Tíminn Sunnudagsblað - 08.09.1963, Blaðsíða 10

og leysingavatnið úti á lagnaðarísn
um. Einu sinni man ég eftir að 85
álftir frusu niður þar úti. Það voru
fínir hamir af þeim álftum, þar
var ekki fitan í hömunum.
Auk þess réri Jón alltaf frá Hjörs
ey á vorin, og þar fékkst góð und-
irstaða til búsins. Hann átti einn-
ig skektu, sem hann notaði við sel
veiðar, og hann rataði þarna um
allt í svartasta myrkri; gat forð-
azt öll sker blindandi. Hann lá einn
ig oft fyrir tófu; ég held að hann
hafi mest fengið 22 á einum vetri.
Það þurfti mikið til taúsins á Hofs
stöðum. Þar var ekki tekið út til
tveggja daga,-heldur til ársins. —
Kornið var malað í handkvörn,
sem svo var höggvin upp einu sinni
á ári. Það var yfirleitt gamalt fólk,
sem var látið mala, og svo við,
strákarnir. Á haustin var oft tekið
innan úr 60—70 fjár; kjötið selt í
Borgarnesi, en innmaturinn tekinn
heim. Ég man, að okkur þótti það
heldur leiður starfi að svíða lappir;
þá voru hausarnir skárri. Til heim-
ilisins var einnig slátrað 12—14
sauðum, einu nauti og einum hesti,
og þar að auki voru 4—5 kindur
settar út í eyjar og slátrað til jól-
anna.
Það var mikið slátur úr öllu
þessu fé, bali við bala. Þarna var
einu sinni vinnukona, sem hét Sig-
ríður, orðmörg og orðljót. Sesselja
húsfreyja bað hana einu sinni að
bera eitthvað fram i búr; hún
gerði það, kom inn aftur og sagði
með þjósti: „Það er eins og vant
er, ekkert hægt að komast fyrir
.................(þrítvinnað) and-
skotans mat“. Hún borðaði ekki
mat framar, sú stúlka. Hún fékk
skömmu síðar taugaveiki, sem dró
hana til dauða. Svona gætir margur
ekki að þvi, á hvaða stundu hann
talar, og enginn skyldi bölva matn-
um.
Fyrsta vorverkið var að stinga út
úr húsunum. Taðið var borið út og
flysjað, og síðan staflað saman við
hrís. Síðan var farið í mó; það var
margra vikna vinna að sttnga
hann, þurrka, hlaða í hrauka og
síðan að flytja hann heim á haust-
in eftir réttir. Þá var á vorin einn-
ig borið á völlinn. Húsbóndinn
hafði smíðað kvörn til að mala á-
burðinn og síðan var honum
dreift úr trogum. Um kvörnina
kvað eitt sinn stúlka, sem var
þarna:
Við göngum fram í gáleysi,
í gleðidvala skrýtin;
oss finnst það rarast fágæti
að fá að mala skítinn.
Þegar túnasláttur hófst var þess
alltaf gætt að bera út á laugar-
degi. Það þótti lánsmerki. Á Hofs-
stöðum gengu fjórir menn stöðugt
að slætti og 3 vinnukonur að
rakstri. Auk þess komu í heyskap-
inn gömul kona og roskinn maður,
sem Ólafur hét. Ólafur þessi var
annars aðallega fjósamaður. Ein-
hverju sinni kom húsbóndinn til
hans og hafði orð á því, að hann
færi nú að verða of gamall til að
vera í fjósinu, en karl svaraði stutt
lega: „Ég er ekki eldri en aðrir“.
Á haustin var réttað, mórinn
fluttur heim og fjóshaugurinn brot
inn niður. Það var gert með járn-
karli, því að þá voru ekki til nein-
ir hakarnir. Síðan var mykjan bor-
in út í hauga í barkrókum, meis-
um með hjarabotni. Haugarnir voru
látnir standa í skipulegum röðum,
og þar biðu þeir eftir skemmtileg-
heitunum með skítkvörnina næsta
vor.
Á veturna var alltaf staðið yfir
fé. Sauðamaðurinn fór út klukkan
sjö á morgnana og fékk áður væn-
an árbít, tveggja ára gamalt skyr,
svo kallað graðhestaskyr. Hann
stóð síðan yfir fénu allan daginn,
þar til birtu fór að bregða. Sauðar-
maðurinn var eini maðurinn á
bænum, sem fékk laun í peningum.
Hann fékk 60 krónur á ári.
