Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1968, Blaðsíða 14

itr. Hamrafjöll eru tíl sjávar
bej:gja vegna, Gjögrafjall að vest-
an, en HnjáfjaU að austan, og
aldrei fær leið me'ð sjó, því að
brimið nagar rætur fjalla, svo að
snarbrattar skriður verða, hamr-
ar og hengiflug til hábrúna. Víkin
sjálf er lítið afdrep í brimi. Bær-
inn stendur á allháum og snar-
bröttum sjávarbakka fyrir víkur-
botni. Inn frá bænum gengur
þröngur dalur með bröttum hlíð-
um og mjóum dalbotni, nálægt
fimm kílómetra langur. Þarna er
snjóþungt og sumarið skammt, en
víða kemur jörð græn undan snjó,
og fer þegar að spretta.
Ekki varð sjór sóttur frá Kefla-
vík nema í logni og ládeyðu. En
þó var sjórinn drýgsta björgin.
Þar var skammsótt í fenginn, fugl
og fisk, sel og hákarl En pað liðu
mánuðir, einkum á vetrum, svo að
ekki var samband við aðra menn.
Helzt komu sæfarendur, einkum
selamenn á vorin. Landteiðir voru
tvær til bæja, og hvor þeirra ná-
lægt tveggja tíma gangur. Leiðin
að Látrum á Látraströnd lá um
fjallaskarð vestur úr dalbotninum,
eigi nema fimm hundruð metra
yfir sjó, en mjög snjóþung. Sagn-
ii voru um, að þar hefðu farizt
menn í snjóflóðum. Leiðin að
Botni i Þorgeirsfirði var miklu
bærri og lá í bratta yfir hamra-
brúnum og um hömrótt daladrag
að fara á hafjaitinu. Þetta var
messuleiðin. Á hábrúninni, Kefla-
víkurmegin, er klettur, sem nefn-
ist Messuklettur. Þar var gamall
siður að stanza og biðjast fyrir,
áður en lagt var á háskaleiðina yf-
ir háfjallið, »g gjalda þar -guði
þakkir við Messuklett á heimleið,
þegar sloppið var úr háskanum.
Þess minnist Sigmundur, að eitt
sinn fór Geirfinnur bóndi með
dætur sínar til messu, hafði sjálf-
ur mikinn broddstaf »g mann-
bordda og stúlkurnar í bandi.
! Keflavík dvaldist Sigmundur
í níu ár, og var átján vetra, þegar
þaðan var flutt. Sigmundur minn-
ist þar ljúfra æskudaga og bjartra
vornótta, ekki síður en örðugleika
og einangrunar.
Veður gátu orðið hörð í Kefla-
vlk, einkum af vestri. Eitt slíkt
veður varð til þes, að býlið var
yfirgefið og féll úr byggð.
Að áliðnum vetri fór Geirfinn-
ur bóndi inn að Látrum. Asa-
hláka var af suðvestri, svo að
snjóa leysti til háfjalla og foss-
andi lækir féllu niður hlíðar.
Snögglega brast á ofsalegur frost-
stormur af vestri. Veðrið reif upp
þítt hjarnið á fjaltinu, sem fraus
og varð að sárbeittum nálum. Það
reif upp möl og grjót, setn þíð-
viðrið hafði losað af auðum mel-
um úr dalbrúnunum. Þessi ís- og
grjóthríð gekk snögglega yfir dal-
inn. Drengirnir gátu með naum-
indum komið fénu í hús.
Geirfinnur kom heim að morgni
næsta dags, og var þá veðrinu
slotað. Svartir skaflar af ísnálum,
möl og grjóti voru um allt túnið.
Geirfinnur taldi, að túnið myndi
verða ósláandi næsta vor. Brott-
för var ráðin. Fólkið allt fluttist að
Botni í Þorgeirsfirði næsta vor.
Síðan hefur ekki verið byggð í
Keflavík.
m.
Sigmundur var nú aftur kom-
inn í þéttbýli Fjarðanna. Svipumst
þar um með honum. Firðirnir eru
tveir, báðir grafnir af skriðjöklum
ísaldar, og eru jökulýtuhlössin enn
sýnileg og skapa landkosti. Þor-
geirsfjörður er vestar. Þar er jök-
ulýtan sem rif fyrir fjarðarmynni,
og svo lygnt og djúpt innar, að
þar eru ágætar lendingar.
Þrír bæir eru í Þorgeirsfirði.
Botn og Þönglabakki eru við sjó
og gott útræði frá báðum. Hóll
er hinn þriðji — inni í dalnum.
