Tíminn Sunnudagsblað - 13.08.1967, Blaðsíða 7

eftir hvítasunnudag) komu til
Hóla frá Skálholti djáknar tveir.
Þórður Guðmundsson og Gregorí-
us, með stefnubréf og tókst þeim
ekki að lesa bréfið yfir Lárentíusi,
livorki í skrúðhúsi né annars stað-
ar. Bannaði biskup Þórði að lesa
slíkt yfir sér. Við hámessu á Hól-
um hóf Þórður lestur stefnubréfs
ins, en hann var þá rekinn með
pústrum út úr kirkjunni. Las
hann þá bréfið fyrir kirkjudyrum
og negldi það á kirkjuhurðina með
járnnöglum. Fóru þeir djáknar
síðan heim suður í Skálholt. Prest
ar og lærðir menn sáu bréfið á
kirkjuhurðinni. Var það á latiinu og
heiðarlega diktað. Efni þess var
það, að herra Jón biskup og Þor-
lákur, dómarar, skipaðir af Eiríki
erkibiskupi, stefndu Lárentíusi
biskup á Möðruvöllum vegna á-
kæru bræðra þar til þess að
heyra dóm þann, er þeir sögðu á
millum Hólakirkju og Möðruvalla-
klausturs. Var stefnudagur nærri
translatione Benedikti.
Komu þeir nú norður, herra
Jón Skálholtsbiskup, Þorlákur á-
bóti, herra Ketill hirðstjóri Þor-
láksson og margir aðrir mikils
háttar menn, bæði lærðir og leik-
ir. Héldu þeir til Möðruvalla fyrir
téðan stefnudag og báru kost og
drykk. Hafði þó Lárentíus ráð fyr-
ir gert um þá hluti. Lárentius var
þá staddur í Laufási í vísitazíu
sinni. Ráðgaðist hann við presta
sína og sýndi þeim, hvað stóð í
kirkjulögum um þessi málefni,
hélt síðan til Möðruvalla að þeirra
ráði.
Fundust biskupar þar úti í kirkj
unni. Bar Jón á Lárentíus, að
hann hefði látið Ieggja hendur á
djákna sína og reka út. Lárentíus
viðurkenndi það ekki, en kvaðst
hafa bannað þeim að gera rugl í
heilagri kirkju. Jón nafngreindj
tvo klerka, sem hann taldi í banni
fyrir það, að bera á djáknum
hans. Lögðu nú góðir menn til, að
þeir hvor tveggja vægðu fyrir öðr-
um. Vildi Jón sitja með sínum
mönnum um kvöldið, en Lárentíus
biskup og hans menn sátu í ann-
arri stofu. Morguninn eftir komu
menn allir saman í biskupsstofu á
staðnum. Voru sunnanmenn með
bunka mikinn af lagabókum. Jón
biskup byrjaði mál sitt á latínu, en
herra Lárentíus talaði aftur á móti
á norrænu og kvað alþýðu þá
skilja betur mál þeirra. Jón bisk-
up hóf mál sitt á því að -bera það.
að regla hins heilaga Ágústínusar
ákveði, að ábóti eða príor, sem
settur sé yfir klaustur, skuli hafa
vald í veraldlegum hlutum sem
andlegum. Taldi hann það mi'kið
óhagræði, að príor á Möðruvöllum
hefði eigi veraldleg ráð og kvað
langt að sækja til Hóla öll ráð.
Ráðsmaður visi til biskups, en bisk
up til ráðsmanns. Mælti Jón með
því, að príor á staðnum hefði öll
veraldleg völd yfir klaustrinu og
Kalelkur úr Grundarklrkju í Eyjaflrði.
Á hann er letraö ártalið 1489.
Ljósmynd: Gísli Gestsson.
talaði af snilld og fagurlega og
leizt mörgum það lög, sem biskup
sagði, að príor og bræður hefðu
öll völd í veraldlegum hlutum. Lár
entíus biskup sagðist vilja halda
þann sáttmála, sem hann gerði
fyrra sumarið. En er biskupar töl-
uðust lengur við, gerðist herrr.
