Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1968, Blaðsíða 12

Rústir Þönglabakka í Þorgeirsfirði. ÞangaS var kírkjusókn frá Keflavík, bernsku-
heimili Sigmundar, og var messuieiS um háfjall yfir hamrabrúnum.
Ljósmyndir: Páll Jónsson.
I.
Byggðin er að dragast saman,
auönirnair að vinna iand. Heilar
sveitir fara í eyði, einkum á út-
skögum, svo sem á Hornströndum
og á skaganum milli Skjálfanda og
Eyjafjarðar. Annars staðar ein-
ötakar jarðir milli fjarða. Auðnin
sækir fast á eyjarnar. Stórbýlin,
VdSey og Engey, fóru í aujin fyr-
ir bæjardyrum höfuðstaðarins, og
flestár Bréiðafjarðareyjar, þár sem
búsæld var af mörgum talin mest
á íslandi.
Grímsey liggur nyrzt ailra is-
lenzkra byggða. Þaðan er lengst
til manna að sækja um sollinn
sæ. Þar er gróður enniþá kald-
ranalegri en á útskögum. Þó heizt
þar enn blómleg byggð. Vert er
að kynnast þessarj afskekktustu
byggð landsins, sem enn heidur
velli. Lifnaðarhættir voru þar sér-
stæðir.
Ólafur digri hefur haft fréttir
af eynni og vitað, svo sem Einar
Þveræingur, að þar mátti fæða
her manns af heimafeng. Senni-
lega hefði íslandssaga orðið öil
önnur og ævi þjóðveldisins forna
meir en tveim öldum styttri, ef
Noregskonungar hefði fengið að
stofna til hersetu í Grímsey
snemma á eileftu öld.
H.
- Lifnaðarhættir Grímseyinga
héldust mjög með fornum hætti
fram urn 1930. Tilviljun réði því,
að ég hitti á þorranum tvo gamla
Grímseyinga, sem þaðan fluttust
1929. Báðir fæddust þeir í Fjörð-
um — þeim, sem nú eru í eyði
komnir, en lifðu þroskaár sín í
Grímsey. Þessir menn heita Sig-
mundur Hjálmarsson og Eiríkur
Friðbjarnarson. Við fylgjumst
fyrst með ferli Sigmundar og frá-
sögn hans, því að hann er eldiri
maður. Síðan höfum við tal af Ei-
ríki. Þáttur hans mun styttri verða,
því að margt almennt verður þeg-
ar að segja í hinu-m fyrra þætti.
Sigmundur fæddist að Brekku í
Hvalvatnsfirði 29. nóvember 1887.
Foreldrar hans voru Hjálmar Jón-
asson og Kristjana Guðlaugsdótt-
ir. Ekki getur hann rakið föður-
ætt sína. Kristjana, móðir hans,
var bróðurdóttir Jónasar bónda á
Látrum á. Ljjtraströnd. Jónas á
Látrum, afaferóðir Sigmundar,
þótti á sinni tíð einna stórbrotn-
astur bændahöfðingi norðan lands.
Guðmundur Hagalín hefur lýst
iLá'traheimilinu ógleymanlega í
„Virkum dögum“.
Móðir þeirra. Látrabræðra, Jón-
asar og Guðlaugs, var dóttir Jó-
hannesar í Grenivík, en frá hon-
um er talin Grenivíkurætt, sem
hafði alla forystu á stórveldisdög-
um Höfðhverfinga á 19. öld. Syst-
ir Jóhannesar var Þuríður á Skútu
stöðum, sem nú er kynsælust kona
í héraðinu upp af Skjálfanda. Sig-
mundur er því ærið frændmargur
meðal Þingeyinga.
Ætt þeii-ra Þuríðar og Jóbann-
esar er auðrakin til skáldanna séra
Stefáns í Vallanesi og Einars í
Eydölum, en þeir frændur gátu
rakið ætt sina til forneskju og frá
þeim rekja allar stórættir lands-
ins nú kyn sitt. Þetta er sagt þér
til gamans, og sannast enn, að við
erum allir frændur, ef vel er að
gáð.
Brekka var eitthvert rýrasta kot
ið í Fjörðum, Foreldrar Sigmund-
ar voru bláfátækir og flosnuðu
upp og fóru í vinnumennsku,
hvort í sínu lagi, vorið 1891.
Hjálmar réðst að Hóli í Þorgeirs-
«04
T I M I N N — SUNNUDAG8BI.AÐ