Tíminn Sunnudagsblað - 08.09.1963, Blaðsíða 14

Magnússonar og Páls Vídalíns frá
1703, getur þar 27 verbúða og 33
formanna. Og Matthías .Tochumsson
mun geta þess einhvers staðar, að í
tíð forföður síns, Eggerts Ólafssonar
í Hergilsey (1783—1819) hafi verið
þar um 30 verbúðir, en eftir hans daga
mun þeim hafa farið smáfækkandi.
Um síðustu aldamót héngu þar aðeins
uppi 8—10 búðir. En róðrar lögðust
ekki alveg niður í Skeri fyrr en á
fyrstu áratugum þessarar aldar.
Eins og sést á þessu lauslega yfir-
liti, hefur verið fjölmennara og þélt
býlla í Oddbjarnarskeri suma tíma
ársins um 6 alda skeið en á nokkru
öðru byggðu bóli á íslandi.
Nú fyrirfinnst engin verbúð lengur
í Oddbjarnarskeri, en rústir eru þar
enn allgreinilegar. Mest ber á tveim
ur tóftum austarlega á hólma.num.
Eru þær kenndar við þá Hergilseyjar
feðga, Kristján Jónsson og Snæbjöm
son hans. — En athugandi víeri fyrir
þá, sem með slysavarnir og björgun-
armál fara, hvort ekki væri rétt að
reisa þar skipbrotsmannaskýli. Þetta
er yzti hólminn í norðanverðum
Breiðafirði og fjölsóttar fiskislóðir
all't um kring.
Verbúðirnar í Oddbjamarsker
munu hafa verið meðal þeirra léleg
ustu á landi hér, sem eðlilegt er. Allt
efni til þeirra varð að flytja að. Við
og torf um langan veg á bátum, grjót
að snapa saman út um alla fjöra og
hafa vermenn orðið að bera þag á
sjálfum sér upp á Skerið, hafi þeir þá
ekki orðið að sækja það á bátum í
næstu sker. Var slíkt eindæma erfið
aðstaða og því ekki von, að vel eða
reisulega væri byggt. Vistin í þessum
búðum mun og ekki heldur hafa ver
ið nein Paradísarsæla, ef dæma má
eftir nöfnunum, sem þær fengu með-
al vermanna: — Sokka, Hrafnastallur,
Norðurseta, Lóssa. Neðra- og Efra-
víti o. s. frv.
En þótt búðirnar væru margar
tíð Eggerts Ólafssonar, kom fyrir að
þær rúmuðu ekki alla, sem leituðu
sér skjóls og bjargar í Oddbjarnar-
skeri. Sagnir herma, að á hallæris-
tímabilinu eftir Skaftáreldana 1783
hafi eitt vor safnazt í sveitirnar um-
hverfís Breiðafjörg fjöldi af blá-
snauðu fólki, sem flosnað hafi upp úr
heimahögum sínum, og stæði þar uppi
ráðþrota og bjargarlaust. Eggert í.
Hergilsey gerði sér þá ferð til lands
einn eyjamanna í óþökk sumra sveit-
unga sinna, og sótti nokkra tugi af
þessu fátæka og bágstadda fólki og
flutti út í Oddbjarnarsker. Þar var
alltaf björg að fá. Vitanlega rúmuðu
búðirnar ekki allt það fólk, auk ver-
mannanna, sem fyrir voru, og illt var
að bæta við fleiri búðum. En einhver
ráð varð að finna. Og afreksmaður-
inn Eggert varð aldrei ráðalaus. Hann
tnk stórt skip, sem hann átti heima
í Hergilsey, er Hringur hét, reri því
út í Oddbjarnarsker, hvolfdi því ofan
flæðarmáls og bjó þessu hrjáða fólki
vistarveru undir því. Þetta dugði. Fisk
urinn af Skermiðum og áttæringur
Eggerts björguðu fólkinu þangað tii
að því bauðst annað bjargræði. —
Geta sumir af þekktustu og efnuðustu
Breiðfirð'ingum síðustu mannsaldra
rakið ættir sínar til þessa aðkomu
fólks. — Sumar sagnir herma, að Egg
ert flytti með fólkinu tvær kýr í Sker-
ið. Má vera, að svo hafi verið, en
heldur er það ótrúlegt. Þetta er ljós
asti bletturinn í sögu Oddbjarnar-
skers, og ætti að duga því og Eggert
Ólafssyni í Hergilsey til nokkurs lana
lífis í hugum Breiðfirðinga.
