Pressan - 07.12.1989, Blaðsíða 21
Fimmtudagur 7. des. 1989
21
Bækur og lestur þeirra hafa löngum verið rík-
ur þáttur í lífi þeirrar þjóðar er byggir hina af-
skekktu, harðbýlu eyju hér í norðri, sem heitir
því kuldalega nafni; ísland. Frá örófi alda hafa
menn skráð það sem fyrir augu þeirra hefur bor-
ið og skáld hafa látið Ijós sitt skína. Við sem bú-
um hér í dag njótum góðs af éljusemi forfeðra
okkar, það er þeim að þakka að við skulum í dag
geta lesið um kappa eins og Njál og Gunnar, Berg-
þóru og Hallgerði. Það má jafnvel þakka þeim að
í dag skuli enn vera hér menn sem sjá ástæðu til
að skrá hugsanir sínar á blað. Það eru enn til
menn sem skrifa það sem fyrir augu ber, stílfæra
það og búa svo um hnútana að við og afkomendur
1
okkar munum áfram fá að njóta þess að lesa okk-
ur til um landið okkar og umheiminn, lesa fræði-
bækur og skáldverk, ævisögur og Ijóðabækur.
En það er ekki nóg að rithöfundar og fræði-
menn sjái um skrásetninguna og útgefendur um
útgáfuna, það erum við, neytendurnir, lesend-
urnir, sem verðum einnig að standa okkar
„pligt“. Það er í raun í okkar valdi hvort áfram
munu koma út bækur hér, á okkar tungu, fyrir
okkur, um okkur og að sjálfsögðu aðra líka.
Menn hafa stundum verið með miklar bölsýnis-
spár í garð bókarinnar og sagt að nú væri að því
komið að fólk hætti að lesa, tími bókarinnar væri
liðinn undir lok. Samt virðist það nú vera svo að
bókin heldur býsna vel velli í samkeppninni við
aðra fjölmiðla, því vissulega má tala um bókina
sem fjölmiðil. Það versta sem gæti hins vegar
hent varðandi stöðu bókarinnar hjá „bók-
menntaþjóðinni“ íslensku er að börnin, hið full-
orðna fólk framtíðarinnar, hætti að alast upp við
lestur bóka. Með þeirri þróun yrði sjálfstæði
hinnar fámennu þjóðar sem hér býr vissulega
stefnt í voða, því eins og margoft hefur verið bent
á eru tunga okkar og þekking á íslensku þjóðlífi
og háttum nokkurs konar hornsteinn þess sjálf-
stæðis sem við búum við, einskonar fjöregg ís-
lensku þjóðarinnar.
í bókaflóðinu
Þegar fólk leitar sér fróðleiks af einhverju tagi er bók-
in jafnan skammt undan. Það er þó gjarnan lausnin að
skunda í næstu bókabúð og leita þar að þeim bókum sem
hugurinn girnist, hvort sem um er að ræða fræðibækur
eðasvokallaðarafþreyingarbókmenntirívíðustumerk-
ingu þess orðs. Það vill oft gleymast að í f lestum sveitar-
félögum eru bókasöfn, staðir þar sem fólk getur fengið
lónaðar bækur um allt milli himins og jarðar!
En hvernig skyldi bókasöfnum
hafa reitt af í þeirri byltingu sem átt
hefur sér stað varðandi möguleika
fólks á að finna sér eitthvað til
dægrastyttingar? Skyldi mynd-
bandabyltingin vera að ganga af
bókinni dauðri?
Erum býsna kót
Hrafn Harðarson er bæjarbóka-
vörður í Kópavogi. Með öðrum orð-
um yfirmaður Bókasafns Kópavogs.
Blaðamaður hitti Hrafn að máli og
spurði fyrst hvort safnið stæði af sér
fyrrgreinda samkeppni?
,,Eg get ekki sagt annað en að við
séum sæmilega kát hér. Útlán hafa
að vísu óneitanlega dregist nokkuð
saman á undanförnum árum, en
eins og meðfylgjandi súlurit sýnir
glöggt virðist sem útlánum sé að
fjölga á ný Það sem við hins vegar
höfum hvað mestar áhyggjur af er
sú tilfinning okkar sem hér störfum,
að útlánum barnabóka fari sífækk-
andi. Það er að mínu mati afar mik-
ilvægt að börn læri ung að nýta sér
þá möguleika sem bókasöfn bjóða
upp á. Hér geta þau fengið þær
bækur sem hugur þeirra girnist og
læri þau á söfnin strax eru mun
meiri líkur á að þau nýti sér þau í
framtíðinni.
Ein skýring minnkandi útlána
barnabóka gæti verið sú að í skólun-
um hefur farið fram gífurlega mikið
uppbyggingarstarf á síðustu árum
og nýti krakkarnir þau söfn mikið er
ekki fjarri lagi að segja að skýring-
arinnar sé að hluta til að leita þar.
Við höfum í gegnum tíðina reynt
að rækta samband okkar við börn
hér í Kópavogi og sem dæmi má
nefna að til okkar koma reglulega
börn af dagheimilum baejarins, frá
dagitiæðrum að ógleymdum skóla-
börnum hér í bæ. Við bjóðúm jafn-
frámt upp á sögustundir fyrir ýngstu
börnin í þeim tilgangi að kynna fyr-
ir.þeim bækur og sýna þeim hvers-
lags námur fróðleiks óg skemmtun-
ar þær éru. Lestur er í raun ekkert
annað en íþrótt: Börninlæra að lesa
í skólunum og til að viðhalda þeirri
kunnáttu þúrfa þau að iðka íþrótt-
ina — halda áfram að þjálfa sig í
lestrinum. Ef við höldum áfram að
tala um lestur sem íþrótt og þjálfun
þeirrar íþróttar má segja að bóka-
söfnin séu nokkurs konar þrekþjálf-
unarstöðvar bókaorma.