Láglent nes er yzt á milli fjarð-
anna og tengir saman undirlendi
þeirra. Þorgeirsfjarðardalurinn er
þröngur og engjafár. I Hvalvatns-
fi<rði er jökulýtan forna fyrir fjarð-
arbotni, en Hvalvatn fyrir ofan.
Dalurinn hækkar hægt og réttir
frá sér gil og skörð til beggja
handa, þegar innar kemur, og heit
ir hið hæsta Leirdalsheiði. Það er
löng óbyggð og opið niður hjá
Giýtubakka í Höfðahverfi. Vatns-
mikil á hefur fyllt Hvalvatn iiun-
anvert og myndað miklar engjar,
og er fjarðardalurinn búsældar-
legur. Þar voru sjö bæir lengst-
um í byggð: Eyri, Brekka, Tind-
riðastaðir, Þverá, Kussungsstaðir
og Gil vestan ár, en Kaðalstaðir
að austan. Keflavík var ellefti bær
inn í Þönglabakkasókn. Skammt
og greiðfært mátti heita milli allra
fjarðabæja nema að GiU. Það fór
í eyði um aldamótin. Frjósamlegt
var í Fjörðum og allt grasi vafið.
Þar var sumarfrítt. Tröllslegir
tindar með tröllanöfnum vörðuðu
byggðina, svo sem Háa-Þ6ra, og
Lága-Þóra, Lútur og Darri, Hnjá-
fjali, Hnausafjall og Bjarnarfjall.
Um aldamótin voru um hundrað
manns í Fjörðum. Það var ofset-
ið til pess, að aliir mættu lifa á
búnaði. Hins vegar var útræði frá
Botni og Þönglabakka. Menn
gengu að heiman til róðra af flest-
um bæjum úr báðum fjörðum.
Þegar Keflavíkurfólkið kom aft-
ur í Fjörðinn, var hafin vélbáta-
útgerð frá Botni, og áttu aðfluttir
menn bátana. Hinum miklu afla-
mönnum, Jörundarsonum frá Hrís
ey, þótti þar vænlegt til veiða. og
gerði Guðmundur þaðan út um
hríð. Þá voru tveir menn um út-
gerð frá Botni. Hið þriðja útgerð-
arfélag var þar einnig. Þá barst
oft mikill afli á land, og mikið
verk að gera að aflanum. Geirfinn-
ur Magnússon stundaði búskapinn
í Botni, en hinir yngri menn unnu
við útgerðina. Guðný Jónsdóttir
frá Skeri á Látraströnd var mat-
selja hjá einu útgerðarfélaginu.
Kynni tókust með þeim Sigmundi,
og giftust þau síðan.
Bjarni Gunnarsson og Inga Jó-
hannesdóttir frá Kussungsstöðum
bjuggu nú á Steindyrum á Látra-
strönd, og réðist Óli Hjálmarsson
til þeirra vinnumaður. Um vetur-
inn fórst Bjarni í selaróðri, ásamt
tveim mönnum öðrum. Óli tók að
sér ekkjuna og börnin, og giftust
þau síðan. Þau fluttust til Fjarða
og bjuggu um tveggja ára skeið
á Þverá. Þar voru þau síðust bú-
enda, en vorið 1913 fiuttust pau
í fjölbýlið á Botni.
Það var augljóst, að allt of
þröngt var um fóikið í Fjörðum,
þótt sjávargagn væri þar mikið.
Vorið 1914 losnuðu Básar í Gríms-
ey úr ábúð. Þeir bræður, Sigmund
ur og Óli, voru báðir nýlega kvænt
ir »g fengu nú ábúð á Básúm.
Sigmundur var þá 20 ára, er
hann yfirgaf heimabyggð sína.
Ýmsir hyggja, að dauflegt muni
hafa verið þar, einmanalegt og af-
skekkt. En Sigmundur telur, að
þar muni hafa verið mikið menn-
ingarlíf og myndarlegt fólk, at-
hafnasamt »g vel að sér. Séra Árni
í Grenivík stofnaði þar lestrarfé-
lag og gaf út sveitarblað. Ýmsan
félagsskap hafði fólkið með sér tU
gagns og gamans. Fyrir daga Sig-
mundar hafði séra Jón ReykjaUn
lengi verið prestur á Þönglabakka.
Sigmundur man hann -gamlan og
farlama og þó glaðværan. Jóhann-
es, ðonur hans, bjó á Kussungs-
806
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAB