Tíminn Sunnudagsblað - 01.03.1970, Qupperneq 18

efnum valda tejá'kvoðuverksmifj-
ur, ýmiss kon&r matvælaiðnaður
og skólp frá búðarhúsum
2. Áburðarefni og nærandi scjt.
Smáverugróður sem og annar
gróður þarfnast fjðlmargra frum-
efna til vaxtar og viðkomu. Efni
þessi nefnast oft einu nafni nær-
ingarsölt. Af nokkrum þeirra þarf
allmikið magn, svo sem köfnunar-
efni, kalisöltum og fosíötum. En
af öðrum þarf aðeins mjög lítið.
Ef of mikið af næringarsöltum
berst í stöðuvötn eða firði, getur
gróður aukizt mjög í þeim, bæði
þörungar, sem sitja á botni, og
svifÞörungar (plöntusvif), — jafn-
vel svo mjög, að þeir myndi þétt,
grænt slýlag á yfirborðinu.
í skurðum, iækjum, vötnum og
jafnvel á fjarðarbotnum getur sain
azt saman mikið magn nærmgar-
efna, I fyrstu bundið í lífverunum,
sem síðar rotna og verða öðrum
lifverum fæðugjafar. Svo rammt
getur að þessu kveðið, að úr verði
mengun, á sama hátt og lýst er að
frarnan undir fyrsta lið. Afleiðing
þess, að mikið berst að af ólífræn-
um næringarsöltum getur þannig
orðið svo mikill vöxtur ýmis konar
smáverugróðurs og annars gróð-
urs, að þau lífrænu efni, sem hann
myndar, vald,i menigun, þegar þau
rotna.
Skólp er mjög ríkt af flestum
plóntunærandi efnum, Sömu sögu
er oft að segja um vatn, sem
rennur af ræktuðu landi.
Þess eru mörg dæmi, að þetta
valdi verulegum erfiðleikum, þar
sem í vatninu myndast margfalt
magn lífTænna efna á við það, sem
var, og veldur það þá því meiri
menguin.
3. Ýmsir fastir hlutir og olía.
Flestir þekkja hvílíkur sóða-
skapur getur hlotizt af ýmsum
föstum hlutum, sem fleygt er í
vatn og sökkva þar eða berast með
strauminium niður iæki og ár og
mynda rastir meðfram fjörum og
ströndum.
Slikar rastir geta haft ilar af-
leiðingar. Nokkur af ruslinu rotn-
ar og flýtur uppi, annað festist á
botni og eyðileggur meðál amnars
hrygningarstöðvar. Ru&L, sem flýt-
ur, rekiur á fjörur og gerir þær
óyndislegar. Olia og skyld eftni,
sem lenda í sjó, ám eða vötnum
og fljóta þar og reka að strönd-
um, valda bæði ótrúlegum sóða-
skap og eru auk þess mjög eitruð
fiskum og öðrum lífverum, þegar
mikið er af þeim. OHa samlagast
vatni að vissu rnarki, þó að hún
fljóti á þvi, og jafnvel litið magn
af henni getur valdið óbragði af
fiski og gert hann óætan.
4 .Eíturefni.
Það er ein aivarlegasta tegund
mengunar þegar eitruð efni, þó að
í mjög litlu magni sé, komast í
vötn. Þekkt eru fjöldamörg slík
efni, sem aðeins þarf örlitið af tU
þess, að vatn verði banvænt. Þess
eru líka mörg dæmi, að mengun
með slikum efnum haíi vaidið
fjöldadauða fiska, og fyrir hefur
komið, að beitarpeningur hefur
drepizt, ef hann hefur drukkið
'Slí'kt vatn.
Það er afarsjaldgæft, að slik
efni berist stöðugt í vötn, og
venjulega gerist það af slysni eða
vangæzlu.
Það kann að vitðast undarlegc,
að ekki megf til dæmis að skað-
lausu hella úr eiau keri frá málm-
húðunarstöð í stóra á. En raunin er
sú, að ekki þarf nema mjög lít-
inn styrMei'ka af þessum efnum til
þess að valda skaða. Aðeins fá milli
grömm í hverjum Iítra geta vald-
ið eitrun.
Sýrur og basar geta einnig vald-
ið skaða. Lífverurnar í vötnunnm
eru aðlagaðar umhverfi sínu, og
oft hlýzt það af örlitlum breyting-
um á því, til eða frá, að starf*
semi þeirra fer úr skorðum. Þetta
gildir alveg sérstaklega um sýru-
stig í vatni. Verulega breytt sýru-
Framhald á 166. síðti.
Vogar i Mývatnssveit — bæirnir standa á bökkum hins fiskisæla og „andríka" Mývatns. Þa8 eru ekki
nema fá ár síSan fyrst var nefnt, a8 mengunarhætta gæW vofaS yfir þvl.
162
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