Pressan - 29.07.1993, Blaðsíða 20

E R L E N T
20 PRESSAN
Fimmtudagurinn 29. júlí 1993
MAÐUR VIKUNNAR
Mary Robinson
Vinsœll leidtogi
Síðustu misserin hefur
það tíðskast mjög í Evrópu
og Bandaríkjunum að út-
hrópa þjóðarleiðtogana.
Nær undantekningarlaust fá
þeir háðulega útreið í skoð-
anakönnunum. Mary Ro-
binson, forseti írlands, er
undantekningin sem sannar
regluna en samkvæmt nýleg-
um skoðanakönnunum lýsa
93% Ira stuðningi við forseta
sinn. Stjórnmálaskýrendur
þar í landi segja hana hafa
gjörbreytt hlutverki forseta-
embættisins og það til hins
betra. Henni heftir tekist að
hafa áhrif á þjóðmálaum-
ræðuna án þess að vera mál-
pípa einhverra ákveðinna
stjórnmálaflokka. Hún forð-
ast að gagnrýna störf ríkis-
stjómarinnar en höfðar þess
í stað til samvisku þjóðar-
innar og hefúr þannig áhrif á
almenningsálitið.
Mary Robinson ólst upp í
Balina í Mayo-sýslu. Hún á
tvo bræður og foreldrar
hennar báðir læknar. Jafh-
rétti kynjanna var í hávegum
haft á heimilinu. Hún gekk í
klausturskóla í Dublin og var
eitt ár í framhaldsskóla í Par-
ís áður en hún hóf nám við
Trinity College í Dublin. Þar
las hún lögfræði og varð
prófessor í lögum einungis
25 ára en hvorki fyrr né síðar
hefur svo ungri manneskju
verið veitt prófessorsembætti
við skólann.
Árið f969 var hún kjörin
til setu í öldungadeild þings-
ins en því sæti hélt hún í 20
ár þó hún dytti tvisvar út af
Dail, en svo kalla írar neðri
málstofúna.
Hún var áhrifamikill lög-
fræðingur og barðist heiftar-
lega gegn ýmsum lögum og
reglugerðum sem henni
þóttu óréttlátar. Þannig fékk
hún í gegn að lögum sem
bönnuðu hjónum í sama
trúfélagi að ættleiða börn,
var hnekkt.
Þótt hún hafi setið á þingi
fyrir Verkamannaflokkinn
ber flestum saman um að
hún sé mjög ópólitískur for-
seti. Strax í byrjun kosninga-
baráttunnar gerbreytti hún
ímynd sinni. Fram að þeim
tíma hafði hún látið lítið fyr-
ir sér fara og vann að bar-
áttumálum sínum bak við
tjöldin. Eftir kosningarnar
var eitt hennar fyrsta verk að
opna forsetahíbýlin fyrir
ýmsum þeim sem vinna að
góðgerðar- og félagsmálum.
Hún kemur 25 til 30 sinnum
ffarn opinberlega í viku og í
raun þykir ýmsum ráðherr-
um og öðrum opinberum
embættismönnum nóg um
dugnað frúarinnar og finnst
forsetinn hafa ýtt þeim út úr
sviðsljósinu.
Mary Robertson er kaþ-
ólsk en Nick, eiginmaður
hennar, er mótmælandi.
Ættingjar hennar undu ráða-
hagnum illa til að byrja með
og neituðu að mæta í brúð-
kaupið en nú er löngu búið
að græða þau sár. Áhuga
hennar á málefnum Norður
írlands má engu að síður
rekja til þessara hjónabands-
aðstæðna. Hún hefúr lagt sig
í líma við að gera samband
írska lýðveldisins og Norður
írlands sem alúðlegast. Það
vakti mikla reiði meðal mót-
mælenda þegar hún heim-
sótti Gerry Adams, formann
Sinn Fey, í Belfast. Mótmæl-
endur fullyrtu að hún væri
að lýsa yfir stuðningi við IRA
en Mary Robertson vísar
þessum ásökunum á bug.
Sömu fjölmiðlar og átöldu
hana einna mest fýrir fund-
inn með Gerry Adams létu
þess í engu getið þegar hún
varð fyrst forseta Irska lýð-
veldisins til að hitta Elísa-
betu Englandsdrottningu.
