Tíminn Sunnudagsblað - 05.10.1969, Blaðsíða 18

— Þú hefur Qkki e.inu sinni
nein áhöld sagði hann v)ð yngri
bróðurinn. Jón. — Teiknaðirðu
þetta með þessu?
Reglustiku sína Infði hann tálg
að sér úr birki, og ritblýið hafði
hann fest í lifcla töng, sem búið var
að fleygja. Penslarnir voru úr
marðarhári, sem harn hafði fengið
að slíta úr loðkraga móður sinn-
ar — fáein hár á hverjuim stað,
svo að ekki bæri á því.
Verkfræðingurinn hlutaðist til
um, að drengirnir fengju undir
eins að komast i skóla. En fjöl-
skvldan varð að flytja sig. eftir því
sem skurðgerðinni miðaði áfram.
Níels hélt áfram að iðka teikning-
ar og tók jöfnum og góðum fram-
förum. En þegar Jón var fjórtán
ára, var hann ráðinn mælingamað
ur og látinn stjórna sex hundruð
manna fiokki. Þetta voru skeggj-
aðir dátar úr her Karls XIII. Sjálf-
ur var Jón Eiríksson enn svo smár
vexti. að hann varð að standa uppi
á kassa til þess að ná upp í sjón-
aukana. Skegg-Ávaldarnir stór
vöxnu hlvddu honum samt.
— Það á eitthvað fvrir þessum
pilti að liggja, sagði maður sem
sá þetta. — Einhvern tíma barf
hann ekki að standa svona uppi á
kassa — sannið þið orð
Þetta rættist Mka. Jón Eiríksson
hvarf frá verkfræðinámi og lét
skrá sig í fótgönguliðssveit á
Jamtalandi. Hann tók sér vopn i
hönd. þótt hann sýndist öllum
mönnum friðsamari Hann gerði
hyerja uppgötvunina. <em að gagni
mátti koma i hernaði. á eftir ann
arri setti nýja kveikjulása á tinnu-
byssurnar, fann upp slökkvitól með
gufudælu og brevtti kaffipönnu t
gufuvél. Uppgötvanir hans voru
orðnar nálega þrjátíu að tölu Þær
hefðu átt að komast í gagnið
En Svfþjóð var honum of lítið
land. Tuttugu og þriggja ára gam-
all hélt hann til Englands eftir
misheppnaðar kvonbænir. Þar
komst hann i kynni við verk-
smiðjueiganda, sem tók að sér
smíðar á hans kostnað. Á skömm-
um tima fann hann upp nýia náma
dælu, gufuvél og eimvagn, sem
fyrir slysni eina varð að lúta í
lægra haldi fyrir eimvagni Step
hensons. Hann bjó líka til fyrsfcu
skipsskrúfuna, sem seinna útrýmdi
hjólabátum i öllum löndum Við
þetta komst hann f afar miklar
skuldir, og I hálft ár var hann lok-
aður inni í sflculdafangelsi. Árið
1839 sannaði ein af hinum miklu
uppfinningum hans ágæti sitt
Fyrsta skip veraldarinnar með
gufuknúna skrúfu sigldi yfir Atl-
antshafið til Ameríku. Það var
ekki nema tuttugu og einn metri
á lengd og þriggja metra breitt,
hraði tíu hnútar. Það var fjörutíu
og sex daga yfir hafið. Sjálfur fór
hann á eftir. Þá var hann að fullu
og öUu skilinn að skiptum við
lækinn sinn, kassann og skóginn
í Svíþjóð.
m.
Sá maður, sem gekk upp Broad-
way í New York eftir landtökuna,
var enn smávaxinn. En hann hafði
krafta i kögglum, og hann hafði
vanið sig við að bera sig vel, og
þess vegna sýndist hann stærri en
hann var. Hárið var jarpt og óx
saman við skeggið, sem hakan ein
stóð fram úr. Hann hafði búið sig
upp á, svo að klæðaburðurinn yrði
honum ekki til trafala .Hann var
í dökkum frakka og þröngum, ljós-
um buxum, sammefcvesti með gull-
keðju á brjósti. Um hálsinn hafði
hann fest brjóstdúk, og hann var
með geitarskinnshanzka á höndum
og hatt á höfði.
