Tíminn Sunnudagsblað - 08.09.1963, Blaðsíða 4

I.
HJÓNIN í Stóra-Fjarðarhorni í
Kollafirði, Ólafur Bjarnason og Val-
gerður Guðmundsdóttir, voru vel við
efni, eftir því sem talið var á þeirra
dögum. Þau áttu ekki einungis dágott
bú, heldur og ábýlisjörð sína, og voru
þeir þá færri, bændurnir, sem stóðu
svo styrkum fótum. Ólafur Bjarnason
var þó talinn fremur einfaldur mað-
ur, en eigi ag síð'ur kunni hann fót-
um sínum forráð, bæði i andlegu og
veraidlegu: „Veit það honum mest
á ríður“, sögðu sóknarprestar hans.
En barnalán þeirra Fjarðarhorns-
hjóna var ekki að sama skapi og önn-
ur gifta þeirra. Einn fjögurra sona
dó úr holdsveiki á þrítugsaldri, ann-
ar úr meinlætum um fermingu, hinn
þriðji var margt frábrugðinn öðrum
mönnum.
Valgerði kom raunar ekki á óvart,
þótt þessi sonur hennar yrði auðnu-
litill. Þegar hún bar hann undir belti,
gerðist það eina nótt, að hennar vitj-
aði formaður, sem hún taldi eiga
bólfestu í haugi einum skammt frá
Fjarðarhorni. Haugbúinn heilsaði upp
á hana í svefninum, kynnti sig á hirð-
mannlegan hátt og kvað'st Brynjólfur
heita. Var það erindi hans við Valgerð'i
að falast eftir því, að hún léti svein-
barnið, sem hún gekk með, bera nafn
sitt, og sagði henni þag með, að und-
ir þúfu einni á hlíðafhjalla upp frá
bænum væri fólgið fé, er hún skyldi
eignast, ef hún yrði vig þessum til-
mælum. Sá forneskjubragur var þó
á haugbúa þessum, að hann lét ekki
við það eitt sitja að heita gulli og
gæfu, ef hann fengi vilja sínum fram
gengt, heldur hafði einnig í hótun-
um, væri út af brugðið. Hann sagð'i,
að drengurinn myndi verða auðnu-
laus hrakhólamaður og allra bitbein
og ginningarfifl, ef hann yrð'i ekki
nefndur Brynjólfur.
Valgerði leizt ekki á blikuna. Hún
þóttist vita, að óvarlegt myndi að
ganga í berhöggg við haugbúann og
vildi því eindregið, að drengurinn,
sem hún ól, bæri nafn hans. Bóndi
hennar var á öðru máli. Hann vildi
ekki afsala sér réttinum á nafni barns
síns í hendur einhvers fornmanns,
enda þótt bein hans kynnu að liggja
í landareign hans. Jafnvel fyrirheitið
um sjóðinn undir þúfunni freistaði
hans ekki svo, ag hann léti leið'ast
til þess að gera vilja draummannsins.
Þótt Valgerður væri skörungur kall-
aður, en Bjarni hrekklaus spektar-
maður, þybbað'ist hann svo við, að
kona hans varð&ð láta undan síga.—
Drengurinn var skírð'ur Eiríkur, en
svo hafði heitið langafi Bjarna, bóndi
austur á Ketilsstöðum á Völlum, fað
ir séra Ólafs í Tröllatungu, er kallað-
ur var mehe.
Það má geta nærri, að Valgerður
hafi frá öndverðu verið smeyk um,
að þetta gæfist ekki vel, þó að ekki
fengi hún að gert.
H.
Eiríkur litli Ólafsson fæddist
haustið 1777, og hin fyrstu ár varð
ekki annars vart en hann dafnaði
vel. Hann óx og þroskaðist að burð-
um, jafnvel betur mörgum jafnöldr-
um sínum, og Ólafur bóndi glotti í
kampinn, þegar honum varð litig til
haugsins, þar sem formaðurinn
Brynjólfur ríkti. Þag var ekki að
merkja, að orð hans ætluðu að hrína
á stráknum. Og ekki bar á öðru en
drengurinn væri næmur — minnið
var trútt, og það stóg ekki í honum
að læra fræðin, þegar þar að kom.
Og þægt barn var hann.
