Pressan - 21.05.1992, Blaðsíða 32
32
FIMMTUDAGUR PRESSAN 21. MAÍ 1992
ÉHÍpfH
Ég fann glöggt að þar sem ég er
stödd sem dansari hlýt ég að vera
stödd á sömu slóðum sem mann-
eskja. Síðustu þrjú ár hef ég ver-
ið að gera upp fortíð mfna sem
dansari og manneskja. Ég písk-
aði mig áfram með fullkomnun-
arþörf og hafði gleymt að leika
mér. Ég er að læra það aftur.
Svona uppgjör er í upphafi ekki
sérlega meðvitað þangað til ég
rak mig á veggi og það er sárt að
rekast á veggi. Ballett er dásam-
legur þegar vel er gert. Ég hef
notið þess að vera dansari, ball-
ettinn er mikilvægt tjáningar-
form sem hefur gefið mér gleði,
aga, staðfestu, tilgang. En þegar
ég er að gera upp ýmsa þætti finn
ég fyrir uppreisnaranda sem er
skapandi.
Uppreisn mín birtist í því að
ég vil ekki lengur vera þæg og
góð og vil fá leyfi til að skoða allt
uppá nýtt.“
ERTU SVONA KONA OG
ANDI í RÓLUNNI
Ég vil ekki fara ofaní kjölinn á
dönsunum sem ég sýni en fyrra
verkið, „Ertu svona kona“, fjall-
ar um hvemig konan lifir fyrir
drauminn með manninum. Mað-
urinn verður takmark. Mér finnst
við oft trúa því að það sé ást að
lifa og fóma sér fyrir aðra mann-
eskju. Þegar konan í dansinum
segir: Ég elska þig, er hún í raun
að segja: Elskaðu mig! Við emm
oft einmana og ófullnægð og
höldum að með því að einhver
elski okkur hverfi einmanaleik-
inn og lífið verði fullnægja. Til
að einhver elski okkur veljum
við að lifa fyrir hann, gleymum
sjálfum okkur og lendum í víta-
hring. Ég upplifi ástina sem ffjó-
samt afl en hún er tærandi og ét-
ur okkur upp þegar við veitum
henni í þennan farveg sem ég var
að lýsa. Ég hef upplifað það
sjálf.
Hitt verkið, „Andinn í ról-
unni“, er um tengsl æsku og elli.
Það er forvitni sem rekur mig
áfram. Ég vil vita eitthvað um
ellina."
ÆVINTÝRIAÐ SKAPA
EITTHVAÐ NÝTT
,£g heimsótti elliheimili, það
var meiriháttar reynsla. Fólkið
var einsog böm, sterkt í tilfinn-
ingalegri tjáningu. En það var
mismunandi statt, enda trúi ég
þeirri kenningu að ef við eigum
erfiða æsku og vinnum ekki úr
því, þá verði ellin erfið. Það var
magnað að sjá hvemig sumir
höfðu valið sér tímaskeið í lífi
sínu að dvelja í. Og mér finnst
sorglegt þegar fólk lifir heilu lífi
og endar í örvæntingu. En hins-
vegar held ég að ekkert sé fal-
legra en gamalt fólk sem er sátt
þótt það hafi orðið fyrir mótlæti.
Herdís dansar með mér þar,
hún er mjög jákvæð og ég er
glöð yfir að hún skuli vilja vinna
með mér. Við emm saman í
Ta’chi, sem er kínversk leikfimi
sem ég kynntist þegar ég hætti
að dansa í tvö ár. Hún byggist á
öndun og flæði og opnaði augu
mín fyrir mikilvægi orku í hreyf-
ingu. Svo sótti ég námskeið í út-
löndum í spuna og nútímadansi,
symbólisma og gömlum hreyf-
ingum. Með því að byggja mig
þannig upp varð ég tilbúin að
kasta mér útí það sem mig hafði
lengi langað til. Það er einsog að
þora að synda í sjónum í fyrsta
sinn.“
ÉG ER AÐ BRJÓTA GAM-
LARREGLUR
Ég hrökk upp um þrítugt; ég
hafði dansað í 22 ár og hugsaði
alltíeinu í gegnum magann:
„Hver er ég? Hvemig vil ég
dansa.“ Ég hef alltaf lagt áherslu
á að hlusta á annað fólk. Það hef-
ur nánast verið dyggð hjá mér að
taka ekki of mikið pláss í sam-
skiptum. Nú erég að brjóta ýms-
ar svona gamlar reglur, leyfa
mér að fá rými. Mér finnst gam-
an að vera með mér og samskipt-
in við aðrar manneskjur verða
skemmtilegri. Það verður sam-
tal. Ég vil fá leyfi tilað horfast í
augu við að ég er ekki fullkomin,
hef ýmsar hvatir, bæði jákvæðar
og neikvæðar. Svona breytingar
byija ekki á einum degi, ég veit
ekki hvar það byijaði en það þró-
ast í samhengi við mitt persónu-
lega líf og skilar sér í dansinum.
Ég er að komast nær mér sem
persónu, það er sterk upplifun.
Það felur í sér áhættu að koma
ffam með það sem ég á í fartesk-
inu en ég trúi að það sé leiðin.
I dansinum er ég að freista
þess að ná jarðsambandi og ráð-
legg þeim sem eru að læra ballett
að hafa meiri jörð í nestispakk-
anum og leggja áherslu á sjálf-
stæði sitt sem listamenn. Ég hef
verið í dansflokki þar sem allir
voru settir í eitt bökunarform og
komu eins úr ofninum. Mér
fannst það táknrænt að þegar ég
stóð á stönginni í æfingasalnum
blasti við mér hurð á neðanjarð-
arbyrgi hússins. Mér leið einsog
ég væri inm byrginu og kæmist
ekki út.“
HREYFING KEMUR FRÁ
SÁLEMNI
„í vetur hef ég labbað inní
stúdíó á hveijum degi og treyst
því að eitthvað gerðist. Og það
gerist! Stundum erfitt en oftast
gefandi. Spunavinna er svo
skemmtileg að mig dreymir um
að nota hana hráa á sýningu. Ég
vinn þannig að ég byija á því að
finna tilfinningu og finn svo
hreyfingu útfrá henni. Svo
hjakka ég í hreyfingunni og upp-
götva stundum eftir ákveðinn
tíma að tilfinningin er týnd í
sporum. En það er þessi leit að
formi og tjáningu sem skiptir
mig máli.
Stanislavski sagði: „Hreyfing
kemur ekki frá líkamanum,
hreyfing kemur frá sálinni." Það
er einmitt það sem ég er að leita
að. Ef tilfinningin er sönn gerast
spennandi hlutir. í ballett ríkir
ströng fagurfræði, vissir hlutir
sem má gera, en það sem ég vil
gera krefst annarrar fagurfræði.
Mér finnst það fallegt sem er gert
í einlægni og von mín er sú að ef
ég er einlæg skili það sér.“
OF MARGAR RJÓMA-
TERTUR
„Þama mætast tveir heimar
sem ég er þakklát fyrir að geta
sameinað, minn gamli ballett-
heimur, sem byggist á aga og
formi, og hinsvegar jarðbundin
sköpunarlist. Ég meina tilfinn-
ingalega jarðbundin þannig að
það birtist í dansinum. Ballett
hefur þessa mynd að fljúga, vera
léttur. Ég er leita eftir jörðinni,
finna bominn í sjálífi mér. Síð-
ustu ár mín sem klassískur ball-
ettdansari fannst mér stundum
að ég væri í fötum sem pössuðu
mér ekki. Það er einsog í sumum
veislum; of margarijómatertur.
En þegar ég er að leita að til-
finningum í vinnu minni gengur
það auðvitað misjafnlega. Ég
held það sé þjálfun að komast í
snertingu við tilfinningar sínar.
Þegar ég hef ekki gengist við því
í mörg ár að ég er reið því ég
vildi vera góð og þæg Dimma-
limm hef ég smámsaman orðið
hrædd við reiði og þá getur það
kostað átök að þora að vera
reið.“
AÐSÝNASIGÖLLUM
HINUM
,,Ég hef kynnst því í gegnum
bömin mín að tilfinningaleg
upplifun er ekki til fyrren hún er
tjáð. Dóttir mín, sem er eins árs,
þarf meiraðsegja að sýna okkur
hvemig hún gerir í koppinn, ég
held að allir foreldrar kannist við
það. Ég er auðvitað ekki að segja
að við eigum að ganga svo langt,
en við erum sköpuð fyrir samfé-
lag, til að sýna hvert öðm hvem-
ig við emm, í gleði og sorg. En
þróun okkar á leið til fullorðins-
ára er oft sú að við finnum
ástæðu tilað tjá okkur ekki. Það
er engu líkara en við trúum því
að eitthvað hræðilegt gerist ef
við sýnum tilfinningar okkar. Ég
held við höfum glatað traustinu.
