Tíminn Sunnudagsblað - 13.08.1967, Blaðsíða 8

’ \ kirkju, og varí ekki af kveðj-
um bræðra við biíkup. Sat bislcup
að máltíð í miklustofu. Var svo
skipað, að bændur sátu annan pall,
en biskup og hans menn annan.
Gáfu bræður bændum fríðari kost
en biskupi og hans mönnum. Sat
biskup þar eina nótt. Talaði hann
ekki við bræður og þeir eigi við
hann. Biskup reið nú til Munka-
þverár og þáði þar sæmilega
veizlu af Bergi ábóta. Þaðan reið
hann aftur til Möðruvalla. Höfðu
bændur iátið burt fjölmennið. Var
nú Benedikt Kolbeinsson á Auð-
kúlu (hann var riddari að nafnbót,
með dreka í innsigli og skjaldar-
me'rki sínu) og sveinar hans með
biskupi. Morguninn eftir gekk Lár
entínus á capituli (samkomustaður
munka í klaustri, ráðstofa) og
krafði bræður og príor að sýna
sér kost, hey og fénað. Príor og
bræður neituðu að sýna honum
nok'kurn hlut. Biskup krafði lykla
en fékk eigi. Lét hann þá lærða
menn taka af þeim lykla nauðug-
um. Lét biskup yfirlíta gózið og
sýndist það óbirgt, bæði um mat
og hey. Skipaði biskup ráðsmann
að stýra klaustrinu og príor þar
Steindór Sokkason, bróður Bergs
ábóta. Príor Þorgeir hafði hann
nauðugan með sér. Tók nú Lárent-
ius undir sitt vald öll klausturróð,
áður hann fór heim vestur til
Hóla.
Erkibiskup lét nú gera bréf um
Möðruóallamál og ætlaði að leyna
kórsbræðrum því, en það mistókst.
Einn dag kallaði erkibiskup saim-
an franúka sína í málstofu. Tjáði
hann fyrir þeim öll Möðruvallamál
og kvað sættargerð hafa farið milli
Lárentiusar og Möðruvallabræðra
og hefði hún verið sniðin eftir því,
sem Jörundur biskup hefði sett í
öndverðu. Sagði erkibiskup kanúk
um, að sú skipan skyldi standa
óbrigðanlega. Lét erkibiskup lesa
bréf það, sem hann hafði útgefið
þar um. Samþykktu alhr kórsbræð
þessa gerð með erkibiskupi. Séra
Egill hélt nú til íslands með bréf-
ið og gjafir erkibiskups, silfurskál,
kirkjulagabók og mítra veglegt.
Lárentlus varð feginn komu hans,
og sýndi Egill honum bréf og boð-
skap erkibiskups. Þakkaði Lárent-
íus Agli, hversu trúlega hann hefði
rekið erindi hans. Etftir það lét
Lárentíus biskup þýða latlnubréf-
erkibiskups á norrænu, svo að
alþýða skildi. Síðan var bréfið Ie»
ið upp á kór i Hólakirkju i pre-
dicatione og gvo fyrir bræðrum i
Möðruvöllum, og víða annars stað-
ar var það opinberað. Urðu öfund-
armenn Lárentíusar biskups hljóð
ir mjög við bréfið, og hlaut Lár-
entíus frægð mikla af lyktum þess-
ara málaloka. Lýk ég hér við
endursögn mína á Möðruvalla-
klaustursmáli, sem byggð er á Lár
entíusar sögu Kálfssonar. Er þetta
merkilegasta mál, er hér hefir ver-
ið rekið um klausturdeilur og
klausturstjórn, og einnig eru héir
mestar heimildir fyrir hendL
Endalykt Möðruvallamála var árið
1330.
Þorgeir hefur lí'klega veitt
klaustrinu forstöðu fyrir 1317,
næst á eftir Teiti áðurnefndum,
og tekið svo við 1328 og haldið
klaustrið, þar til Lárentíus tók
hann höndum. Steindór Sokkason
tók nú, eins og áður er sagt, við
príorstöðunni á Möðruvöllum.
Hann var bróðir Bergs ábóta á
Þverá, sem samdi þar í klaustrinu
ágæta siðu og hafði verið vígður
til ábóta af herra Lárentíusi, vini
sínum, og var sagður fornmenntur
maður umfram flesta menn, sem
þá voru á íslandi. Ef Steindór hef-
ur líkzt bróður sínum um lærdóm
og mannkosti, er ekki að efa, að
stjórn hafi verið góð í Möðruvalla-
klaustri um hans daga. Ekkert er
vitað með vissu um dánarár Stein-
dórs príors, en hann kann að hafa
orðið príor á ungaaldri og veitt
klaustrinu forstöðu til 1352, er
Þórður Bergþórsson tekur við.
