Tíminn Sunnudagsblað - 05.10.1969, Blaðsíða 16

iVAR LO-JOHANSSON:
Jón Eiríksson
og rottugildran
i.
Ebkert land hefur alið jafn
marga snillinga og Svíþjóð. En fá-
ir einir hafa orðið nafnkenndir.
Flesta þeirra hefur andbyr og ör-
birgð lagt að velli í kyrrþey. Þeir
hrópa til oikkar utan úr myrkri
gleymökunnár eins og útburðir.
Langflestir þessara manna ólust
upp í skógunum, og svo til ævin-
lega byrjuðu þeir að spreyta sig
við læk. Lækurinn eða áin voru
uppsprettan — þar kviknuðu.hug-
myndirnar. í fjarska voru úthöf
hiimins og jarðar.
Bræðurnir i Hagakoti, Níels og
Jón, ólust líka upp við læk. Þeir
sátu berfættir við lækinn og horfðu
1 strauminn, þegar yngri drengur-
inn gerði fyrstu uppgötvun sína.
Það átti náttúrlega að verða eilífð-
arvél. Seinna gerði hann hverja
uppgötvunina af annarri: Hann
fann upp gufuvél, hreyfil, eimvagn,
herskipið Monitor, sem úrslitum
réði í Jwælastríðinu bandariska,
sólvél. Áttatíu og fimim ára gam-
all reyndi hann að finna upp not-
hæfa rottugildru. Það varð honum
ofviða. EiMfðarvélin og rottugildr
an er ramminn, sem lykur um láf
Jóns Eiríkssonar.
n.
— Þú getur teiknað, en mér
dettur margt í hug, sagði drengur-
inn, sjö ára gamall, við Níels, eidri
bróðurinn.
— Það er mest varið í að geta
teiknað.
— Ég get lí'ka teiknað.
Og Jón tók pappírspoka og
teiknaði á hann námavélar, sem
voru nákvæmlega eins og náma-
vélar, sem hann hafði séð við
Kofavatn. Seinna bjó hann til
námu með ötlu, sem í henni átti að
vera, í þrjáfcíu sentimetra djúprí
holu í Iækjarbakkanum. Þegar
hann æfclaði að láta vélarnar fara
að starfa, veitti bróðir hans þvi
athygli, að sumir hlutar þeirra
voru öðruvíisi en títt var.
— Þetta er efcki rétt, sagði
hann. — Þetta á að vera öðruvísi.
— Þessu breytti ég, sagði Jón.
— Það er betra að hafa það svona.
— Hvað kallarðu þetta eigin-
lega? spurði hinn.
— Það heitir uppfinning, sagði
Jón kotroskinn.
Faðir drengjanna var námamað-
ur, og hann bom niður að lækn-
um og fébk að sjá námulíkan son
ar síns.
— Að manni sfculi ekki hafa
dottið í hug að hafa þetta svona?
sagði hann forviða. — Þetta hlýt-
ur að vera mun hentugra.
— Þá getið þið bara breytt
þessu eins og ég vil hafa það.
Faðirinn var hugsi. Það var
undrabarn, sem lék sér þarna við
lækinn. Undrabörn komu mönn-
um oft á óvænt með nýjar hug-
myndir.
— Þú verður að fá einkaleyfi á
þessum útbúnaði, sagði hann lágt
og vildi ebki láta son sinn sjá, að
hann komst við.
— Hvað er einkaleyfi?
— Það er svoleiðis, að þá eiga
menn það alltaf sjálfir, sem þeir
hafa fundið upp. Aðrir mega ekfci
búa til leyfislaust. . ' - .
— Get ég fengið. einkaleyfi?
Faðirinn dró svarið Við sig.
— Kannski er ebkí .alltaf hlaup
ið að því, sagði hann. Fæstic fá
líblega neitt, þófct þeir - finní eitt-
hvað upp.
Honum datt í hug gamalí spá-
dómur. Fyrir hans daga hafði ver
ið fjósafcarl á þessum slóðum.
Hann var kalaður Eiríkur halti.
Hann var í seli með kýrnar, en
bom á sunnudögium til bæjar til
þess að sækja sér mat. Einn sunnu
laginn bom hann ebki. Yngström,
sem seinna varð tengdafaðir ólafs
Eiríbssonar, var sendur til þess að
leita að fcarli. Hann fann hann í
Möðu, að dauða borninn.
— Það var gott, að þú komst,
áður en ég dó, sagði karlinn, —
svo að ég sagt þér dálítið; sem ætt
þin á í vændum. í nótt bom grá-
skeggjaður karl hérna inn i hlöð-
una að bólinu mínu. Hann sagði,
að það yrði byggt hús hérna niðri
á ásunum, og í því myndu fæðast
fcveir drengir. Nafn annars þeirra
verður frægt í öllum löndum ver
alidarinnar.
Dag einn árið 1810 kom faðir
drengjanna heim til sín í Hagakot
og hafði mikil tíðindi að segja.
— Við förum héðan, sagði hann.
Drengirnir heyrðu þetta.
— Hvers vegna eigum við að
fara héðan? spurðu þeir.
— Ég hef fengið vinnu við
Gautaskurðinn, sem þeir eru að
grafa.
— Er nöbkur lækur þar? spurðl
yngri sonurinn, hann Jón litli
— Ebki kannsfci lækur endilega.
En það á að grafa þar breiðan
skurð, svo að skip geti siglt eftir
honum alla leið til sjávar.
Þegar fólkið var að búast til
brottferðar, kom í leitirnar hlut-
ur, sem höfundurinn hafði ekki
hirt um að sýna öðrum. Þetta var
Ikast grind undir hverfistein. Hjól
og ásar úr viði. Smíðinni var sýni-
lega efeki lofcið.
— Hvað er þetta? spurði faðir-
inn, áður en hann fleygði þvi á
sorphauginn .
— Það er bara eiHfðarvélin,
sagði Jón lifcli. — Fleygðu henni.
Ég ætla að búa til aðra, hvort eð
er.
Undrabörn hafa sína vanfcanta.
Það er auðveldara að ala upp venju
leg börn. Jón var miklu minni
vexti en hæfði aldri hans. Svíi, sem
.eitthvað átti að verða úr, varð að
vera hávaxinn. Foreldrarnir urðu
að sætta sig við þá tilbugsun, að
efcki yrði neitt úr Jóni.
Líkaminn stækkaði of seint. En
í höfði Jóns uxu hugmyndirnar,
sem fyrst höfðu skotið rótum við
læfcinn. Við Fossvífc á ströndum
Vænis, þar sem foreldrar hans sett
ust nú að, var ebki læbur, heldur
á. Þaðan átti skipaskurðurinn að
liggja um Vestur-Gautland og siíð-
an aUt út að hafi." Þangað hafði
verið stefnt mikluim vinnuflokkí,
sem átti að grafa skurðinn rneð
berar hendurnar á skóflunum. Það
hefði þó efcki verið ætlandi öðr
um en jötnum. Klukfcan fjögur á
morgnana var bllásið til vinnu, og
784
t M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