Tíminn Sunnudagsblað - 17.02.1963, Blaðsíða 10

að það veitti nú víst ekki af því að
hafa hönd í bagga raeð' þessum ungl-
ingum. Þótt þau ættu að heita orðin
tvítug, þá væri þetta nú óþroskað
til þess að mæta þeirri ábyrgð, sem
fylgdi því að annast eigið heimili og
eignast börn“.
II.
Ekki gat ég neitað því, að ábyrgð
fylgir afkvæmum, en eitthvað fannst
mér þó skjóta skökku við í þessum
málflutningi. Eg hafði svo sem heyrt
sviðaðar skoðanir hjá fleira miðaldra
fólki, sejn sjálft hafði sýnt dugnað
og æðruleysi í lífsbaráttunni, en vor-
kenndj nú og vantreysti sínum eigin
börnum — þótt á þroskaaldur væru
komin og tækifærin væru lögð upp
í hendur þeirra á alla vegu. Og eftir
að samkvæminu lauk, leitaði þetta
stöðugt á huga minn, og ég fór að
gera samanburð á fyrr og nú — eins
og gömlu fólki er títt. Þar á meðal
skaut upp í huga minn einu atviki.
Það var gömul kona, sem sagði mér
einu sinni atburð úr lífí sínu, þegar
hún var ung kona. Hún sagð; það
ekki til þess að sýna fram á sín erf-
iðu kjör á þeim árum, heldur í klökkri
minningu um hjálpsemi og hjarta-
gæði góðrar grannkonu, sem hún
ávallt minntist með kærleika og þakk
læti.
Þó að mörg ár séu nú Iiðin síðan
gamla konan sagði mér frá þessu, þá
hijómar hún enn í eyrum mér hlýja
röddin hennar þegar hún sagði:
„Blessuð Soffia mín! Oft bað ég guð
að launa henni fyrir mig, sjálf var
ég einskis megnug. en hún tók oft illt
upp á sig fyrir mig og fleiri fátækl-
inga, sem hún vildi rétta hjálpar-
hönd. En maður hennar var skyn-
samur og sá auðvitað, að ekki yrði
öllum hjálpað að gagni. Það voru
margir fátækir þá.“
Maður Soffíu þessarar hét Eggert
Magnússon, bjargálna bóndi, sera bjó
þá að Suður-Hamri á Hjarðarnesi í
Barðastrandarsýslu. Soffía kona hans
var valkvendi, en varð fyrir því óláni
að fatlast af æðabólgu eftir barns-
burð, og var upp frá því oftast rúm-
liggjandi. En elzta dóttir hennar,
Halldóra — þegar þetta gerðist ungl-
ingur að aldri — var móður sinni
hjálpleg við að víkja góðu að öllum,
sem þær máttu. En flest varð það að
gerast án vitundar Eggerts. Hann
þótti nokkuð harðlyndur, en dugmik-
ill og mer’kur maður. Stundaði hann
talsvert ljósmóðurstörf um þetta
leyti, það er að segja kringum 1880,
því ekki var lærðra ljósmæðra völ í
Barðastrandarhreppi á þeim tímum.
Og Eggert þótti heppinn .yfirsetu-
maður“.
Sögumanneskja mín — sem ég
kalla Ingu — bió á Uppsölum, er
það gerðist, sem nú skal greint. Það
kot, sem fór litlu seinna í eyði, var
í sunnanverðum Vatnsfirði. Langt
var þaðan til annarra bæja, á annan
veginn yfir Vatnsdalsá, fyrir botni
fjarðarins og ut að Hellu, sem einn-
ig er fyrir löngu komin í eyði. En
á hinn veginn var Suður-Hamar næsti
bær, en þar var Hörgsnes á milli —
þar sem hellir Gísla Súrssonar er
— brattlent og birki vaxið, mjög
ógreitt yfirferðar.
Túnið á Uppsölum var tæplega svo
burðugt, að það bæri kú, en nokkr-
ar kindur höfðu ungu hjónin, og var
það allur bústofninn, því að eins og
fleiri á þeim árum höfðu þau byrj-
að búskapinn ríkari af bjartsýni en
búshlutum, og bitnaði það skjótt á
þeim í bjargræðisskorti harðindaár-
anna, sem þá fóru í hönd. Tvö börn
voru þau búin að eignast, og það
kostaði hina ungu móður ótrúlega um
hyggju og áhyggjur að halda þeim
óskemmdum vegna kuldans í bæj-
arhreysinu — auk þess sem harðfisk-
ur og saltmeti var ekki hentug ung-
barnafæða. Birgðirnar af þessum mat
voru einnig af skornum skammti.
Ungi bóndinn varð því glaður við, er
hann dag einn um miðjan veturinn
fékk orð frá Eggerti um að koma með
sér „ofan í Eyjar“ — eins og það var
kallað — því að sig vantaði mann.
