Pressan - 15.11.1990, Blaðsíða 28

28
FIMMTUDAGUR PRESSAN 15. NÓVEMBER
.. .þegar Pálmi í Hagkaup
og Steingrímur
saman
ísbúð í Austurstræti.
„Það er ósk okkar að þessi
vinningur eigi ekki eftir að
breyta okkur á neinn hátt, en
reyndar erum við ákaflega lítið
farin að velta þessu fyrir okkur,"
sagði María Ásgrímsdóttir, hús-
móðir á Sauðárkróki, þegar hún
var spurð hvort hún héldi að
þœr tœplega 14 milljónir króna
sem hún vann í lottóinu fyrir
skömmu œttu eftir að breyta
henni og fjölskyldu hennar. Mar-
ía taldi svo ekki vera, en greini-
lega mátti heyra þreytutón í rödd
hennar þegar blaðamaður leit-
aði til hennar. Augljóst var að
athyglin og umtalið sem þessi
stóri vinningur kallaði á voru
farin að reyna á þolrifin í fjöl-
skyldunni á Sauðárkróki. Er við-
búiö að líf þeirra eigi eftir að
snúast um peninga á nœstunni
þó að María hafi látið fróma ósk
í Ijós í blaðaviðtali um að þau
„œtli að lifa okkar eðlilega lífi
áfram“.
Peningar eru nokkuð sem ekk-
ert okkar getur verið án, en að
hve miklu leyti þeir stjórna okk-
ur eru menn ekki sammála um.
„Peningar eru góðir þjónar en
afleitir húsbændur," segir mál-
tækið en eigi að síður eru flestir
reiðubúnir að gera þá að hús-
bændum sínum.
Peningar móta fólk og stjórna
hegðun þess. Svo rammt kveður
að þessu að fólk er oft skilgreint
og flokkað út frá peningum. Al-
gengasta flokkunin er í ríka og
fátæka — þá sem eiga og þá
sem eiga ekki. Einnig er rætt um
nískupúka og eyðsluseggi og
einnig þá sem tilbúnir eru að
gera alit fyrir peninga.
PENINGAR ERU SKÍTUR
í raun eru peningar afskaplega
„Peningar stjórna þessu
þjóöfélagi sem viö lifum í.
Þeir eru það sem allt snýst
um. Ég snýst um peninga og
svo er um alla aöra íslend-
inga. Menn eru bara mis-
hræddir við aö viðurkenna
það."
KHISTINN FINNBOGASON, FRAMKVÆMDASTJÓRI
TlMANS. 1986
„Peningar eru það leiðinleg-
asta sem ég umgengst í líf-
inu."
DÓRA EINARSDÓTTIR FATAHÖNNUÐUR 1986
afstætt fyrirbæri og má vera að
þar sé skýringin komin á því af
hverju fólki gengur svona mis-
jafnlega að meðhöndla þá. Eng-
inn tekur lengur eftir því þó rík-
isstjórnin eyði 10 milljörðum
króna meira en hún hafði laga-
heimild fyrir. Það myndi hins
vegar vekja mun meiri athygli ef
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra yrði uppvís að því
að nappa 1.000 krónum úr kaffi-
sjóði stjórnarráðsins. Það væru
upphæð og tilefni sem allir
skildu.
Þá geta peningar ruglað fólk
ákaflega í ríminu. Blaðamaður
PRESSUNNAR heyrði til dæmis
sögu af því, að eitt sinn þegar
ein af þingkonum Kvennalistans
kom heim eftir stífa fundi um
ríkisfjármálin rétti hún börnun-
um sínum 10.000 krónur í vasa-
peninga — hærri upphæð en hin
hagsýna húsmóðir hafði að öllu
jöfnu lagt í vasapeninga.
Mönnum hefur gengið afar
misjafnlega að skýra peninga og
áhrif þeirra. Fræg er kenning
Freuds, sem gengur út á að líkja
peningum við skít. Hann benti á
að þeir væru valdatæki, svipað
og börn notuðu á foreldra sína í
æsku; — þau reyndu að ná tök-
um á foreldrum sínum í tengsl-
um við hægðir. Þetta er reyndar
kenning sem sálfræðingar nútím-
ans afneita flestir. Draumaráðn-
ingamenn segja hins vegar að
það viti á peninga ef fólk dreym-
ir skít — því meiri skít þeim
mun meiri pening.
SELJA SIG TIL AÐ
KAUPA FÖT
Sumir hafa afskaplega brengl-
aðar hugmyndir um peninga og
leiðir til að afla þeirra. í síðustu
viku var kveðinn upp dómur í
Sakadómi Reykjavíkur vegna
máls er karlmaður á sjötugsaldri
hafði fengið heim til sín ungar
stúlkur og farið höndum um
kynfæri þeirra og brjóst. Stúlk-
urnar voru á aldrinum 14 til 16
ára þegar þetta gerðist og ekki
annað hægt að sjá en þær hafi
farið sjálfviijugar til mannsins.
Þær fengu 500 krónur fyrir og
virðast hafa stundað þetta í
nokkurn tíma. Peningana notuðu
þær í það sem unglingar nota
peninga í — til að fara í bíó og
kaupa föt.
Þetta minnir á svipað mál í
Noregi sem sér ekki alveg fyrir
endann á; vændi kornungra
stúlkna, sem var orðið ótrúlega
áberandi í þessu vammlausa
þjóðfélagi. Auðvitað vildu allir í
fyrstu kenna um erfiðri þjóðfé-
lagsstöðu og fátækt. En þegar
grannt var skoðað kom í ljós að
stúlkurnar komu flestar frá
þokkalega efnuðum miðstéttar-
heimilum en stunduðu vændi til
að afla sér peninga fyrir nýrri og
fínni fötum.
ÁNAMAÐKAR ÉTNIR
FYRIR PENINGA
Menn eru tilbúnir að fram-
kvæma ótrúlegustu hluti fyrir
„Peningar skipta mig ekki
mestu. Andlegu verðmætin
hafa mest að segja fyrir
mig."
ÁRMANN REYNISSON, FORSTJÓRIÁVÖXTUNAR, 1986
-og fleiri sögur af peningum
„Ég ræði hvorki launamál
mín né heldur hvað ég hef
gert við peningana mína."
Asgeir SIGURVINSSON knattspvrnumaður
1975—'90
peninga eða önnur verðmæti.
Blaðamaður man eftir því að
skólafélagi einn tók það að sér
að hlaupa nakinn í kringum
skólavistina fyrir eina brenni-
vínsflösku. Einnig heyrði hann
sögu af manni sem bókstaflega
át allt fyrir peninga — skipti
engu hvort það voru ánamaðkar
eða skítur (Freud hefði sjálfsagt
fundist gaman að hitta hann). Þá
má geta þess að lögfræðingar
landsins sættu sig við að mæta í
kokkteil (ókeypis brennivín er
helsti veikleiki íslendinga) hjá
Ólafi Ragnari, sem löngum hefur
verið talinn höfuðandstæðingur
lögfræðingastéttarinnar.
Þá er spurning hvaða afstöðu
konan sem féfletti verkakvenna-
félagið Framtíðina hafði til pen-
inga. Þrátt fyrir að hún hefði
unnið stórar upphæðir í lottóinu
lét hún sig ekki muna um að
veðsetja barnaheimilið og nappa
þeim sjóðum sem hún náði til.
Sálfræðingur nokkur sem
PRESSAN ræddi við vildi reynd-
ar meina að „eðlileg" afstaða til
peninga væri algengari en hitt.
Taldi hann að það væri eðlilegt
að líta á peninga sem ávísun á
ákveðin lífsgæði, án þess að
söfnun peninganna sjálfra væri
markmið í sjálfu sér.
STÆRSTI PENINGUR Á fSLANDI