THE WASHINGTON POST
Hýrir og herinn
í hálfa öld áður en Bill Clinton varð forseti Bandaríkjanna
var samkynhneigðum körlum og konum meinað að gegna
herþjónustu ef kynhneigð þeirra var kunn. Þessari gömlu
reglu var breytt í síðustu viku af Clinton.
Nú er gerður greinarmunur á kynhneigð homrna og lesbía
og kynferðislegu atferli þeirra. Kynhneigð homma og Iesbía er
þeirra einkamál og má ekki útiloka slíkt fólk frá herþjónustu
nema að þeir flíki kynferðislegu atferli sínu. Þessi breyting er
ekki eins róttæk og Clinton hafði upphaflega ætlað og það
hefúr hann viðurkennt. Kynferðislegt atferli samkynhneigðra,
hvort heldur er prívat eða opinber, er enn brottvísunarsök úr
hemum. Þrátt fyrir það er reglubreytingin mikilvægt skref í
áttina frá óréttlátri og úreltri stefnu og hefð sem ávítti og lítil-
lækkaði karla og konur sem þjónað hafa landi sínu af einurð
og stolti.
Þeir sem gagnrýna hina nýju stefriu segja hins vegar að lítil
breyting hafi orðið því samkynhneigðir séu í raun beðnir um
að fela hvaða mann þeir hafi að geyma. Og gagnrýnendur
hafa rétt fyrir sér en lítið er betra en ekkert og verra væri ef
gamla hefðin yrði tekin upp að nýju.
Orlögin flúin
Múslímakonur víða um heim eru orðnar langþreyttar á harðræði ofstækisfullra karlmanna sem
drottna yfir þeim með harðri hendi og ráða lífi þeirra frá fæðingu til dauða. Margar grípa til
þess ráðs að flýja fjölskyldur sínar og leita skjóls meðal Vesturlandaþjóða, sem þó hafa tak-
markað bolmagn til að liðsinna þeim.
ÞRÆLAR EIGINMANNA SINNA. Bældar múslímakonur huldar frá toppi til táar.
Það er ekki ofsögum sagt að
fullyrða að réttur múslíma-
kvenna sé fótum troðinn um
allan heim. Þeim er hvorki
heimilt að giftast mönnum að
eigin vali né heldur skilja við
þá þegar sambúðin verður
þeim um megn. Mennirnir
hafa hins vegar fullt leyfi til að
stunda fjölkvæni og þegar
þeim geðjast ekki lengur að
konum sínum geta þeir af-
neitað þeim og útskúfað með
orðunum einum, án þess að
konurnar fái rönd við reist.
Konurnar eru eign eigin-
manna sinna og þeir halda
undantekningarlaust forræði
yfir börnum sínum ef til skiln-
aðar kemur. Auk alls þessa eru
múslímakonur víða neyddar
til að hylja sig með kuflum og
slæðum frá toppi til táar og
guð forði þeim ef þær voga sér
að tala við annan mann en
sinn eigin.
Samfara uppgangi trúarof-
stækismanna um allan heim
óttast múslímakonur nú enn
meira harðræði karlpenings-
ins. Æ fleiri taka frelsið í vestri
framyfir ánuðina í austri og
grípa til þess ráðs að flýja fjöl-
skyldur sínar og leita á náðir
vesturlandabúa. Og lái þeim
hver sem vill.
Fórnarlömb nauðgara
hneppt í fangelsi
Það er sama hvert litið er í
heimi múslíma, alls staðar er
réttur kvenna fótum troðinn.
Og ótrúlegt en satt, hin síðari
ár hafa víða orðið breytingar
sem leitt hafa til þess að staða
kvenna hefur enn versnað. I
ýmsum löndum tíðkast að
karlmenn fremji morð til að
halda heiðrinum og undan-
tekning er ef þeir eru dregnir
fyrir dómstóla fyrir slík morð.
Ef faðir telur eiginkonu sína
eða dóttur hafa smánað fjöl-
skylduna hefúr hann rétt til að
refsa viðkomandi og ef vill,
drepa. Árið 1990 var kveðinn
upp úrskurður í írak sem
heimilar karlmönnum að
myrða eiginkonur sínar, dæt-
ur eða systur fyrir hjúskapar-
brot eða hórdóm og sam-
kvæmt núgildandi hegningar-
lögum í Pakistan er það nú
skilyrði að konur séu grýttar
til bana fyrir slíkt athæfi.
