Pressan - 03.06.1993, Side 23

Fimmtudagurinn 3. júní 1993
BUS I BLAND
PRESSAN 23
Drukku manna verst
og mest
Reyndar er öll saga
íslendinga í áfengis-
málum hin sérstæð-
asta. Frá því snemma
á nítjándu öld eru til
innflutningsskjöl sem sýna að
íslendingum þótti sopinn afar
góður, reyndar svo góður að
uppnefnið fylliraftar er eigin-
lega réttnefni yfir þá fslend-
inga sem á annað borð
smökkuðu vín. fslendingar
drukku manna mest og verst í
heiminum! Innflutnings-
skýrslurnar sýna að hvert
mannsbarn á Islandi innbyrti
átta lítra af hreinum vínanda
árlega. íslendingar voru ekkert
betri en Grænlendingar nú.
Hafa verður í huga að vart
þekktist á þeim tíma að konur
og börn létu víndropa inn fyr-
ir sínar varir.
Því kom drykkjan
nær eingöngu í hlut
karlmanna sem
dreyptu ekki á minna
en átján lítrum af
hreinum vínanda árlega, sem
er um þriðjungi minni meðal-
drykkja en í dag.
Af bindindismönn-
um var bjórinn talinn
auka drykkju al-
mennings. Voru
menn sérstaklega
smeykir við aukna drykkju
unglinga, en það er gamall
arfur íslensku þjóðarinnar að
vilja vernda unglinga fyrir
drykkju. Ólíkt því sem gerist
til dæmis í Frakklandi, þar
sem drykkjuuppeldið hefst
vægast sagt snemma. Og
bruggarar geta bruggað hvaða
hland sem þeir vilja. En þar
sem vínið í Frakklandi er bæði
ódýrt og gott þykir það bara
bölvað vesen að brugga.
Miklu þægilegra er að hlaupa
út í næstu búð. Þetta hugarfar
ríkir víðast hvar á Vesturlönd-
um, en bruggun var hvað
mest austan gamla járntjalds-
ins. Og nota bene: Sjaldnast
sést vín á Frökkum. En hvað
um það; andstæðingar bjórs á
íslandi töldu hann hættuleg-
astan drykkja af því hann var
mildastur. Vissulega jókst vín-
drykkja árið sem bjórinn var
leyteur, enda urðu Islendingar
skiljanlega að máta bjór-
drykkju í heilt ár: Loks þegar
þeir eignuðust kjól spókuðu
þeir sig stoltir í honum í heilt
ár með bros á vör. En fljótlega
varð eplalyktin ekki eingöngu
bundin jólunum. Á síðasta ári
hafði neysla bjórs minnkað úr
37 lítrum frá 1989 á hvern
þann íslending sem hafði náð
fimmtán ára aldri niður í 29
lítra árið 1992. Það sem meira
er; léttvínsdrykkja hefur einn-
ig minnkað og drykkja á
sterku víni hefur ekki verið
minni í tíu ár. Og þrátt fyrir
verulega fjölgun vínveitinga-
húsa hefur drykkja ekki auk-
ist. Eru íslendingar að fá á sig
heimsborgarabrag?
Áfengisbann
Snemma á þessari öld
gengu bannlögin í
gildi. Blátt bann var
lagf við allri áfengis-
útsölu í landinu. Áttu
þá bannmenn og þeir sem
voru á móti í harðvítugum
deilum. Töldu andbanns-
menn áfengisbannið koma að
litlum notum. Bannlögin
brutu þar að auki í bága við
réttarmeðvitund alls þorra
landsmanna að dómi and-
bannsmanna og juku neyslu
ódrykkja.
Líkt og nú var mikið gert úr
bruggmenningu á bannárun-
um. Líklegt er þó að landa-
menningin þá sé orðum auk-
in. Á fyrra bannárinu fór ein-
ungis einn maður í tukthúsið
vegna drykkju og seinna var
enginn settur inn vegna
drykkju. Mannlífið hefur
greinilega ekki verið upp á
marga fiska í þá daga! Engu að
síður drógu bannárin verulega
úr drykkju landsmanna. Árið
eftir að banninu létti fór að-
eins hálfur lítri af hreinum
vínanda ofan í hvert manns-
barn. Það tók langan tíma að
koma tveimur til þremur
áfengislítrum ofan í lands-
menn aftur. Ef mönnum er
enn mikið í mun að að fá ís-
lendinga til að minnka
drykkjuna væri kannski ráð að
hafa vínlaust ár á um það bil
tíu ára fresti. Þegar menn eru
orðnir afvanir eru þeir lengi
að ná upp fyrra úthaldi. En
það er líklega eins og hver
önnur draumsýn að ætla að
það gangi. Líklega myndi af-
nám víns á Islandi nú á dög-
um annaðhvort leiða til al-
mennra landflutninga eða
hreinlega fyrstu almennilegu
uppreisnarinnar.
Guðrún Kristjánsdóttir
VTnmælflr gerflir
uppMr
Flesta þá, sem muna fifil sinn
fegri, rámar í þaö er nokkrir
eigendur veitingahúsa tóku
upp á því ýmist aö vatns-
blanda víniö eöa mæla of lítiö
vínmagn í glösin. Gleggstu
neytendurnir sáu svokallaöar
slæöur í glösunum ef vatni
haföi verið blandaö saman viö
víniö. Bragö duglegustu
svindlaranna var aö setja
fimmkall í botn vínmælisins
og bræöa vax yfir, þannig aö
bæöi héldist peningurinn í
botninum og rúmmál vínmæl-
isins minnkaöi. í byrjun oktö-
ber áriö 1979 var gerö könn-
un á vínmælum sem notaöir
voru á veitingahúsum í
Reykjavík. Kom þá í Ijós aö á
nokkrum stööum voru notaöir
ólöglegir mælar sem tóku
minna en lögboöiö er. Þannig
fundust til dæmis mælar sem
voru notaðir til aö mæla tvö-
faldan sjúss en tóku aðeins
5.3 cl. Samkvæmt lögum
eiga mælar aö taka 6 cl. Víöa
reyndust slíkir mælar í notkun
sem ekkl hóföu löggildingu og
voru þeir geröir upptækir.