Þeir krakkar sem á annað borð
komast upp á á lagið með að lesa
ung lesa oft af hreinni áfergju allt
þar til unglingsárin taka við. Þá virð-
ist sem áhuginn á lestri bóka dvíni
en hann kviknar oft á ný um það
leyti sem fólk fer að búa og stofnar
eigið heimili.
Við höfum ótvírætt tekið eftir því
að þeir krakkar sem byrjað er að
venja við bókasafnið hér strax á
leikskólaaldri og koma hingað í
sögustundir eru hér fastir gestir allt
fram að fermingu. Þetta styður þá
Bókin er
fiöregg
bióóormnar
ri ... ..CrmannbókasatnsKópovogs
_ Viðlal viS Hrotn HarSorson, ytirmarm
„Útlán virðast vera að aukast á ný." Hrafn Harðarson.
kenningu að fari krakkar að lesa sér
til gagns og gamans ung og læri að
nýta sér bækur og bókasöfn séu þau
mun betur í stakk búin til þeirra
hluta þegar þau eldast og þurfa á því
að halda að nota söfnin, ýmist
vegna skóla eða vinnu.“
Margarhijlur .
afCartland
Hvað með breyttar áhersíur við-
skiptavina ykkar. Verðið þið vör við
að fólk leiti eftir öðrum tegund'um
bóka í dag en það gerði fyrir t.d. 10
árum?
„Já því er ekki að neita. Ég get til
dæmis nefnt að myndbanda- og út-
varpsrásáæðið hefur orðið þess ,
valdandi að eftirspurn eftir’ afþrey-
ingarbókmenntum á borð við bæk- •
ur eftir Theresu Charles og Barböru
Cartland hefur stórminnkað. Fyrir
6—9 árum þurfti manneskja sem •
var aðframkomin af lestrarþörf
slíkra bóka að láta sér lynda að löng
bið var eftir þeim. í dag getum við
boðið upp á margar hillur, fullar af
þessum bókum, einfaldlega vegna
þess að eftirspurnin er minni.
Nú vill fólk öðruvísi bækur. Það
leitar að fræðsluefni allskyns, ævi-
sögur eru ofarlega á óskalistanum,
ferðabækur, reynslusögur og þann- *
ig mætti lengi telja. Við teljum okk-
ur verða þess áskynja að fólk'- fær
þessa áfþreyingu, svokallaða
„sápu“, í sjónvarþinu. En við verð-
um vör við fleiri tengsl við sjónvarp-
ið. Sem dæmi má nefná að þegar
verið er að sýná eitthvért ákveðið
fræðsluefiii á annarri hVorri sjón-
varpsrásinni er mjög algengt að eft-
irspurn eftir bókum um sarna efni
aukist til muna.
Neytendur eru sem betur fer farn-
ir að gera sér grein fyrir því að bóka-
söfnin geta sinnt þörfum þeirra.
Hingað kemur til dæmis alltaf auk-
inn fjöldi skólafólks og er það vel.
Bókasafnið er smám saman að
breytast úr „afþreyingarlestrarverk-
smiðju" í upplýsinga- og fræðsluset-
ur. Þaö tel ég að sé mjög í anda
þessa þjóðfélags sem gerir síauknar
kröfur um að fólk fylgist með því
sem er að gerast í kringum það
hverju sinni og auknar kröfur um
menntun einstaklinganna.
Hingað á fólk alltaf erindi og hing-
að er það alltaf velkomið. A þessu
hefur m.a. eldra fólk hér í Kópavogi
áttað sig, því það færist sífellt í vöxt
að það eigi stefnumót hér, komi
hingaö og fái sér kaffisopa, gluggi í
blöðin og spjalli hvert viö annað."
Blöskrar stjórnlaus
útgófa
Nú líður að jólum, sem eins og svo
oft áður væri hægt að kenna við
bókina. Bókajól, rétt eins og talað er
um jólabækur. Hvert er þitt álit á því
jólabókaflóði sem nú flæðir yfir
markaðinn?
„Mér blöskrar hreinlega það
stjórnleysi sem virðist ríkja í útgáfu-
málum hér á landi. Hér koma út
u.þ.b. 400 titlar á tæpum tveimur
mánuðum og það hlýtur að verða til
þess að markhópur útgefenda,
kaupendur bóka, eigi erfitt með að
komast yfir allan þann aragrúa efnis
sem á boðstólumer. Sem aftur verð-
ur til þess að fjöldi frambærilegra
bóka verður undir í samkeppninni.
Um 90% allrar bókaútgáfu hér á
landi fara fram á þessum tíma og
þ’að hlýtur.að vera hverjum mánni
Ijpst að skynsamlegra væri áð drejfa
henhi á lengri tíma..
Ég sé fyrir mér.nokkurs konar jól
í hverjum mánuði. Þá á ég við að út-
gefendur og bókasöfnin gætu tekið
höndum saman og efnt til bóka-
kynninga um hver- mánaðamót. Þar
gætu höfundar komið fram og lesið
úr verkum sínum og ýmislegt fleira
væri hægt að gera til að auka áhuga
fólks á bókum og lestri þeirra.
Umsjón með bókablaði: Árni Magnússon. Myndir: Einar Ólason.