Jón biskup æ harðari.
Lárentíus ráðgaðist þá við presta
sína og vægði að lokum með þeim
fyrirvara, að hann samþykkti, að
bræður tækju veraldarráð á
Möðruvöllum, ef erkibiskup vildi
þá gerð halda. Bræður játuðu að
halda þann sáttmála. Var það stað
fest með handlögum, að príor
skyldi skipast með bræðrum.
Skyldi hann hafa öll völd yfir
staðnum og öllu gózi, föstu og
lausu, svo utan sem innan. Var
Þorgeir skipaður príor. Lét Lárent
íus afhenda honum allt góz í föstu
og lausu, en reiknað var í burtu
frá góz Hólastaðar. Að þessu loknu
reið herra Jón biskup, herra Þor-
lákur ábóti og herra Ketill og all-
ir sunnanmenn suður á fjall. Féll
sá orðrómtr, að Lárentíus hefði
Iátið í minni pokann í þessum mál
um.
Sendi nú Lárentíus trúnaðar-
mann sinn, séra Egil Eyjólfsson.
síðar Hólabiskup, til erkibiskups,
og Jón Skálholtsbiskup sendi séra
Arngrím Brandsson fyrir sína
hönd. Lagði séra Egill mikla á-
stundun á að reka sitt mál og bar
vel fyrir erkibiskup, en Arngrím-
ur gerði lítið í málinu, en lærði
organslátt, meðan hann var í Nið-
arósi. Var Egill prestur í kærlei'k-
um miklum h.já erkibiskupi.
Sagt er, að bræður á Möðruvöll
um hafi farið með lítiili forsjá, er
þeir tóku stjórn yfir gózi. Gekk i
ráð með þeim Þorgeiri príor
Uppsala-Hrólfur, nafnkenndur
bóndi þar um sveitir og fleiri
bændur um Hörgárdal og Eyja-
fjörð, og var þetta kostnaðarsamt.
Báru bræður enn á Lárentíus, að
hann hefði ekki látið til Möðru-
valla það góz, sem staðnum hafði
fylgt að forn-u. Bændur höfðu setu
mikla á Möðruvöllum, og mislik-
aði biskupi það mjög. Um vetur-
inn eftir jól reið Þorgeir príor að
heiman og ætlaði suður í Skálholt.
Gisti hann á Reykjum í Skagafirði.
Hurfu þar bréf, sem hann hafði
meðferðis. Vissi enginn, hver olli
hvarfi bréfanna, en þau munu hafa
lent í höndum Lárentíusar bisk-
ups. Fór Þorgeir suður í Skál-
holt. Tók Jón biskup honum með
blíðu, og dvaldist hann þar nokkr-
ar nætur. Að síðustu, áður en prí-
or Þorgeir tók orlof, lét herra Jón
fram bera gylltan kaleik, harla
sæmilegan, o-g einnig hökla tvo.
Kvaðst hann gefa gripi þessa kirkj
unni á Möðruvöllum og klaustri
hins heilaga Ágústímusar tii ævin
legrar eignar, en oss til syndalausn
ar og sálubótar. Kom príor síðan
heim úr suðurferðinni. Mislíkaði
herra Lárentíusi, að hann hefði
farið í annað biskupsdæmi án or-
lofs. En Uppsala-Hrólfur og aðrir
bændur styggðust mjög við Lár-
entínus biskup út af hvarfi bréf-
anna á Reykjum.
Vorið eftir páska fór biskur
með fylgdarsveit til Möðruvalla
Voru þar fyrir eigi færri en 40
tigir manna, Uppsala-Hrólfur og
bændur úr næstu sveitum. Enginn
prosessia var gerð móti biskupi,
Biskup cg menn hans gengu fyrst
T f M I N N - SUNNUDAGSBLAfi
679