Fregnin um skrúfuskipið hafði
flogið á undan honum. Það hafði
plægt honum veg yfir úthafið.
Hann hagaði sér eins og stórhöfð-
ingi frá þeirri stundu, er hann
steig fæti á land, og settist þeg-
ar að í Astorhúsi, virðulegasta
gistihúsi veraldarinnar á þeirri tið.
í vasa sínum hafði hann höfuðs-
mannsútnefningu, undirritaða af
sjálfum konungi Svia. Alla ævi
kallaði hann sig kaptein Jón Eiríks
son. Hann hafði lært það í her-
þjónustunni að halda á loft nafn
bótunum. Þegar fram liðu stund
ir, létu menn sér þó nægja nafn
hans. Hann varð bandarískur þegn,
og leitaði kynna meðal öldunga
deildarþingmanna, forsetaefna,
stóriðjuhölda, vopnasala, hershöfð
ingja og milliónamæringa. Hann
gerði í hinu nýia landi hverja upp-
götvunina á eftir annarri, alls um
fimmtíu, og varð sjálfur auðpgur
á einkaleyfum og framjeiðslugjöld
um.
Lengi átti hann heima í Frankl-
ínsgötu, en keypti sér svo seinna
sjálfur hús, Strandstræti 36,
skammt frá garði þeim, er kennd-
ur er við Jóhannes postula. Þetta
var fjögurra hæða hús, stigar úr
marmara, gólfin þakin dýrindls
teppum. Vinnustofa hans náði
þvert um húsið, og voru á henni
þrír gluggar, sem horfðu gegnt
götunni . Þarna hafðist hann við
með einkaritara sínum, Samúel
Taylior, einum teiknara, þjóni og
írSkri ráðskonu, Önnu Kassidy.
Vagn átti hann engan, því að hann
vildi fara allt fótgangandi og hirti
auk þess ekki um að kynnast svo
mjög þeirri borg, sem hann bjó í.
í almenningsgarð borgarinnar kom
hann aldrei, og það leið heili ára-
tugur, áður en hann sá Brooklyn-
brúna, sem Taylor sótti þó fast að
sýna honum.
— Er hún svo merkileg? sagði
hann. — Þetta er annað en brú.
Yfir Hudsonána, veit ég er.
Einn góðan veðurdag árið 1861
sögðu mörg Suðurríkjanna sig úr
lögum við Norðurríkin og gripu til
vopna. Sumtervígi féll undir ems
í óvinahendur, og við Goport haíði
hershöfðinginn látið sökkva ’iu
beztu skipum flotans á íigi/> á
byrgð, svo að þau yrðu ekki her-
tekin. Yfirlýst misklíðarefni var
fjórar milljónir svartra þræla. sem
Norðurríkin vildu leysa úr ánauð,
en Suðurríkin halda í ánauð. For-
seti landsins var Abraham Lin’
coln, bóndasonurinn af sléttunni.
Stríðið hafði staðið i eitt ár og
örlög Norðurríkjanna virtust þeg-
ar ráðin. Baggamuninn hafði rið-
ið hin mikla sæfurða, Mer>-imac
— skip brynjað stáli með þak úr
járnbrautarteinum yfir þiljijm.
Stærstu fallbyssur tréskipanna
unnu ekki á þvi Jón Eiríksson
tókst á hendur að teikna í skvndi
lítið skip, sem borið gæti sigurorð
af þessari ófreskju Suðurríkja-
manna. Hann fékk hundrað daga
til þess að láta smíða Monitor.
Laugardaginn 8. marz 1862 var
logn í Hampton og ládeyða á
skipalegunni utan við Oheasapeafc.
vikina, þar sem leifarnar af flota
Norðurríkjamanna lágu við akkeri.
Þar var freigátan Congress með
fimmtíu stórar falbyssur og kor-
vettan Cumberland með fcuttugu
og fjórar fallbyssur .Nær virkjun-
um þrem, sem reist höfðu verið
skipalegunni til varnar, lágu um
það bil hundrað skip. Þetta var
síðasta fcáfesta Norðurrikjamanna,
sem gagn var í, og allir vissu, að
þarna yrði stríðið til lykta leitt.
Sá kvittur hafði þegar borizt. að
Merrimac væri ætlað að gera á-
Maup, og loks kom fregnin, sem
7 86
T f M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