Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1968, Blaðsíða 20

JÓN R. HJALMARSSON:
Púðursamsærið 1605
í byrju’i nóve aber á því herr-
ans ári 1505 hafð< verið komið fyr-
ir þrjátíu og sex fullum púður-
tunnum í kjallara enska þinghúss-
ins. Þingið átti að soma saman
hinn 5. nó'>embei og við það tæki-
færi skyldi konungui að vanda
flytja há’íætisræðu Mitt í þeirri
hátíðlegu athöfn var ráðgert að
tendra neistann, sem kveikti i
púðrinu, og sp-engja húsið með
konungi og öllum bingheimi i
loft upp.
Konungur sá, er nljóta skyldi
þennan óvænta og Skelfilega dauð
daga, var Jakob I. Stúart og var
hann þá kominn til valda í Eng-
landi fyrir tveimur árum siðan.
Hann hafði erft 'íkið eftir frænd-
konu sína, Elízahetu l., er hún
andaðist árið 1605
Elízabet hafði oi ríkt í Englandi
í samtals fjörutíu og fimm ár við
vaxandi vinsældir og hagsæld
þegna smna á Hestum sviðum.
Hún hafði aldrei manni gefizt og
hafði þó mörg bónorðin fengið
um dagana eins og t d frá Filip-
usi 2. Spanarkor.ungi og Eiríki
14. Svíakonungi, iVo að einhverjir
séu nefnd.r. Dutfiungar stjórn
málanna hófðu alltaf gripið á leið-
inlegan háft i faumana og drotn
ingin neyddist tt að hfyggbrjóta
hina göfusu b:ðla. hvort sem
henni var bað liúft eða leitt Hún
hafði því andazt <vo sem vera ber
með me.viirottniogu, án þess að
láta eftir sig er+'ngia og með
henni dó Túdoraef.in út á veldis-
stóli Englands.
En þótt drottningin dæi barn-
laus, urðu engin vandkvæði á áð
finna eftirmann ht-nnai Því hafði
öllu verið ráðstafað fyrirfram af
drottningu og hinnm /ísustu mönn
um landsms. fakob 6 konungur
' Skotlandi varð Hirrnaður Eliza
betar og þar með komust þessi
♦vö ríki ii’viir ein- konung
Lengi bat'ði v-c'ð grunnt á því
góða me'ð þessum grannrtkjum og
itvrjaldir íðar en nú komst á
'riður, enda þótt rullkomin sam-
eining iatdanna tvlgdi ekki fyrr
en rúmri öid síðar, árið 1707.
Jakob var fyrsti konungúrinn
með því nafni í Fnglandi og nefnd
ist hann því Jakob I þar í landi.
Hann hafði frá eins árs aldri bor,-
ið konungrnafn í Skotlandi og ver-
ið til kouungs tekinn, er móðir
hans var neydd ti' að segja af sér
völdum og flýja land. Hann var.
sonur hinnair fögru en ólánssömu
drottningar Skota. Maríu Stúart,
sem Elízabet hafði látið hálshöggva
árið 1587.
Ekki haíði Jakob konungur erft
fagurt útlit og heillandi fas móð-
ur sinnar. Hann var pvert á móti
fremur óásjálegur. feitur og þung-
lamalegur. Fætur hans voru svo
veikburða, að ekki gat hann geng-
ið fyrr en við sex ára aldur og
alla ævi átti hann erfitt um hreyf-
ingar án þess að styðja sig við.
Talfæri hans voru gölluð og mál
hans þvögiulegt, svo að mörgum
gekk illa að skilja hann. Að eðlis-
fari var nann i senn þrályndur
og veikgeðja og svo huglaus, að
hann þold: ekki að sjá blóð eða
dregið svcið. Sífe.It var hann kval
inn ótta við launmorðingja og
gekk gjama með pansara innan
klæða. En að sumu leyti var hann
merkismaður og allvel lærður.
Hann ritaði allmyrgar bækur og
kom víða við. Meðal annars ritaði
hann um guðfræð; og vmis stjórn-
málaleg efni og bók skrifaði líann
gegn tóbaksnotkun, sem á dögum
hans var að breið.ist ört út Bæk-
ur hans báru vitni um þekkingu
og lærdóm, en einnig um mikla
smámunasemi og skort á dóm-
greind. rfann naut þes að sýna
kunnáttu «ína ag ærdóm og gladd
ist mjög við smjrður hirðmanna
sinna, sem nefndu hann hinn vísa
Salómon Bretlands. Hinrik 4 kon
ungur í Frakklandi á við eitthvert
tækifæri rð hafa r.efnt hann ,,lærð
asta flónið innan kristninnar11
Ungur bafði hann i'est augastað
á enska hásætinu, þegar Elízabet
félli frá og tii að ná því marlci
hafði haan orðið að vera tæki-
færissinnaður í meira lagi og máifet
kyngja mörgum óþægilegum blta.
Þegar t.d. móðir hans var háls-
höggvin » Englar.di eftir nítjáa
ára fangelpisvist, rók hann góða og
gilda þá skýringu að aftakan
hefði ver;ð framkvæmd móti vilja
ELízabetar drottningar, þótt yfir-
leitt engir stjórnmálamenin tækju
hið minnsta mark á þeirri full-
yrðingu.
Jakob var prjátíu og sjö ára
að aldri, er hann loks settist í
enska hásætið. Hann hafði aldrei
áður til England* komið og bar
vart hlýjan hug tií peirrar bjóðar
sem tekið hafði móður hans af
lífi. En hvað sem því leið, þá hafði
hann þar ineð náð langþráðu tak-
marki og það var stærsta stund
lífs hans, er hann var krýndur
konungur beggja ríkjanna, Eng
lands og SKotlands. Drottning Ja-
kobs var Anna, dóttir Friðriks 2.
Danakonungs.
Jakob Konungur hatði háar hug
myndir nm köllo.n sína og taldi
konungdæmi sitt at guðlegum upp
runa. Hann hneigðist mjög til ein-
valdsstjórnar og ,enti því brátt í
andstöðu við bing'ð. eftir að til
Englands kom. Að vísu gerði hann
ekki annað en fefa í t'ótspor Elíza-
betar og annarra þjóðlliöfðingja
Túdorætiarnnar. sem yfirleitt
höfðu st.ió’nað sem einvaldar en
hann gætti þess ekki sem þeir
að hafa þúigið í oendi sér og láta
líta svo ut, sem um væri,að ræða
framkvæmd á viija þess’og sam-
þykktum.
Deilur þings og konungs urðu
þó ekki alvarlegcir tii að byrja
með, heldur voru það erjur milli
konungs og hinna ýmsu brúarsam-
félaga, sem sett’< svip á fyrstu
stjórnarár hins skuzka konungs í
Englandi og höfðu nálega riðið
honum að "ullu
Áhugi manna beindist mjög áð
trúmálum á þessum árum. Elíza-
bet drotfning nafði fest ensku
kirkjuna, hina ivunefrtdu biskupa
kirkju, í sessi, svo að hún var orð-
812
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