Við árið 1342 er þess getið í ann-
álum, að Páll erkibiskup vígði
Orm Ásláksson, kórsbróður af
Niðarósi, til biskups á Hólum.
Kom hann við Þjórsársand hjá
Háfi næsta dag fyrir Maríumessu
síðari (8. september). Braut skip-
ið í spón, og týndist þair af mik-
ið fé, og átján menn drukknuðu.
Reið Ormur biskup til Hóla, en
fiangaði skömmu siðan þrjá bræð-
ur á Möðruvöllum og járnaði og
lét kasta í myrkvastofu fyrir sak-
ir, er hann gaf þeim og ekki er
vitað, hverjar voru. Bendir ýmis-
legt til þess, að eitthvað hafi farið
aflögu í klaustrinu, en um Orm
er sagt, að hann eyddi bráðlega
Hólakirkjufé, sem hann lagði ær-
ið með Bratti nokkrum, fátækum
mnni, líklega sveini sínum, svo að
hann fengi Oddnýar ein.nar, ríkr-
ar konu. Varð Ormur biskup Ás-
láksson frægur fyrir dellur og ó-
stjórn. Gerðist hann og embættis-
bróðir hans, Jón Sigurðsson í Skál-
holti, harðir mjög landsfólkinu.
Eflaust hefur Steindór verið pri-
or um þetta leyti, en eftirmaður
hans var Þórður Bergþórsson (prl-
or 1352-79). Erlendur prestur var
príor 1372-79. Árið 1378 seldi Arn-
geir prestur Jónsson Auðuni presti
ráðsmanni á Möðruvöllum, Torfa-
vík og Gunnarsstaði, staðnum og
klausfcrinu til handa. Vottuðu það
Bergþór bóndi Höskuldsson, Þor-
varður Guðvarðsson og Barði
Sturluson, Á geisladag (13.
janúar), árið eftir, 1379, selur sami
Arngeir prestur Erlendi príor á
Möðruivöllum jörðina Áland í Þist-
ilfirði. Virðist bæði ráðsmaður og
príor gera ka-upsamninga fyrir
klaustrið.
Eftirmaður Erlends var Snorri
nokkur, sem nefndur er í bréfi
dagsettu á Möðruvöllum 23. marz
1380. Þar er þess getið, að Arnór
prestur Jónsson selur séra Arn-
geiri Jónssyni með samþykki
klaustursins á Möðruvöllum jörð-
ina Áland í Þistilfirði, er hann áð-
ur hafði selt klaustrinu, en klaustr
ið skilur nú rekana frá. Þetta sam-
þykktu Snorri príior og kon-
ventubræður Möðruvallaklaust-
urs. Snorri þessi gæti vel hafa ver-
ið príor í klaustrinu, þar til plág-
an mikla gekk á árunum 1402-14
og jafnvel lengur.
Árið 1393 galt Árni Einarsson,
staðarbaldari á Grenjaðarstað,
Möðruvallaklausfcri X hundruð
fyrir ílag, sem staðurinn áfcti í
jörðinni Ásláksstöðum í Krækl-
ingalhlið. Þá bar það við drottins-
dag næstan eftir Maríumessu
árið 1394, er Pétur Nikulásson
Hólabiskup var á vísítazíu sinni,
að Ormuir, danskur sveinn hans,
vó Gizur ljósa, annan biskups-
svein, saklausan fyrir framan
biskupsstofuna í klaustrinu á
Möðruvöllum. Er hann lýsti víginu
nefndi hann sig Nikulás Ormsson,
kvaðst með því nafni skírður hafa
verið, en fermdur með Orms nafni.
Mun þarna vera á ferðinni ævin-
týramaður, en margir slíkir voru
uppi á þeirri öld. Ráðsmaður í
klaustrinu um þefcta leyti, eða á
árabilinu 1392-1404, var Sveinn
prestur Magnússon.
Á fyrri hluta 15. aldar eru fáir
annálaðir atburðir tengdir klaustr-
inu og bréf fá til að styðjast við,
en með víðtækri rannsókn mætti
kannski finna ýmislegt efni til eyðu
Framrald á 692. sfðu.
680
T I M \ N N — SUNNUDAGSBLAÐ