Tíminn Sunnudagsblað - 30.09.1962, Blaðsíða 10

else á Miö-Sjálandi er St. Andrésar-
lindin, sem álitin var mjög helg á sín-
am tíma. Ixindin hetir í höfaðið á
presti, er dó árið 1205 og hafði verið
kallaður heilagur Andrés. Hann var
prestur við Sankti- Péturskirkjuna í
Slagelse og var mjög frægur — meira
að segja í lifanda lífi — fyrir heilag-
leika og dyggðugt líferni. — Tuttugu
áram eftir dauða hans sagði danskur
munkur frá því, er Andrés snéri aft-
ur frá landinu helga, og leið loftveg
á hesti sínum. Hann sofnaði á íeið-
inni og þegar hann vaknaði aftur,
var hann staddur, sér til mikillar
undrunar, á hæð nokkurri fyrir utan
Slagelse. Af þessum atburði dró hæð-
in síðan nafn og var kölluð „Hvíldar-
hæðin“. Þjóðsagan segir einnig, að
Slagelse eigi heilögum Andrési það
að þakka, að hún fékk eignarrétt á
miklum héruðum, sem liggja út frá
henni: — Hann fékk Valdemar kon-
ung, sem þá ríkti í Danmörku, til
þess að lofa sér því, að borgin skyldi
fá jafnmikið land til umráða og hann,
heilagur Andrés, gæti riðið um á níu
daga gömlu folaldi, meðan konungur-
inn tæki sér bað. Konungur var fljót-
ur til að gefa loforðið, en á meðan
hann var í baði, komu hirðmenn hans
og sögðu honum að honum væri betra
að hverfa úr baðinu, því að öðrum
kosti legði heilagur Andrés allt landið
undir sig með hinni stórkostlegu
reið sinni á folanum unga. Um heil-
agan Andrés var gert miðalda dans-
kvæði, sem var mjög vinsælt á sinni
tíð og stór róðukross var reistur á
„Hvíldarhæð“ honum til heiðurs og
til þess að fólk gæti beðizt þar fyrir
undir verndarvæng hans. Fyrsti kross-
inn var reistur 1762 og endurreistur
um aldamótin. Og árið 1918 var byggt
eikarhýsi yfir lind heilags Andrésar í
Landsgrav.
Þegar sjúklingar leituðu sér lækn-
inga í hinum helgu uppsprettum,
böðuðu þeir sig eða þvoðu sér úr
vatni þeirra, og nutu þeir þá oft
.hjálpar aðstandenda sinna eða vina,
sem létu kalt og ferskt lindarvatnið
hríslast yfir þá. Fyrr á tímum; þegar
almenningur þekkti lítið, sem ekkert
til heilsufræðilegrar meðferðar sára
og^ ástundaði lítt hrejnlæti, gat það
haft í för með sér bráðan bata, þegar
fólk hreinsaði sár eða auga, sem ígerð
var í, með lindarvatninu, því að svo
sem kunnugt er, getur slíkt stafað af
óhreinindum einum. Þegar svo fólk Sá
hinn skjóta bata, dró það af því þá
álýktun, að lindarvatnið væri heilagt
og byggi yfir sérstökum lækninga-
mætti.
Fólk leitaði helzt til uppsprettn-
anna á bezta og fegursta tíma árs-
ins, þegar sumarið hafði klætt landið
skrúða sínum. Venjulega byrjaði það
að sækja þær heim í maíbyrjun, og
ferðirnar héldu áfram allt fram á
Andrésarlindin í Landsgrav á Sjálandi.
haust. En mestur var fólksstraumur-
inn á Jónsmessunótt. Þá gat að líta
fjöldann allan af einkennilegu fólki,
umhverfis lindirnar. — Lamaðir,
blindir, haltir — alls konar sjúkling-
ar, steymdu til þeirra til þess að fá
bót mei'na sinna. Eftir að sjúklingi
hafði verið þvegið og hann hafði bergt
á lindarvatninu, færði hann eða vinir
hans og ættingjar lindinni fórn; oft
var smámyntum kastað f vatnið eða
skálunum, sem sjúklingurinn hafði
drukkið úr, sökkt í það, Og fólk bar
vatn heim með sér á kútum og flösk-
um til þess að drekka næstu daga.
í Gullev-sveit suðaustur af Viborg
á Jótlandi var helg lind, sem dró að
sér sjúkt fólk allt fram til ársins
1890. Eit sinn höfðu tveir menn sótt
vatn þangað handa sjúku barni. Þeir
fóru mjög hljóðlega og nálguðust
lindina með djúpri þögn og lotningu:
„Það var ekki auðvelt, og við vorum
hræddir“ sagði sögumaðurinn. Þar
er ekki erfitt að skilja, að slíkum
helgistöðum varð að sýna sérstaka
lotningu. Það hlýtur að hafa verið
mikil reynsla að læðast á síðsumar-
kvöldi til fjarlægrar uppsprettu
lengst inni á heiðum til þess að sækja
heilagt vatn og bera það gætilega
heim i rökkrinu.
Hinn rótgróni trúnaður fólks á helg-
um lindum í Danmörku varg til af
þeim sökum, að fyrr á tímum átti
fólk litla vörn gegn veikindum og
sárum aðra en þá að leita til manna
og kvenna, sem talið var, að kynnu
fyrir sér. Það var ekki fyrr en læknis-
ví'sindin urðu samfara betri upplýs-
ingu almennings, að tók fyrir trúnað
fólks á helgi og kraftaverkamátt lind-
anna.
Árið 1870 tóku fræðimenn að safna
saman munnmælasögnum um helgar
lindir og héldu þvr*Sfram fram til
1925 og höfðu þeir þá safnag miklum
sjóði alls konar helgisiða og þjóð-
sagna, sem tengdar voru lindunum.
Og þar er að finna miklar upplýsing-
ar um siði og trúarhugmyndir gamalla
tíma.
Flestar uppspretturnar voru aðeins
þekktar innan sinnar sveitar, en sum-
ar urðu þjóðfrægar og drógu að sér
fólk hvaðanæva að í landinu. Lind
heilagrar Helenu, sem áður er nefnd,
var sérstaklega fræg og það er til
þjóðsaga, sem sögð hefur verig til
skýringar á helgi hennar og ýmsum
kraftaverkum, sem áttu sér stag í ná-
grenni hennar. Þessi þjóðsaga segir
frá því, er kona ein (St. Lene), sem
uppi var á rómversk-kaþólskum tím-
um, sigldi frá Svíþjóg til Norður Sjá-
lands. Hún hafði verið deydd, en þar
sem hún var dýrlingur, varð krafta-
verk; klettur mikill, sem lík hennar

Lindin, sem kennd er við Knút lávarð. — Teikning eftir L. C. Petersen 1883.
706
TÍMINN
SUNNUDAGSBLAÐ