En þó að sleppt sé því sem gerðist
í haliæram og óáran, er fullvíst, að
menn úr öllum hreppum Austur-
Barðastrandarsýslu og víðar að sóttu
sjó úr Oddbjarnarskeri ár hvert, enda
var þar aflasæld mikil og oft stutt
róið.
Vorvertið byrjaði venjulega um
páska og stóð til Þingmaríumessu.
Það var fjölmennasta vertíðin í Skeri.
Haustvertíð hófst að loknum réttum
og landferðum eyjamanna og stóð
fram til jóla. Nafngreind fiskimið —
Skermið — era sextíu.
Einkum aflaðist mikið af lúðu og
skötu í Oddbjarnarskeri, enda mest
sótzt eftir þeim fiskitegundum. Ein-
hvers staðar sá ég þess getið, að á
síðasta vetrardag árið 1789 hefðu kom
ið þar á land 178 flyðrur. Og rúmum
hundrað árum seinna (1894) reri
Snæbjörn Kristjánsson þar vikutíma
fyrir réttirnar á litlum bát við annan
mann og fékk 160 flyðrur. Nú er sá
flati fiskur löngu hættur að ganga
svo þétt á Skermið.
Til var það, að heilar fjölskyldur
tækju sig upp og flyttu út í Oddbjarn
arsker, þegar vorróðrar hófust.
Hreiðraðu um sig í búðunum eftir
föngum og sæktu sjóinn á eigin bát-
um. Var þá stundum ekki vel mönn-
uð fleytan.
Lítil saga sýnir, hvernig sú útgerð
gekk stundum.
Maðurinn hét Gunnlaugur Ög-
mundsson og kona hans Sigríður Ól-
afsdóttir. Þau áttu heima í Flatey og
höfðu þunga ómegð. Þegar vorróðrar
hófust, fluttu þau búferlum í Skerið'.
Jafnan reru þau tvö á báti sínum,
og skildu börnin eftir í verbúðinni
meðan þau voru á sjónum. Skyldu
eldri börnin gæta þeirra yngri. Eitt
vor stóð svo á fyrir Sigríð'i, að hún
var vanfær og komin langt á leið
þegar róðrar hófust. Engu að síður
reri hún hvern róður með bónda
sínum. En þá vildi svo til eitt sinn
er þau voru á sjónum, að á þau
hvessti skyndilega svo þau náðu ekki
heim um kvöldið, en urðu að hleypa
undan sjó og vindi. Um síðir náðu
þau landi á Skorar eða Sjöundaárhlíð-
um. En af vosinu og erfiðinu, tók Sig
ríður léttasóttina á sjónum, og ekki
hafði hún fyrr skriðið undan sjó þar
á hlíðunum, en bamið fæddist. —
Gunnlaugur stumraði yfir konu
sinni með'an á fæðingunni stóð, og
vafði barnig í einhverjar spjarir af
sér. Síðan hljóp hann heim að Sjö-
undá eftir hjálp, sem fúslega var
veitt, og var kona og barn fært til
bæjar. Sigríði heilsaðist vel og barn-
ið lifði. Og börnin í verbúðinni í
Skeri voru hel á húfi, þegar pabbi
þeirra kom aftur og sagði þeim frétt
irnar af mömmu og litla bróður, sem
fæðzt hafði í róðrinum.
Löngu seinna rak hval í Oddbjarn-
arskeri. Það var um hávetur, og
Oddbjarnarsker. Hér vildi Snæbjörn í Hergilsey deyja, og Guðmundi á Brjánslæk
finnst það unaðslegasti biettur Breiðafjarðar.
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