Tíminn Sunnudagsblað - 17.02.1963, Blaðsíða 19

bakkar, en þar raun síðast hafa verið
búið seint á 18. öld. Bæjarleið utar
frá fjarðarbotninum ganga tveir dal-
ir vestur og norður í hálendið, Penn-
ingsdalur og Smjördalur, en fjallið
milli fjarðarins og Penningsdals heit
ir Hellufjall, en þar undir fjallinu
stóð bærinn Hella, nokkuð hátt,
frammi við fjörðinn. Það er gamalla
manna mál, að þar hafi verið svo
gott undir bú, ag skeifa flyti á rjóma
troginu. Hella er löngu farin í eyði,
en nú er þar mikil mannaferð: Kross-
götur, vegurinn út Barðaströnd og
hin nýja leið vestur hálendið til Arn-
arfjarðarbotns í Vestur-ísafjarðar-
sýslu. Hótel er nú risið á gamla bæj-
arhólnum á Hellu, og vonandi að
rjóminn sé jafnþykkur og fyrr meir!
— Árnar úr Smjördal og Pennings-
dal falla saman til sjávar og nefnist
þar Penna. Þótti hún ill yfirferðar
og munu margir hafa drukknað í
henni. Frá Pennu og út að Brjánslæk
verður meira undirlendi, allt skógi
vaxið. Grenjadalsá sprettur þar fram
úr fjallinu, en Partur heitir landspild
an milli hennar og Pennu. Flateyjar-
kirkja átti fyrrum skógarítak á Parti,
en Ifagakirkja á svonefndri Mörk,
inni við fjarðarbotn. Enn nokkru utar
skerst Þverárdalur inn á hálendið, en
innan Þverárósa er samnefnt kot,
sem lengst af hélzt í ábúð út síðustu
öld. Og enn utar, við mynni Vatns-
fjarðar, stendur hig forna prestset-
ur Brjánslækur á Barðaströnd. Út
þangað munu vera ca 8—9 km. frá
Vatnsdalsá. En síra Bjarni prófastur
Símonarson, sem var prestur á Brjáns
læk 1897—1930, taldi jörðina mestu
landrýmisjörð á öllum Vestfjörðum.
Út úr jörðinni hefur nú verfð skipt
nýbýli, og mun prestsjörð'in Brjáns-
lækjarstaður, hafa orðið nokkuð út-
undan við þau býti, en staðurinn auð-
ur. Eftir að síra Bjarna Símonarsonar
missti við, hefur aðeins einn prestur
setið staðinn, síra Björn O. Björns-
son, er fékk kallið 1933 og hélt í
2 ár. Brauðinu hefur síðan, utan tæp
3 ár, verið þjónag ýmíst af prestin-
um í Flatey eða Sauðlauksdal.
Að ofansögðu má sjá, að Brjáns-
lækjarland er mikið og frítt. Land-
gæði eru og mikil, hlunnindi og sjáv-
argagn. Beit mikil allt árið, einnig
fjörubeit, en hins vegar er flæði-
hætta gífurleg og erfitt að sjá við
henni. Þaralátur mikið og drjúgt til
áburðar. Silungsveiði og skógur, rækt-
arland ágætt. Engjaslægjur eru ekki
teljandi nema í Engey, sem liggur
fjórðung viku frá landi, nú lítt eða
ekki nytjuð, en var áður talin fótur-
inn undir jörðínni, gaf af sér 8 kýr-
fóður í meðalári. Kofnatekja var og
einhver, mótak .gott og vel er fall-
ið til matjurtaræktar á Brjánslæk.
Þá átti kirkjan kópalagnaítök í Kerl-
ingarfirði, en þau hafa nú verið
nytjalaus lengi.
Innan við túnið á Brjánslæk renn-
ur lítil á, Lækjará. Á slét-tri grund
vig ána hafði Hrafna-Flóki búsetu
árlangt, og heita þar Flókatóftir. í
Lækjardal er surtarbi’andur í sam-
nefndu gili, og er Brjánslækur þekkt
nafn í jarðfræðinni vegna þessara surt
arbrandslaga. Hafa þau verfð rann-
sökuð nokkuð og reynzt hin merkustu
Enda hefur sézt nafnmyndin Brands-
lækur um Brjanslæk. — Þá má geta
þess, að margir hafa nefnt staðinn
Brjámslæk og þar af er dregið ættar-
nafnið Briem, en síra Guðbrandui
ættfaðir Briemanna, var prestur á
Brjánslæk 1767—1779.
Á Brjánslæk var Gregoríuskirkja
Annexía er Hagi. Þar var Nikulás-
kirkja. í Miðhlíð var hálfkirkja frá
fornu og fram yfir 1570 a. m. k„ en
nú löngu af lógð. Bænhús er talið,
að verið hafi á Auðshaugi á Hjarðar-
nesi og Efra-Vaði, en er ekki getið í
fornskjölum. — Fyrsti nafngreindi
Brjánslækjarprestur er síra Stein-
ólfur Ljótsson, fyrir 1211. Um hann
getur Sturlunga. En flestir Brjáns
lækjarprestar sátu í Haga í fornum
sið, og aðeins hafa þiír þeirra verið
prófastar, að talið er: Síra Árni
Eyjólfsson, fyrfr 1404, sat í Haga,
síra Ásgeir Jóusson, sem fékk kallið
1816, og síra Bjarni Símonarson.
Kirkjan, sem nú stendur á Brjáns-
læk er lítil, eins og sóknin, en eink-
ar hlýleg og á marga góða gripi.
Sérkennilegt er, að hinn hvítmál-
aði prédikunarstóll kirkjunnar er
alsettur gylltum, fíngerðum stöfum,
og eru þetta geysimargar tilvitnanir
í biblíuna, næstum óteljandi eins og
eyjarnar á Breiðafirði. Utan dyra á
prestshúsinu má sjá þessar tilvitn-
anir líka, máðar og daufar eins og
allt, sem ekki er haldið við.
Svo sem fyrr greinir, er Brjáns-
lækur, hið gamalgróna prestsetur og
höfuðból, nú í eyði , enda þótt jörðin
sé nytjuð að þeim hluta, sem til-
heyrir nýbýlinu. Prestseturhúsið,
sem er steinsteypt, kjallari, hæð og
ris, er reist 1912. Lætur því að iík-
um, að það er nú orðið nær ónýtt, en
ekki haldið við um mörg ár. Útihús
staðarins eru nær engin uppi stand-
andi. Vig augum blasir auðn og
niðurlæging, tímans tönn nagar og
máir og bítur nú hvergi í harða
skjaldarrönd. Vörnin er engin.
En náttúrufegurðin heillar hug-
ann, og sömu landgæði og feðurnir
mátu og nýttu standa enn til boða.
Það er í minnum haft, að Flóki
Vilgerðarson gleymdi að fá heyjanna.
Yfirgaf hann því Vatnsfjörð á fyrsta
vori. Er þvi Brjánslækur í rauninni
elzta eyðibýli á íslandi. En húskarl
Flóka, Þórólfur sagði, að smjör
drypi þar af hverju strái, og fékk
af því viðurnefni og var nefndur Þór-
ólfur smjör.
Heimildir: Barðstrendingabók,
Prestatal og prófasta, Fasteigna
matsbók 1932.
Sunnudagsblaðið birt-
ir fúslega skemmtilegar
sg vel skrifadar grein-
ar, sem því berast.

T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