í Pakistan er réttvísin óskilj-
anleg með öllu eins og svo
víða annars staðar. Þar í landi
eru konur sem verða fyrir því
að vera nauðgað og segja allt
af létta, oftar en ekki hnepptar
í fangelsi fyrir að drýgja
„zina“, það er stunda kynlíf
utan hjónabands. Til að sanna
að nauðugun hafi í raun og
veru átt sér stað þarf kona að
geta kallað fram fjögur vitni,
karlmenn að sjálfsögðu. Sam-
kvæmt pakistönskum lögum
hefur vitnisburður konu að-
eins helmings vægi á móti
vitnisburði karls og í nauðg-
unarmálum hefúr ffamburð-
ur konunnar nákvæmlega
enga þýðingu. I Saudi Arabíu
er konum ekki heimilt að aka
bíl, gifast þeim sem þær vilja
eða ferðast án skriflegs leyfi
karlkyns umsjónarmanns.
Á Indlandi varð sú breyting
á 1986 að fráskildar múslíma-
konur misstu rétt sinn til
framfærslueyris og því verða
þær nú að treysta á-guð og
Íukkuna. Árið 1984 gengu í
gildi hjúskaparlög í Alsír sem
breyta stöðu kvenna svo um
munar. Þannig hafa alsírskar
konur nú glatað rétti sínum til
að giftast þeim sem þær vilja
og skilja að eigin frumkvæði.
Síðast en ekki síst hafa þær
misst forræðið yfir börnum
sínum. Þeir sem aftur á móti
standa með pálmann í hönd-
unum í kjölfar gildstöku nýju
hjúskaparlaganna í Alsír eru
karlmenn. Samkvæmt lögun-
um er körlum nú bæði heim-
flt að stunda fjölkvæni að vfld
og útskúfa konum sínum ef
þurfa þykir.
Kynfæri stúlkubarna
skorin burt
Það er ekki aðeins komið
illa fram við múslímakonur
eftir að þær eru komnar til
vits og ára því í tæplega 30
löndum eru stúlkuböm „um-
skorin“ á grimmilegan hátt.
Umskurður kvenna er fyrst og
fremst stundaður í Mið Afr-
íku, frá Senegal tfl Sómalíu og
allt norður til Egyptalands. En
sami háttur er hafður á miklu
víðar og sem dæmi má nefna
Yemen, Oman, Malasíu og
Indónesíu. Meðal múslíma er
umskurður óumflýjanlegur
og er litið svo á að með hon-
um verði konur fulltíða og
fullgildir þegnar í íslömsku
samfélagi. Margar Afríku-
þjóðir líta svo á að enginn
kæri sig um að kvænast konu
nema hún sé umskorin. For-
eldrar taka því ekki áhættuna,
en auk þess sem kona er álitin
einskis virði ef hún gengur
ekki út vill engin fjölskylda
verða af því sem hún fær í
staðinn þegar stúlkan giftist.
• Umskurður er gerður á
u.þ.b. tveimur milljónum
múslímastúlkna á ári hverju,
sumum nýfæddum en öðrum
jafnvel komnum á gelgju-
skeið. Aðgerðin reynist mörg-
um stúlkum afdrifarík og
sumar kostar hún lífið. Um-
skurðinum má skipta niður í
þijú stig, eítir því hversu langt
er gengið.
Með „vægustu“ aðgerðinni
er hluti af snípnum fjarlægð-
ur. Annað stigið felur í sér að
snípurinn er skorinn burt í
heilu lagi og að auki hluti
skapabarmanna eða þeir jafn-
vel fjarlægðir með öllu. í
þriðja og grimmflegasta tflvik-
inu eru öll kyn- og æxlunar-
færi konunnar fjarlægð. Að
því loknu eru ytri sköpin
saumuð saman og aðeins skil-
ið eftir agnarsmátt op til að
hleypa út þvagi og blóði.
Um 20 prósent múslíma-
stúlkna lifa umskurðinn ekki
af og margar hinna veikjast
þær ýmist af blóðeitrun eða
stífkrampa. Flestar kvennanna
þjást af einhverskonar sýking-
um og margar eiga ævilangt
við ýmisskonar líkamleg veik-
indi að stríða. Það er ekki að-
eins að umskurðurinn valdi
múslímakonum ólýsanlegum
þjáningum heldur óttast vest-
rænir vísindamenn nú að
hann geti átt sinn þátt í út-
breiðslu alnæmis og eigi með-
al annars sök á sjúkdómsfar-
aldrinum í Afríku. Ástæðan er
sú að kynmök í kjölfar um-
skurðar kvenna hafa undan-
tekningarlaust miklar útvortis
og innvortis blæðingar í för
með sér.