. 5~Ö*7« 0S1.6JM

]

fc?. tr. ,s>r./&

0336331. 10< 031626>
Sigurður Kárason, fyrr-
um hótelhaldari á Hót-
el Borg, greiddi lánar-
drottni sínum, Her-
manni Björgvinssyni
„okurlánara" með
þessari ávísun. Hún
hljóðaði upp á 181
milljón og 950 þúsund
krónur, eða á milli sex
og sjö hundruð millj-
ónir á núvirði. Ávisun-
in var því miður inn-
stæðulaus.
NÍSKUPÚKARNIR
Söfnun peninga er samt sem
áður markmið hjá æði mörgum,
þó Islendingar séu nú að nýju að
læra að spara eftir brjálæði verð-
bólguáranna. Áður fyrr var spar-
semi dyggð sem þótti ástæða til
að gefa út sérstakar bækur um.
Athyglisvert er til dæmis að
glugga í bókina Sparsemi eftir
Samuel Smiles sem Hið íslenska
þjóðvinafélag gaf út árið 1885.
Þar segir um sparnað: „Sparnað-
ur hófst löngu áður en menn
þekktu peninga." Það þarf síðan
ekki að taka fram að höfundur
bókarinnar telur sparsemi ein-
hverja æðstu dyggð sem nokkur
maður geti tileinkað sér. Hann
kemst að þessari niðurstöðu:
„Því má teija hvern sparsaman
mann vin þjóðarinnar, en hvern
eyðslusaman mann óvin lands-
ins.“
Ekki veit ég hvort hann hefur
lesið þetta hann Nonni níski sem
ólst upp í minni heimasveit, en
hann var ábyggilega dæmi um
sparsaman mann. Reyndar
beindist sparsemi hans fyrst og
fremst að því sem hann átti sjálf-
ur. Var til dæmis þekkt viðkvæði
hans þegar honum var neitað
um sígarettu: „Nú andskotinn
sjálfur, þá verð ég bara að reykja
eina af mínum."
Eyðsluseggir eru kannski and-
stæðan við nískupúkana, en í
raun stjórnast flestir eyðsluseggir
af sömu eigingirni og nískupúk-
ar. Þekkt er til dæmis sagan af
kunnum kvenkyns lögfræðingi
sem sagt var að klæddi sig aldrei
undir milljón. Ef eitthvað vantaði
upp á töluna var bara viðeigandi
hringur settur upp.
SLÖKKVILIÐ OG
TERTUBÖTNAR GERA
MENN RÍKA
Það eru sjálfsagt óendanlega
„Peningar eru ekkert í sjálfu
sér. Þeir hafa ekkert gildi í
rauninni."
THOR VILHJÁLMSSON RITHÖFUNDUR 1986