Þetta þýddi kaupstaðarferð til Flateyj
ar, þar sem kalla mátti nægtabúr
nauðsynja, hvað matvæli snerti, því
eyjaskeggjum var síður hætt við hung
urkvölum en öðrum landsmönnum i
þá daga. Svo fyrir góðan kunnings-
skap og kannski lánstraust var þó
von um að koma heldur færandi hendi
úr þeirri ferð — líka gat verið, að
Eggert þægði honum eitthvað fyrir
liðsinnið — þótt auðvitað væri ekki
um það rætt.
Áður en dagur rann að morgni hélt
því ungi maðurinn að heiman, hress
í bragði. í kotinu var Inga nú alein
með smábörnin, og án þess að kenna
verulegs geigs til að byrja með, því
að veðrið var gott. Og ef vel gengi,
tæki ferðin ekki nema tvo daga.
Dagur rann með allri þeirri fegurð,
sem íslenzkur vetur hefur upp á að
bjóða. Morgunsólni roðaði mjallahvíta
fjallatinda rósrauðum bjarma. En
grænleit litadýrð loftsins gaf engin
fyriiheit um mildara veðurlag. Og það
þurfti að „höggva upp lækinn" til
þess að ná í vatn handa mönnum og
skepnum, kindurnar þurftu að fá
heytugguna sína — að vísu naumt
skammtaða að morgni dags, svo að
þær bæru sig betur eftir björginni
úti, því að allt varð að spara. Þótt lítt
næðist til jarðar sökum fannfergis,
gátu þær brutt brumið af birkikjarr-
inu, sem upp úr stóð, og svo var nú
fjaran, þari og söl var bærileg bú-
bót, meira að segja fyrir mannfólkið.
Sölin — sú kjarnafæða — höfðu marg
an svangan satt.
Um smástreymið voru skerin eins
og skrímsli, sem húktu fyrir landi
með hvítan hrygg og sakleysisleg að
sjá, en um fjöruna spenntu þau út
þangivaxnar, svartar klærnar og
seiddu til sín sauðféð, sem gleymdi
sér þar í góðbeitinni og átti svo líf
sitt að launa árvekni fjármannsins,
sem varð að reka vandlega upp af
skerjunum, áður en harðstreymur,
kolblár sjórinn lokaði leiðinni til
lands í aðfallið.
Hún Inga hafði nóg að starfa. Það
þurfti líka að moka upp hrísköstinn
og bera eldsneyti í bæinn og betra var
að gæta eldsins vel, svo að unnt yrði
að glæða hann að morgni, annars
yrðu lítil ráð með uppkveikju. Til
engra var að leita um neins konar
hjálp, hvað sem að yrði. Útiverkum
varð að ljúka, meðan dagsbirtan ent-
ist. Ljósmetið var lítið og lélegt. Nótt
in löng og dimm.
Fyrsta kvöldið fór Inga snemma að
sofa, örþreytt eftir útiverkin. Hún
bældi sig niður í rúmið hjá sofandi
börnunum, gladdist yfir því hvað veðr
ið hélzt gott og sofnaði vært — um-
kringd vá vetrar og einveru, en —
einnig friði og fegurð.
En s kammc var liðið á morgun
næsta dags, þegar dimmdi í lofti.
Skýjabakkar oolstruðust yfir norður-
fjöllin, og fjöiðurinn fékk á sig blý-
gráan lit. Skorarfjöllin hurfu í skugga
lega móðu. Brátt skall á norðanstór-
hríð. Dagsbirtan dvínaði skjótt, og
kuldinn jókst. Frostrósirnar sköpuðu
heil listaverk á rúðukrrlin í glugga-
borunni £ Iitla bænum og hélan
skreytti þær tegursta flosi, unz þær
hurfu að mestu og helköld loðnan
teygðist inn á súðina. Börnin grétu.
Mamma var svo lengi úti, og þau voru
svöng og köld. En loksins kom hún
inn, klökug og fannbarin, lífgaði eld-
inn og sinnti þörfum þeirra.
Dagurinn leið og líka kvöldið. Unga
móðirin lagðist örþreytt til hvíldar
hjá börnunum, en varð nú ekki svefns
vant. Óboðnar hugsanir kröfðust
rúms í huga hennar, óttinn var setzt-
ur þar að völdum og vildi ekki víkja
— óttinn um líf eiginmannsins. Hafði
báturinn verið lagður af stað úr Eyj-
um, þegar bylurinn skall á? Ef svo
var — hvernig hafði þá þessari litlu
bátskel vegnað á kröppum bárum
Breiðafjarðar í öðru eins veðri og
frosti, þegar hver dropi, sem á bátinn
kom, varð samstundis að svellhúð.
Nei, hún vildi ekki um þetta hu.gsa —
eða láta það hvarfla að sér, hvernig
lífið yrði, ef hún missti elskaðan eig-
inmann sirm og stæði alein uppi með
litlu börnin þeirra, sem bráðum yrðu
þrjú — já, börnin, þau fengi hún
ekki einu sinni að hafa hjá sér. Þó
að hún værj ung og hraust og öll af
vilja gerð að vinna fyrir þeim, þá
vissi hún, að annarra ráð báru ekkj-
ur ofurliða á þeim árum. Þær voru
154
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