Tíminn Sunnudagsblað - 17.02.1963, Blaðsíða 4

Beinamálið húnvetnska
— sjötti frásöguþáttur
XXXII.
Litið var starfað að rannsókn
beinamálsins sumarig 1818, enda var
Jón sýslumaður stundum sjúkur. Þó
voru tíndir upp á manntalsþingum
menn, sem ekki höfðu hlýðnazt fyrir-
kalli um veturinn og vorið, eiðfestir
nokkrir vitnisburðir og fáein ný vitni
yfirheyrð. Nokkrir höfðu færzt und-
an svardögum með ýmsum brögðum.
Guðrún gamla Jónsdóttir í Hjalta-
bakkakoti hafði borið mörgu við og
þó helzt því, að hún gæti ekki rétt svo
úr fingrunum, að nokkur mynd yrði
á eiðnum. Einn var svo sinnisveikur
orðinn, að hann taldist ekki eiðfær.
En sá maður virðist lítið hafa verið
við málið riðinn.
Seint um haustið hafði þó málum
þokað svo fram, að sýslumaður tók
að búa sig undir dóm sinn. Var það
ekkert áhlaupaverk, því ag málsskjöl-
in voru orðin ærið mörg og vitnis-
burðir margir og sundurleitir, en
mikill misbrestur á, að menn væru
prófaðir saman, þegar þá greindi á.
í nóvembermánuði hélt sýslumaður
tvö þing á heimili sínu, Reykjum í
Miðfirði, og voru þar lagðir fram
kostnaðarreikningar og málið sótt og
varið. Loks kvað svo hann upp dóm
sinn 20. desembermánaðar.
Dómsforsendurnar voru langar og
flóknar. Dró hann fram á ýmsa vegu
atriði þau, sem honum þótti geta
horft þeim Þorvaldi og Eggert til
sektar eða sýknu. Þó var sýslumaður
ekki kominn langt í röksemdafærslu
sinni, er þess varð greinilega vart,
að hann mat meginsakargiftirnar á
hendur sakborningunum getsakir
einar.
Sýslumaður skírskotaði í fyrsta
lagi til þess, að engin mannaverk
sæjust á beinunum, sem fundust við
Blöndu, og væri þeim svo farið, að
tilkvaddur læknir, Ari Arason á
Flugumýri, hefði ekki einu sinni get-
að um það dæmt, hvort þau væru af
karli eða konu. Þau líkindi, sem fram
hefðu komið um það, ag þeir Þor-
voldur og Eggert hefðu myrt og rænt
skipstjórann, væru kviksögur einar,
er enginn staður yrði fundinn. Vék
hann meðal annars að skyrtu þeirri,
sem sézt hafði hjá Þorvaldi og orð-
rómurinn sagði vera af skipherran-
um. En það væri með öllu ósannað,
og „mætti óttast fyrir, ag slík inn-
byrling kynni að vera af ryktinu
fyrr eða síðar getin“.
Mesta at'hygli hefur vakið vitnis-
burður Jóns Illugasonar um orð Guð-
mundar á Akri. En þar var aðeins
einn maður til frásagnar, og sýslu-
maður vísaði sögu hans á bug með
allhörðum orðum:
„Hvað vitnið Jón IUugason hefur
borið, að Guðmundur heitinn á Akri
hafj sagt sér um morg skipherrans
á héðan af að vera markleysa, bæði
vegna tímalengdarinnar og dauða
nefnds Guðmundar fyrir löngu, sem
og þess, að téður Jón er nú einn til
frásagnar".
Það var ag vísu sannað, að þeir
Þorvaldur og Eggert höfðu hnuplað
á strandstaðnum silkipyngju með
nokkrum skildingum í, og auk þess
var Þorvaldur talinn sekur um töku
á silkiklút og sirkli. En „ekki getur
þessi réttur álitið posa- og peninga-
miðlun Þorvalds og Eggerts sem
bevís upp á samtök þeirra á milli til
manndráps, ill- eða níðingsverka".
Allar þær sögur um fylgju Þor-
valds, sem sækjandi málsins, Björn
Ólafsson, hafði þráspurt um og vitnin
tíundað af mikilli samvizkusemi, voru
léttvægar á vog réttvísinnar:
„Ekki þykist þessi réttur finna lög,
að svipa-, drauga- eður forynjusjónir,
er á þessum timum sýnast hafa tapað
fornum krafti, gildi fyrir bevís“.
Og þótt Þorvaldur sjálfur bæri ugg
í brjósti, voru slíks mörg dæmi:
„Ótti fyrir reimleika og myrkfælni
er alkunnugt, að fylgir mörgum hjá-
trúarfullum, bæði ungum og gömlum,
þó aldrei hafi mann drepig eður nein
sérleg níðingsverk unnið. Hvort sem
þetta hefur til fallið hjá Þorvaldi ell-
egar ekki, er heldur sýnt en sannað,
að leitt hafi af lífláti skipherr-
ans . “
Tortryggileg ummæli sakborning-
anna, er ýmsir höfðu hent á lofti,
þóttu honum einnig léttvæg:
„Ræður Þorvalds og Eggerts, hvors
fyrir sig við gagnstæð tilfelli, en þó
óviðgengnar af þeim og óbevísaðar,
koma hér að engu gagni“.
Um hræðslu þá við handtöku, sem
Þorvaldur lét í ljós, er hann reið að
Stóru-Giljá til fundar við Sigurð sýslu
mann Snorrason, komst hann svo að
orði:
„Mundi það ei heimska hans að
ætla þvílíkt lögkænu og góðgjöxnu
yfirvaldi, á meðan hann hafði ekkert
til saka, utan eitthvert heimullegt
kærumál móður sinnar, þó að líkind-
um léttvægt, þar hún fór að vörmu
spori heim til hans aftur, án þess
að hann yrði fyrir opinberu tiltali,
því síður sektum eða straffi? Eða
því skyldi Þorvaldur hafa þá hafl
hér svoddan hugarhrellingu af vcrð-
skuldun skipherramorðsins, þegar all-
ir þögðu og það mátti þenkjast
gleymt efltír svo langan tíma, en þótt
einhver heimullegur gátnaþvættingur
hafi til verið eða dulizt, þangað til
manneskjubeinafundurinn við Blöndu
ós 1817 gerði hann stærri en sumir
við beinamálið riðnir fá vig kannast?"
Þá vék hann að vitnisburðum þeim,
sem fram komu um hegðun Þorvalds:
„Ekki verður því neitað, ag actori
hefur verið liðið að leiða vitni um
undanfarið líferni Þorvalds og einkan
lega breytni hans við móður sína, ef
ske mætti að þéna kynni til aðgæzlu
við straffsákvörðun í höfuðsökinni.
En þar af hefur þó engan veginn
flotið, að Þorvaldi kunni ril dæmast
neitt sérlegt straff fyrir vitnanna þar
að iútandi framburð, því óánægja
einhver, sú er leiddi móður hans að
Hér getur þess, er mildur dómur er gerður afturreka
148
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