Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1968, Blaðsíða 9

VS spjallar um bókmenntir
Ósfcöp áttum við, sveitastrákam-
ir, erfitt með að trúa því, hér í
igamlia daga, að bæja- og borgalíf
væri heppilegur jarðvegur fytrir
skáldskap. Einhvern veginn hafði
sú hugsun laumazt að okkur, áð
reykvískar yrkingar væru mestan
part einhver skólapiltaleg dýrkun
á stelpunum í Austurstræti, við-
líka andrik og sjálfar þær. Hún
fyrirfinnst víða, áráttan að þykja
sinn fugl fagur (og helzt enginn
annar), og varla getur blessuð
sveitamenningin státað af .því að
vera umburða'i'lyndari en þær hin-
ar, syst u r hennar.
Tíminn leið. Bókakostur fór að
verða ofurlítið fjöl'breyttari og —
einn góðan veðurdag höfðu ljóð
Viihjálms frá Skáholti bætzt í
lestrarefnið hjá okkur. Og hvort
sem við gerðum okkur grein fyrir
því eða ekki, fundum við það og
vissum, að sá andblær, sem þessi
kvæði fluttu með sér, kom einmitt
prýðilega heim og 9aman við þær
fáu staðreyndir, sem okkur voru
kunnar um Reykjavík kreppuár-
anna. Þó væri synd að segja, að
kvæði Vilhjálms hefðu komið til
okkar eins og sending af himnum
ofan. Stundum voru þau nokfcuð
hvatskeytleg, oftar en ekki án allr-
ar gamansemi, og stuðlarnir höfðu
oft einhverja andstyggðar tit'hneig
ingu til þess að hlassa sér niður
á bandvitlausum stað í línunni:
í Hannesi fannst fram-
taksmannsins vilji,
fáir reyndust þorpi sínu
meiri. . .
Þessum tveimur f-um, þarna í
fyrri línunni, hefði nú gjarna mátt
vera skipað öðruvísi til sætis.
Já, þessi kvæði ýttu við okfcur.
Við rumskuðum. Hér var bersýni-
lega á ferðinni Reyfcjavíburskáld,
er séð hafði fleira þar í stað en
stásspíur og sólskin:
Aliir þekfcja Söru svörtu,
sem fer lítið út í björtu,
diregur að sér drengja hjöirtu,
dansar á meðan aðrir sofa.
Á nóbtunni flestir Söm
svörfcu lofa.
En á daginn allir hata,
sem ekkj vilja nafni glata.
Þessi vísa er úr bókin*i Vort
daglega brauð, sem út kom. árið
1935, einmitt þegar kreppan fræga
var allt að drepa á landi hér. Nafn
bókarinnar er eitt útaf fyrir sig,
nægileg sönnun þess, að hér fór
skáld, sem stóð báðum fótum á
jörðu niðri, í heimi veruleikans og
staðreyndanna.
En Vilhjálmi frá Skáholti var
það ekki nóg, að sjá eymdiua og
spilliuguna. Hann vakti athygli á
henni og tók einarðlega svari allra
þeirra, sem fcróðpst í svaðið, hvort
sem i hlut átti fátækur verkamað-
ur éða vændiskona. í kvæðitau
Móðirin kallar brýnir hann hveæn
fáfækan mann að duga, og eggja.r
lögeggjan:
Tak sverð þér í hönd.,
þjáði öreigaiýður,
og sýn hver máttur þinn er.
Sjá, all9nægtar kornlhiaðain
ef'tir því bíður,
að alræðið tiliheyi'i þér,. .
Og síðar J sama kvæði:
. . .Brjót hlekkina í dag,
nieðan hönd þín er. sterk,
og haf .ei í fylkingum skörtj.
Þá muntu fá rúm tii að
vinna það verk,
sem veita mun sóiskini á jörð.
Þetta eru eðlileg viðbrögð hjá
skáLdi, sem elur aldur sinn í borg
á fcímum kreppu og atvinouleysis.
Hitt vekur rneiri furðu að rekasc
á þá fölskvalausu ást á jörð,
gróðri og mold, sem víða verður
vart í ljóðum hams:
Ég geng á akur, sól mín,
og syng þér ljóð
um sætþrungna moldu, ang-
andi í fegursta gróðri,
úr greipum mér falla í
gljúpan jarðveginn öll
hin gulu korn, sem vérða
að dýrmætu fóðri,
og vaxa svo ört, — líkt
og ástin í minni sál —
ar eidvöt' geislans veitir
þeim kossa sína.
Ég byggi þeim reit, þú
brýtur hvert fræ til lífs,
og breiðir þitt ljós um vor-
glaða jörðu mina.
Hér talar skáldið um jörðu sína,
rétt eins og gamall bóndi, sem lít-
ur yfir land .sitt á sumardegi.
En Vilhjálmi verður ékki borið
það á hrýn, að hanu einskorði sig
við hversdagsleg.eða nærtæk yrkis
efni. Hann yrkir um sjálfa Martu
tney, og það kvæði er haria ný-
stárlegt, því að þar setur hann stg
í spor þess óþekkta manns, 9em
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
801