Tíminn Sunnudagsblað - 13.08.1967, Blaðsíða 16
MED FERÐUM TIL fSLANDS
Ég tak mér fari með Hafnar-
fjarðarvagni, er ég fer öðru sinni
í heimsókn til Björns Þorsteins-
sonar. Frá biðskýlinu er gerigið
upp með hinum eina og sanna
bæjarlæk Hafnfirðinga, Hamars-
kotslæknum, þar sem Jóhannes
Reykdal tendraði „köldu ljós-
in“ fyrir 63 árum. Það var
upphaf rafvæðingar á íslandi.
í útjaðri kaupstaðarins standa
hálfbyggð hús, og í kraðak-
inu býr Björn með nýsköp-
unina allt í kringum sig. Hann
segir mér, að landamerki Hafnar-
fjarðarkaupstaðar og jarðarinnar
Setbergs hafj til skamms tíma leg-
ið um lóðina hans, en nú sé fjöl-
skyldan orðin óumdeilanlegir Hafn
firðingar. — Eigum við ekki að
koma út i garð? bætir hann við
Og við gerum það, enda er veður
eins og bezt verður á kosið, létt-
skýjað og hlý gola af suðri.
— Hvenær kviknaði söguáhugi
þinn, Björn?
— Ætli þetta sé ekki meðfætt?
En auðvitað hafði mikið að segja,
að ég var alinn upp innan um
fróðleiksfólk, las íslendingasögur
í bernsku og kynntist marghátt-
uðum þjóðlegum fróðleik.
— Hvað er um skólagöngu þína
að segja?
— Ég varð stúdent árið 1941.
Þá var erfitt að komast utan til
náms, en mig fýsti að leggja sbund
á sagnfræði ytra. Varð það úr, að
ég hóf nám í íslenzkum fræðum
hér heima með sögu sem aðal-
grein. Prófessor Björn Guðfinns-
son, sem lét sér umhugað um
nemendur sína, benti mér á, að
þetta væri óhyggilegt val, því að
hér væru engir fullgildir sagnfræð
ingar úbskrifaðir og maður, sem
Iyj'i prófi af þessu tagi, hlytí að
þoka fyrir sagnfræðingum, mennt
uðum erlendis, sem sögukennari
og fyrir sérmenntuðum mönnum i
málfræði og bókmenntum sem ís-
lenzkukennari. En ég lét þetta
ekki aftra mér og útskrifaðist ár-
Kristófer Kóiumbus. Honum hefur ver-
ið tiltæk landfræðiþekking íslendinga,
hvað sem líður þeirri tilgátu, að hann
hafi komið hingað til lands.
ið 1947. Prófritgerð mín fjallaði
um konungseignir fyrir siðaskipti,
en sögu íslands eftir 1630 var
ekki sinnt vlð háskólann, þegar ég
hóf þar nám.
— Og svö ferðu1 til Englands til
framhaldsnáms.
— Ég fékk styrik frá The British
Council til þess að rannsaka heim-
ildir frá fimmtándu öld, en þar
er hálfgerð fcýða i fslandssoguna,
eins og við höfum minnzt á. Ég
var mest í Lúndúnum, sótti rann-
sóknaræfingar ásamt brezkum stú-
dentum við University College of
London og The London Séhool of
Eronomics. Hélzti kennari minn
við University College var prófess-
or Bindoff, einn þekktasti fræði-
maður í stjórnárskeiði Tudorætt-
ar í Englandi, og við LSE Carus-
Wilson, en hún hefur, meðal ann-
ars, skrifað ritgerð um íslands-
verzlun Englendinga.
Ég kannaði inikið magn skjala
í rikisskjalasafninu (Public Record
Office) í Lundúnum og fór um
Austur-Anglíu og rannsakaði skjöl,
sem varða sögu íslands í söfnum
þar, einkum í Ipswich og Lynn.
Lynn var mikil verzlunarborg á
miðöldum, og er talsvert þar að
hafa um íslenzka sögu, en Alex-
ander Bugge hafði rannsakað sumt
af því áður. Ég kom einnig í söfn
í Hull og Boston, en fór ekki til
Bristol, því að söfn þar höfðu þeg-
ar verið könnuð í þessu skyni.
Nú mun að mestu búið að kanna
skjöl í Englandi, sem ísland varða,
frá því fyrir 1600. Það, sem ég dró
fram í dagsljósið, gaf ég að mestu
út í fornb'réfasafni, en sú útgáfa
er gjaldþrota, og hefur. registur
ekki verið gefið út af þeim sök-
um. Það er dálítið bagalegt.
— Hvaða nýmæli leiddu rann-
sóknir þínar í Englandi einkum í
ljós?
— Fyrst má nefna það, að magn
enskra siglinga hér við land á
fimmtándu og sextándu öld
var miklu meira en var al-
mennt ætlað, hingað sigldi
100 til 150 skipa floti á ári.
Þá fann ég ýmis skjöl, sem Iýsa
útgerð Englendinga hér rækilegar
en áður var vitað. í þriðja lagi
var nýju ljósi varpað á stöðu fs-
lands í samfélagi Yestur-Evrópu
og hnáskinnaleikinn um landið.
Hinn 8. nóvember 1415 kemur fs-
land fyrst við sögu í alþjóðapólitík,
og síðan hefur landið alltaf öðru
hverju verið á dagskrá á stórvelda-
Rætt við Björn Þorsteinsson
sagnfræðing - síðarí hluti
688
^INN- SUNNUÐAGSBLAÐ