Leynileg baráttusamtök
múslímakvenna
íslömskum ofsatrúarmönn-
um hefúr vaxið mjög ásmegin
undanfarin ár, öðrum þjóð-
unt heims tfl mikillar skelfing-
ar, enda öllum ljóst að þeir
eiga við ramman reip að
draga. Ofsatrúarmennirnir
svífast einskis til að auka ítök
sín í öðrum löndum og meðal
þess sem Alsírbúar hafa tekið
upp á til að vekja athygli á
máistaðnum er að myrða þar-
lenda menntamenn. Músl-
ímakonur eru skelfingu losm-
ar vegna uppgangs trúarof-
stækismanna og óttast hið
versta. Því grípa æ fleiri til þess
ráðs að flýja heimkynni sín og
leita á náðir vestrænna þjóða.
Konurnar, sem flestar eru
ungar að árum, snúa baki við
fjölskyldu sinni af ýmsum
ástæðum. Flestar eru þó að
forða því að verða giftar nauð-
ugar og enda sem þrælar eig-
inmanns síns. Konurnar leita
á náðir vestrænna stjórnvalda
sem þó hafa takmarkað bol-
magn til að veita þeim aðstoð.
Yfirvöld vestrænna ríkja óttast
að verði múslímakonum
hleypt inn löndin í stórum stíl
kunni það að hrinda af stað
flóðbylgju sem ógerningur
verði að stöðva. Og víst er
eðlilegt að menn hafi áhyggj-
ur. Áætlaður fjöldi múslíma í
heiminum er um einn millj-
arður og gróflega ályktað og af
dæmalausri svartsýni, gætu
Vesturlandabúar átt von á því
einn daginn að 500 milljónir
múslímakvenna tækju upp á
því að flýja að heiman og óska
hælis þeirra á meðal.
Vandinn er stór og það var
því ekki af ástæðulausu sem
baráttusamtök múslíma-
kvenna voru stofnuð í Frakk-
landi. Samtökin hafa aðsetur í
smáþorpi í franska héraðinu
Provence, en nafninu er hald-
ið vandlega leyndu af ótta við
ofstækisfulla múslíma sem
svífast einskis þegar konur eru
annars vegar, eins og dæmin
sanna. Sú sem kom samtök-
unum á fót er Marie-Aimée
Hélie-Lucas frá Alsír. Af ein-
stakri elju hefur henni tekist
að koma fjölmörgum músl-
ímakonum tfl hjálpar einkum
konum sem búsettar eru í
Frakklandi, en þær eru effir
sem áður í heljargreipum eig-
inmanna sinna, enda þótt þær
búi á meðal annarra þjóða.
Hélie-Lucas, sem sjálf flúði
trúarofstækið í heimalandi
sínu, hefúr greitt götu kvenn-
anna með ýmsu móti, veitt
þeim uppfræðslu um samfé-
lög Vesturlanda og aðstoðað
þær við að leita réttar síns.
Enda þótt langt sé í land hjá
baráttusamtökunum hefur
mikið áunnist. Þannig eru æ
fleiri múslímakonur í Frakk-
landi farnar að gera sér grein
fyrir því að það er ekki sjálf-
sagt mál að þær sætti sig við
illa meðferð af hendi harð-
stjóranna eiginmanna sinna.
Með hjálp Hélie-Lucas og
samstarsfólks hafa niðurbæld-
ar múslímakonur uppgötvað
að þær búa við annars konar
lögkerfi á Vesturlöndum og
hafa því fullan rétt á að lifa
sómasamlegu og hamingju-
ríku lífi án yfirboðara. Þær eru
smám saman farnar að gera
sér grein fyrir því að þeim er
heimilt að skilja við eigin-
menn sína og halda forræði
yfir börnum sínum að auki.
Börnin eru með öðrum orð-
um ekki eign feðranna og þær
að sama skapi ekki eign eigin-
manna sinna. Það er meira en
þær höfðu nokkurn tíma þor-
að að láta sig dreyma um.
Byggt á Vanity Fair.