Tíminn Sunnudagsblað - 23.07.1967, Blaðsíða 4

'Horft til Viðeyjar úr Laugarnesi í Reykjavík. Skarfaklettur í forgirunni, Esja í baksýn. — Ljósmynil ísak E. Jónsss.
Viðeyjar í Kollafirði er fyrst
getið í sarobandi við veiði í Elliða-
ám, þar sem eyjamenn áttu hálfa
veiði í ánni, til hálfs við Laugar-
nes, að því er bréf frá 12. öld
greina (sjá Fornbréfasafn).
í Þorláks sögu helga (yngri
gerð) segir svo: „Á bæ þeim
sem í Viðey heitir, spilltu mýs
kornum ok ökrum, svá at varla
mátti við búa. Og er Þorlákur
biskup gisti þar, báðu menn hann
þar sem annars staðar til fullting-
is í slíkum vandræðum. Hann
vígði þá vatn ok stökkti yfir eyna
utan um eitt nes, það bauð hann
eigi at erja. Varð ok eigi at mús-
unum mein í eynni, meðan því
var haltit. Löngum tíma síðar öðru
menn hlut af nesinu. Hlupu þar
þá mýs um alla eyna. Var þar
víða jörð hol ok full af músum“.
Þorlákur helgi var biskup 1178-
93, svo að músagangur þessi í
Viðey hefur orðið á þeim árum.
Einnig sést af þessari sögu, að
kornyrkia hefur verið í eyjunni.
Þá segir í jarteinabúk Þorláks
frá 1199: „Sá atburður-varð í Við-
ey at örn lagðist í eyna um várit
eftir vetr þann er áðr er frá sagt,
í þat mund, er ván var, at eggver
væri sem mest ef ekki væri annat
til. En örninn gerði svá mikit bú-
rán og fjárskaða, at fuglinn varp
nær enginn. En sá er varp, þá bar
örninn undan jafnskjótt. En er
örninn fló um of dag í eyna nær
nóni dags, þá fór Bjarni prestur
búandi til kirkju, hét á inn sæla
Þorlák biskup til fulltings, at af
mætti ráðast þetta vandræði. En
verkamenn váru at aringu og
vissu ekki til, at hann hafði heitit,
presturinn. En er örninn kom í
eyna, þá settist hann skammt frá
þeim. Þá hljóp einn verkamaðr til
ok vildi elta á braut örninn. En
hann beið hans í sama stað ok
laust hann örninn með verkfærinu
er hann hafði í hendi. Drifu þeir
þá til fleiri verkamenn og gátu
hlaðið erninum. En síðan safnaðist
fugl í eyna, ok var eggver bæði
gott ok mikit, ok lofuðu allir ?uð
ok inn sæla Þoriák biskup"
Saga þessi greinir frá B.i ia
prest| búandi í Viðey og
kirkju þar, sem einnig er nefnd í
kirknatali Páls biskups Jónssonar,
sem er frá því um 1200. Þá getur
sagan um þau miklu hlunnindi,
sem löngum hafa fylgt eynni, æðar
varpinu. Var því Viðey ákjósanleg
legur staður til klausturstofnun-
ar. Stóðu Þorvaldur prestur Giz-
urarson í Hruna og Magnús Giz-
urarson Skálholtsbiskup bróðir
hans (d. 1237) fyrir því að
klaustur væri reist. Er ýmist
talið, að það hafi verið
stofnað árið 1225 eða 1226, er
stofnmáldagi þess var gerður. Kan
okaregla Ágústínusar var haldin í
klaustrinu og vígðir undir hana
fimm kanokar, og þar skyldu vera
þrír messusöngmenn (prestar) og
tveir djákn?„r. Voru lagðar til
klaustursins biskupstíundir mill-
um Hafnarfjarðar og Botnsár og
mikið fé, er átt hafði Kolskeggur
hinn auðugi í Stóra-Dal undir Eyja
fjöllum, Eiríksson. Nánar er sagt
frá þessu og klausturstofnun í
Viðey í Sturlungu (íslendingasögu)
þar greinir svo: „Litlu áður hafði
KLAUSTRAÞÆTTIR II
628
T I M ý\ N — SUNNUDAGSBLAÐ