En ekki var samt allt fengið. Skiln-
ingurinn reyndist undrasljór, málfarig
ankannalegt og látæði allt hið und-
arlegasta. Og þó tók út yfir óverk-
lagni hans og vanhyggindi í störfum.
Hinir miklu burðir hans nýttust hon
um ærið illa. Prestarnir í Trölla-
tungu, séra Hjálmar Þorsteinsson og
séra Björn, sonur hans, vissu ekki
annan ungling skjátaralegri í sínum
sóknum. Það sannaðist þeim mun
betur sem lengra leið, að hann myndi
ekki borinn til mikils veraldargengis.
Eiríkur var í föðurgarði, þar til
hann var kominn fast að þrítugu. Ár-
ið 1807 hélt hann fyrst að heiman, og
eftir það er ekki að sjá, að hann hafi
setuð um kyrrt um dagana. Hann
var framan af ævi mjög í sendiferð-
um ýmiss konar, því að til fárra var
betra ag leita í því efni. Fór þar sam
an, að hann var maður trúr og rækti
hvert sitt erindi af samvizkusemi, svo
sem hann hafði vit til, og þó bar hitt
af, hve rammefldur hann var við burð.
Kveinkaði sér ekki við að bera
drápsklyfjar á sjálfum sér langar dag
leið'ir, jafnaðarlega bæði í bak og
fyrir, og lét baggana þá hanga í snæri
á öxl sér, einföldu eða tvöföldu eftir
atvikum. Varð þess enginn var, að
Eiríki sárnaði öxlin við siikan burð.
Með þessum hætti lá leið Eiríks
fram og aftur um Strandir, Húnavatns
sýslur, Dali, Snæfellsnes og Barða-
strandarsýslu, en þegar á ævina leið
lagðist hann í flakk fyrir fullt og
allt. Varð hann því alþekktur maður
um Vesturland og vestanvert Norður-
land framan af nítjándu öld og kom
hverjum manni kunnuglega fyrir sjón
ir, þar sem hann birtist í þessum
sveitum. Hann var líka auðþekktur,
þegar hann kjagaði hjá garði eða
þrammað'i heim göturnar að bæjun-
um: Mikill á vöxt, hálsiangur og út-
limalangur, fölleitur og toginleitur,
stóreygur og opinmynntur og með
fimastórt nef með lið á. Og ekki
spillti búningurinn: Hann gekk jafn-
an í grárri úlpu og hafði á höfði hvíta
eða mórauða húfu eða hettu og þar
ofan á barðastóran hatt, sem slútti
niður yfir stórskorið andlitið. Var
hann þannig allur hinn hrikalegasti
ásýndum og líkastur því, að hann
væri genginn út úr hömrum. Manna
á meðal var hann ýmist nefndur Ei-
ríkur koparhaus — viðurnefni, sem
faðir og föðurfað’ir höfðu einnig bor-
ið, eða Eiríkur Ólsen, og mun honum
sjálfum hafa verið það nafn meira
að skapi.
Þótt Eiríkur væri oft í ferðum
og lenti í mörgum svaðiiförum, re:ddi
honum að jafnaði sæmilega af, enda
setti maðurinn hvorki fyrir sig erfiði
né hrakninga. Nokkuð þótti samt
stundum bresta á hyggindi hans í
ferðavésinu. Af því er saga, að hann
kom að haustlagi að Víkurá í Hrúta-
firð'i. Höfðu rigningar gengið og var
svo mikill vöxtur í ánni, ag tvísýna
var á, hvort hún væri væð. Eiríkur
var á hinn bóginn óragur vig árnar
og gerði sig líklegan til þess að i ^ggja
út í hana. En í þeim svifum kom bónd
inn í Skálholtsvík aðvífandi og bauð
Eiríki hest yfir ána, því að hann vildi
miiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiimiiiimiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
| Eiríkur Ölsen, af sumum nefndur koparhaus, var mest- |
| ur burðarjálkur um sfna daga og heldur ferlegur |
| ásýndum. Hann ortl mansöngva f nýjum stíl og stofn- |
| aði legat efns og sumar sveitarstoðirnar þótt umrenn- |
| fpgur værl. |
íTiiiimimmmmimimmmmmmmmmiimmmiimmmmmimmmimmiiiiim
724
TlNlN N - SUNNÚDAGSBLAÐ