunum og
eiga aö fá upplýsingar um rétt
sinn til þess aö bera mál sitt
undir ráöiö. Meirihluti fanga
neitar þó að koma fyrir ráöiö, aö
þvi er viröist vegna þess aö ekk-
ert traust er boriö til þess.
Yfirvöld i Malasiu hafa notaö
þessi völd til þess aö handtaka
menn og hafa þá I haldi af ör-
yggisástæöum til þess aö brjóta
á bak aftur friösamlega og lög-
lega pólitiska andstöðu.
Tan Hock Hin er I fangabúö-
um I Batu Gajah. ABbúnaöur
þar versnaöi mjög þegar nýjar
reglur gengu i gildi i mars 1977.
Fangar eru I einsmannsklefum
og eru einangraöir I aö minnsta
kosti 21 klukkustund á sólar-
hring. Fregnir herma aö fangar
hafi verið lokaöir allan sólar-
hringinn i klefum sinum á
sunnudögum og öörum fridög-
um — stundum samfleytt i þrjá
sólarhringa. Fangarnir eru
sagöir sæta hrottalegri og niö-
urlægjandi meöferö. Þeir mega
fá eitt bréf og eina heimsókn á
þriggja mánaöa fresti. Taliö er
aö læknisþjónusta I fangabúö-
unum sé ófullnægjandi.
Rannsóknarnefnd á vegum
Amnesty International fór til
Malasiu i nóvember 1978 og
sendi siöan ráðleggingar sinar
til stjórnvalda. Mælst er til þess
að öryggislögin veröi endur-
skoöuö þannig aö óháö stofnun
kanni lögmæti varöhalds i
hverju einstöku tilviki, aö látnir
verði lausir fangar sem endur-
skoöunarráöiö leggur til aö
veröi leystir úr haldi, aö föngum
veröi tryggö lögfræöileg aöstoö,
aö aöbúnaöur I fangelsum veröi
bættur og læknisþjónusta veröi
fullnægjandi. Malasfustjórn
hefur ekki svaraö þessum til-
mælum.
Enda þótt skýrsla Amnesty
International um rannsóknar-
feröina til Malasiu hafi veriö
bönnuö þar samkvæmt öryggis-
lögunum, viröist svo sem mörg
mál fanga hafi veriö endurskoð-
uö slöan hún birtist. Amnesty
International hefur fagnaö þvi
að á tveimur árum 1980 og 1981
hafa 20 samviskufangar veriö
látnir lausir. Samtökin halda
áfram aö skora á yfirvöld aö
láta tafarlaust lausan án skil-
yröa Tan Hock Hin og aöra sem
hafa verið i fangelsi i langan
tima án ákæru og án þess aö
vera leiddir fyrir rétt vegna
þess aö þeir hafa látið pólitiskar
skoöanir slnar I ljós meö friö-
samlegum hætti.