Annars var vetrarvinnan auk
gegninganna mest að kemba hrqss-
hár, spinna það og flétta reipi. Á
kvöldvökunum voru kveðnar rím-
ur og lesnar sögur, og þegar kom
að háttumálum, fékk hver maður
stóra spilkomu með mjólk, sem
tók um hálfan annan pott, og fjór-
ar vænar brauðsneiðar. Þetta var
eins konar aukakvöldverður. Við
krakkarnir urðum að læra kverið
utanbókar og námið stunduðum
við í fjósinu. Þar var kálfsbás ætl-
aður fyrir okkur. Og um sumar-
málin kom svo presturinn að hús-
vitja. Hann lét fólkið lesa og
skrifa og hlýddi börnunum yfir
barnalærdóminn. Á þessum árum
var gert miklu meira af því en nú
að þjóna Guði. Það var meiri festa
í kristindómnum, og bróðurkærleik
urinn réð þá ríkjum. Kunningi
minn spurði mig að því um daginn,
hvort ég ætti kverið mitt enn þá.
Ég hélt nú það, og sagði, að ég
hefði einmitt verið að lesa í því þá
um morguninn. Það var Helgakver
sem ég lærði, og ég held, að það
sé bezta guðfræðibókin okkar alla
tíð. Það var mikið lagt upp úr því
andlega í mínum uppvexti, og við
máttum ekki hræra okkur undir
húslestrinum. Þó man ég, að við
krakkarnir áttum stundum erfitt
með að verjast brosi, þegar Gils
Sigurðsson á Krossnesi var staddur
á bænum. Hann söng heil ósköp,
alltaf með sama laginu, hver sem
sálmurinn var, og svo tók hann í
nefið með blæstri eða snýtti sér
með drunum milli erinda og hélt
síðan áfram söngnum.
Ég flutti alfarinn til Reykjavík-
ur í september 1904. Nokkrum vetr-
um fyrr hafði ég þó farið um tíma
suður með sjó og var þá í vinnu
hjá Guðmundi Ólafssyni í Nýjabæ
yfir vertíðina. En þegar ég flutti
réð ég mig hjá Ditlev Thomsen til
trésmíðanáms. Meistari var Sveinn
Sveinsson, bróðir Hallgríms bisk-
ups. I kaup hafði ég 37 krónur á
mánuði, en herbergið, sem ég leigði
mér kostaði krónu. Við vorum fjórir
á verkstæðinu og smíðuðum aðal-
lega kommóður. Það var erfið vinna
þvi að við urðum að saga allt i
grindarsögum og stíga sögina. Síð-
an varð að þverhefla alla kommóð-
una. Það þótti gott ef maðurinn
smíðaði eina og hálfa kommóðu á
viku, og kommóðan kostaði þá 21
krónu. Auðvitað smíðuðum við
sitthvað fleira, borð og glugga, og
svo var sífellt verið að gera ein-
hverjar breytingar á skrifstofunni
hjá Thomsen.
Thomsen var ágætur vinnuveit-
andi og gerði vel við sína menn.
Hann var vanur að gefa okkur
strákunum hálfan kassa af vindl-
um, en fullorðnu mennirnir fengu
viskífleyg og heilan vindlakassa. —
Thomsen rak vindlaverkstæði og
bjó til alveg Ijómandi vindla. Auk
þess var hann með svínabú, sítrón-
gerð, áfengisverzlun, nýlenduvöru-
verzlun, skreðaraverkstæði og silf-
ursmíði. Og það var hann, sem
keypti fyrsta bilinn, sem kom hing-
að. Bíllinn kostaði 600 kr„ og
hann flutti fólk í kringum Austur-
völl fyrir 10 aura á manninn. Það
þótti mikið djásn að fara í slíkt
ferðalag.
Á þessum árum voru oft miklir
snjóar og þurfti að moka frá hús-
um. Við Laugaveginn mynduðust
þannig djúpar rennur, sem snjón-
um hafði verið mokað úr. Þá var
hægt að tala um að liggja í renn-
unni, þvi að þeir, sem ultu þangað
niður fullir, voru alveg huldir. Nú
eru engar rennur til að tala um.
Sveinn, meistari minn var um
skeið forstöðumaður vínkjallarans,
sem Thomson rak. Einhverju sinni
var það, að Thomsen bauð okkur
öllum starfsmönnum sínum í út-
reiðartúr upp að Mógilsá á Kjalar-
nesi og var sjálfur með í förinni.
Þarna upp frá var mikið um dýrð-
ir, farið í leiki og sungið mikið. —
Meðal annars var þarna sunginn
bragur um Svein, sem Thomsen
hafði látið gera, og var hann með
sama lagi og Gamli Nói. Úr hooum
man ég þetta:
„Undirheimar,
undirheimar
eru ríki Sveins.
Glatt þar glösin ljóma,
gleðilög oft óma.
Oft er skotið,
730
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