Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1963, Blaðsíða 7

Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1963, Blaðsíða 7
varpað niður í hræðilegt helvíti, þar sem þeir munu tærast upp, og eru kvalir þær og hörmungar, sem þeir munu þola þar, útmálaðar með á- hrifaríkum hætti. Hinum frómu er aftur á móti búin eilíf Paradís, þar sem þeir fá ag dvelja í fögrum lysti- görðum, sitja á gullbrydduðum hæg- indum, og fagrar, svarteygðar ásta- dísir munu skemmta þeim. Þeir munu njóta þeirra ávaxta og kjöts, sem þá helzt munar í, og ódauðlegir unglingar skenkja þeim vín, sem hvorki gerir þá ölvaða eða höfuð- þunga. Múhammeð þekkti bæði frásagnir Gamla- og Nýja-testamentisins, þótt hinar óljósu endursagnir hans virð- ist sýna, að hann hafi ekki þekkt þær vegna beinna kynna við þessi rit, heldur fremur af munnlegum frá sögnum. Hann kallar bæði Abraham, Móses og Jesúm spámenn. Þegar Múhammeð varð ekkert ágengt í trú- boði sínu meðal Gyðinga og krist- inna manna, sem hann af þeim á- stæðum tók að ofsækja, varð honum Ijós hin trúarlega sérstaða sín: Hann útnefndi þá sjálfan sig hinn eina sanna boðanda þeirrar trúar, sem Abraham (Ibrahim á arabísku) hafði komið fram með. Þar með hafði hann skapað trú sinni sögulegan bakgrunn, sem náði lengra aftur en Gyðingdóm- ur og kiistindómur, og hann treysti þannig stöðu sína sem endurvekj- andi trúar, sem að öðrum kosti hefði fallið í gleymsku. Þar sem það voru orð sjálfs guðs, sem Múhammeð hafði talað, hlutu þau að eiga erindi til allra manna. Það var því trúarleg skylda að berj- ast gegn hinum vantrúuðu. — Eftir- menn Múhammeðs voru duglegir trú boðendur, og vegna harðfylgi þeirra heppnaðist að útbreiða „íslam“ í Sýr landi, Egyptalandi, Norður-Afríku, Spáni, Mesapótamíu og Persíu á nokkr um mannsöldrum. Þar með hafði Mú- hameðstrúin tekið sess meðal heims- trúarbragðanna. Arabíska varð heims mál, sem breiddist út í flestum lönd- um, þar sem Múhammeðstrúin hafði náð undirtökunum. — Og smátt og smátt varð Persía og höfuðborg hennar, Bagdad, aðalmiðstöðin á yfir ráðasvæði Múhammeð'strúarinnar. Þróun arabískrar menningar. Svo sem verið hefur alla tíð, bæði fyrr og síðar, tóku sigurvegararnir — í þessu tilfelli hinir fmmstæðu eyðimerkur-Arabar — upp menningar háttu hinna sigruðu þjóða, jafnframt því sem þeir urðu menningarlegir frumkvöðlar á mörgum sviðum. Hin öfluga stjórn kalífans í Bagdad skapaði möguleika á frjósamri þróun atvinnu- og verzlunarlífs. Arabísk verzlunarskip sigldu til fjarlægra landa, allt norður til Skandinavíu og austur til Kína. Arabarnir settu á fót verzlunarnýlendur á ströndum Kína, Indlands og Austur-Afríku, og þar lærðu þeir margt til nytja. Hin andlega menning Múhammeðs- trúarmanna þroskaðist jafnhliða hinni efnislegu. í Sýrlandi rákust þeir á mikið af hinum hellenska bók- menntaauði, annaðhvort á frummál- inu eða í þýðingum. Munkar þar höfðu ekki aðeins látið við það sitja að þýða trúarleg rit, heldur einnig vísinda- og heimspekirit frá fornöld, rit eftir Aristóteles, Ptolemeus, Hippokrates og Galeson, svo að ein- hverjir séu nefndir. Nú var svo séð um, að þessi rit voru þýdd á arab- ísku. í heimspekinni varð Aristóteles sá, er mest áhrif hafði. Verk hans voru þýdd, skýrð og endurskrifuð af mörgum arabískum fræchmönnum. Þekktastir þessara fræðimanna eru Avicenna (98Ö—1037), sem lifði í Persíu, og Averroes (1126—98), er var dómari í Sevilla á Spáni, sem þá laut stjórn Mára. Sá síðarnefndi hafði mjög mikla þýðingu fyrir heim- speki miðaldanna. — Meðan þessi þróun fór fram, átti sér stað barátta milli hina strangtrúuðu guðfræðinga og frjálslyndari heimspekinga, svo sem var á miðöldum Evrópu. Þessi barátta endaði með sigri hinna strangtrúuðu, en þó ekki fyrr en hin frjálsa heimspekilega hugsun hafði leitt af sér slík verðmæti, að þau urðu líka þróun kristinnar menn- ingar til góðs. Sama er að segja um önur vísindi, svo sem stærðfræði, stjörnufræði, efnafræði, læknis- fræði og landafræði. Hin arabíska algebra og talnakerfið. í stærðfræði var tillag Arabanna fyrst og fremst á sviði algebrunnar. Sjálft orðið „algebra" er uppruna- lega titill á frægri kennslubók í stærðfræði, sem s-tærðfræðingur einn í Bagdad skrifaði um árið 800, og þá kennslubók notuðu nemendur við æðri skóla í Evrópu en á 16. öld. Þríhyrningafræði hafði líka mikla þýðingu fyrir síðari tíma vísindi í Evrópu, og var hún lögð til grund- vallar stjörnufræðimælingum og út- reikningum. En langþýðingarmesta tillag Arab- anna til menningar okkar, daglegs lífs og viðskipta, sem hefur haft áhrif á allt hugsana- og hugmyndalíf okk- ar, er hið indverska talnakerfi, sem við fengum frá þeim og notum enn í dag. Arabískir og persneskir kaup- menn lærðu að nota indverskar töl- ur á verzlunarferðum sínum ,og sú þekking barst frá Alexandríu tll vesturs. Þetta talnakerfi og hin hagkvæmu not þess eru okkur svo augljós, svo samgróin venjum okkar og viðskipt- um, að okkur virðist það og notkun þess sjálfsögð og eðlileg, eitthvað, sem ekki geti öðruvísi verið. Engu að síður fór fram langvinn þróun, áður en við tókum þetta talnakerfi í notkun, og það' er í rauninni ekkert sem mælir gegn því, að hægt sé að finna upp önnur talnakerfi hagkvæm- ari, — og það hefur þegar sannazt; því að við notum önnur talnakerfi í ýmsum tæknilegum útreikningum og rafeindavélum. Sjálft talnakerfið er óhlutstætt. Reynslan hefur kennt okkur, að við getum raðað hlutunum hlið við hlið, reiknað þá saman og fundið summu þeirra, sem við síðan getum táknað með orði eða öðru tákni. Með þessum hætti lærðum við að telja og reikna sem börn: Við lærðum að telja með kúlum, eldspýtum, fingrum o. s. frv. — Smátt og smátt urðum við fær um Veldi MúhammeSstrúarinnar, þegar mest kvað að því. T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ 55

x

Tíminn Sunnudagsblað

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/301

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.