Ég er að glíma við þetta sem
listamaður og manneskja, að
sýna hver ég er og þora að standa
við það. Og þegar ég tjái eitthvað
fyrir sjálfri mér er það ekki full-
Auður Bjamadóttir ballett-
dansari er með þekktari og vin-
sælli dönsumm okkar. Hún hef-
ur dansað frá átta ára aldri. Segist
vera alin upp í Þjóðleikhúsinu.
Hún hefur dansað í gylltum söl-
um og undir hvítum jöklum.
Hún dansaði við Helga Tómas-
son á sínum tíma. Auður er fín-
gerð og gáfuð með forvitinn
svip. Hún er ekki hætt að dansa,
segir að kannski dansi hún þang-
að til hún verður hundrað ára. Á
Listahátíð heldur hún sýningu á
stóra sviðinu í Þjóðleikhúsinu á
dönsum sem hún hefur samið.
Hún hefur fengið Herdísi Þor-
valdsdóttur til liðs við sig. Tón-
list semur Hákon Leifsson,
hljómsveitarstjóri og organisti
fyrír austan fjall.
ÉG DANSAÐIFYRIR
JÖKLANA
„Þegar ég bjó á Homafirði í
fyrra, þar sem náttúmfegurð er
stórbrotin, skynjaði ég mig sterkt
sem dansara en fann jafnframt
fyrir einangrun. Þessi aðstaða
varð sterk mæting við sjálfa mig.
Ég er hér, hugsaði ég, og spum-
ingin var að dansa eða dansa
ekki. Það var alfarið mitt mál.
Svo dansaði ég á myndlistarsýn-
ingu og á Sjómannadaginn, sem
var eins hátíðlegur og jólin. En
ég fann fyrir hroka fyrst og
spurði mig hvort þetta væri nógu
fínt fyrir ballerínu einsog mig.
Sú spuming hvarf fljótlega fyrir
annarri:
Mun ég dansa nógu vel? Ég
hef dansað í einu fallegasta leik-
húsi Evrópu, sem er djásn, en
þama dansaði ég undir berum
himni og jöklamir gínandi allt í
kringum mig. Ég var í tengslum
við umhverfi mitt í dansinum og
fann sterkt að ég var Islending-
ur.“
VIL EKKILENGUR VERA
ÞÆG OG GÓÐ
„Dansarinn í mér fann nánara
samband við mig sem persónu.
PRESSAN/Jim Smarl
komnað fyrr en ég hef tjáð öðr-
um það.“
LÍFSÞRÁ OG GOÐSAGNIR
,Ég var tilfinningalega lokuð
en gat tjáð lífsþrá mína í dansin-
um, sem ég gat ekki tjáð annar-
staðar. Ég er ekki sammála því
að listamenn þurfi að vera bældir
til að geta tjáð sig sterkar í list
sinni. Breski leikarinn John Gi-
elgud sagðist ekki vilja kynnast
sjálíum sér of mikið, — þá hyrfi
mystíkin. Ég held þetta sé goð-
sögn sem gerir mörgum lista-
mönnum erfitt fyrir. Dansinn er
abstrakt form og ef ég ætla að
koma tilfinningu til skila í því
formi verður hún að vera skýr.
Ef ég vil segja á sviðinu „elskiði
mig — ég er hrædd við ykkuri'
verður það að vera ljóst. Svo er
auðvitað ekki nóg að tjá bara til-
finningar, eftir er að búa til lista-
verk þar sem form og tjáning
haldast í hendur.“
GET DANSAÐ100 ÁRA EF
MIGLANGAR
„Svo máttu ekki misskilja orð
mín svo að ég sé alfarið á móti
klassík. Það eru til margir dá-
samlegir klassískir ballettar. Mér
finnst sorglegt hvað íslendingar
hafa farið á mis við góðan ballett
en hinsvegar finnst mér oft að
vegna þessarar einangrunar sé
fólk hrætt við nýja hluti. Margir
eru þó tilbúnir að taka á móti á
öðrum forsendum. í leikhúsi eru
það ekki bara léttlyndir farsar
sem ganga. Ef eitthvað snertir
fólk, þá gengur það.
Klassíski ballettdansarinn er
yfirleitt búinn að vera um fer-
tugt. Það er einsog að koma að
stoppmerki í einstefnugötu og
það er erfitt fyrir marga. En ég
finn fyrir miklu þakklæti, ég hef
verið að finna nýjar leiðir og get
um leið notað bakgrunn minn
sem klassískur dansari. Og með
því að ég gef mér aðrar og nýjar
forsendur í dansinum get ég
haldið áfram að dansa og dansa
og dansa og dansa...
Elísabet Jökulsdóttir
,Svo er auðvitað ekki i
tilfinningar, það verði
listaverk þar sem form c
haldast i hendur."
k