Tíminn Sunnudagsblað - 21.11.1971, Síða 14

það lengi á sviJL, að 4g falyti að
vera eldri en þetta.
— Hvaða verkefni voru það,
sem hin nýkjörna hreppsnefnd I
Vopnafirði þurfti einkum að glíma
við á þessum löngu liðnu dögum?
— Það var sannarlega ekki um
neinn verkefnaskort að ræða, en
langerfiðust voru þó vegamálin og
fátækramálin. Þá stóð þannig á, að
þjóðvegurinn lá upp Jökuldal og
norður Fjöll, en enginn þjóðvegur
var til frá Fossvöllum í Jökulsár-
hlíð um Hlíðarhrepp norður yfir
Vopnafjörð og Strandir í Norður-
Múlasýslu og alla leið að Breiðu-
mýri í Reykjadal.
Vegakerfi landsins skiptist í
hreppavegi, sýsluvegi og þjóðvegi,
og í Vopnafirði var aðeins hreppa-
og sýsluvegur, og pírðist úr sýslu-
sjóði í þann veg árlega. Ekki var
um að tala, að hægt væri að brúa
stærstu ár sveitarinnar, Hofsá og
Selá, með þeim aurum, og við sá-
um fram á algera stöðnun í vega-
málum hreppsins.
Þetta var búið að vera mér mik-
ið áhyggjuefni áður en ég kom í
hreppsnefnd, og á fyrsta fundin-
um, sem ég sat, flutti ég tillögu
um það — og fékk hana sam-
þykkta — að hreppsnefnd Vopna-
fjarðarhrepps setti sig í samband
við allar hreppsnefndir á þessu
þjóðvegalausa svæði með því mark
miði að leita sameiginlegs átaks
þeirra til þess að skora á alþingi
að bæta þessum spöl í þjóðvega-
lögin. Ég þekkti tvo ágæta alþing-
ismenn, sem hér máttu koma við
sögu, þá Benedikt Sveinsson og
Þorstein M. Jónsson. Þeir fengu að
vita, hvað fyrir mér vakti. Að öðru
leyti var ekki neitt sagt né skrif-
að um málið, og það leið áfram í
þögninni. En inn í alþingi fór
áskorun hreppsnefndanna og var
samþykkt þar, ég held í marzmán-
uði 1923. Við héldum fund í apríl
og var þá vitað, hvernig málinu
hafði reitt af. Það voru kátir karl-
ar, sem þar mættust — það var
kominn þjóðvegur í Vopnafjörð.
Og Jörgen í Krossavík, sem lengi
hafði mátt pína út fé úr sýslusjóði,
hló og hló og hló. Við lukum fund-
inum og fórum svo heim til Árna
frá Múla, og ég má segja, að þar
væri þá þegar haldin vígsluveizla
nýja þjóðvegarins í sveitinni okk-
ar — hin eina, sem haldin hefur
verið.
Nú höfðu öll viðhorf til vega-
mála í sveitinni gerbreytzt. Eftir fá
ár voru komnar brýr á Selá og
Hofsá og einnig á Hvammsá. Við
þessar miklu samgöngubætur
mátti segja, að sveitin skipti alger-
lega um svip á næstu árum. Og
mér hefur lengi ekki þótt vænna
um annað, sem ég hef átt upptök-
in að.
En það var margt fleira en þetta,
sem bar til tíðinda í lífi mínu og
sveitar minnar á þessum árum.
Mér var falin yfirumsjón með refa-
veiðum og ég var réttarstjóri á
Felli. Breytti ég þá réttinni, svo að
öll vinna við sundurdrátt fjárins
varð stórum auðveldari. Það var
búin til safngirðing við réttina, en
dráttardilkur gerður úr gömlu
safnréttinni. Nú var réttin búin
klukkan fjögur um daginn, en áð-
ur var henni venjulega ekki lokið
fyrr en klukkan sex eða að ganga
sjö.
— Þú nefndir þarna áðan, að
fátækramálin hefðu verið mikið
vandamál. Mig langar að heyra eitt-
hvað um afskipti þín þar.
— Ég varð eiginlega strax og
ég kom í hreppsnefndina eins kon-
ar fátækrafulltrúi. Það er að segja:
Mér var falinn til yfirlits efnahag-
ur þeirra manna, sem til hrepps-
ins leituðu. Á þessum árum voru
til ajveg bláfátækar fjölskyldur í
Vopnafirði — bæði í sveitinni og
kauptúninu. Þær heimsótti ég fyr-
ir jólin og lét svo Árna frá Múla
vita, hvers ég áliti, að þær þyrftu
með. Ég kynntist því snemma fá-
tæktinni og braut ekki lítið heil-
ann um, hvernig úr því böli mætti
bæta. Hinu er ekki að leyna, að oft
fannst mér ég mæta heldur litlum
skilningi.
Það bar eitt sinn til, að bóndi
í Vopnafirði leitaði ásjár hrepps-
nefndarinnar. Þetta var dugnaðar-
maður, átti hina mestu myndar-
konu og efnileg börn, en bjó á
koti. Aldrei þessu vant kom nú
fram tillaga um að taka þessi hjón
upp, senda þau í vinnumennsku,
en koma börnunum fyrir hér og
þar með meðgjöf. Minnir mig þau
hafa verið sex eða sjö. Tillagan var
þó ekki mikið rædd, því mér
fannst sem þetta myndi varla geta
verið alvara. En þegar hún var bor-
in upp til atkvæða fór þó svo, að
hún var samþykkt með öllum at-
kvæðum á móti mínu einu. En nú
hljóp mér kapp í kinn, og hafði
það þá bara eins og segir um Jón
karlinn svola: að vinna málið einn.
Ég neitaði að standa að slíkri
gjörð og taldi hana ekki hrepps-
nefndinni sæmandi. Bauðst ég til
þess að ábyrgjast það, að bóndi
þyrfti ekkert til hreppsins að
sækja. Ég þekkti allar ástæður á
heimilinu og bjóst við, að þar væri
hægt að breyta svo um, að búskap-
urinn fengi staðizt, að minnsta
kosti miðað við venjulega vopn-
firzka fátækt. Og þar með féll til-
lagan.
Annars atviks minnist ég úr
hreppsnefnd — það var þegar
tókst að gera mig orðlausan. Svo
var mál með vexti, að við höfðum
komið á fót almennum sveitar-
fundum, sem oftast voru haldnir
snemma vetrar. Var þar ýmislegt
rætt, sem snerti hag sveitarinnar
og framtíð. Það var á einum slík-
um fundi, þar sem þeir voru báð-
ir, þingmenn kjördæmisins. Hall-
dór á Torfastöðum og Árni frá
Múla. Ekki man ég nú allt efni
þess fundar, en ég man, að ég var
að halda ræðu um fátæktina,
hversu hún stæði sveitinni fyrir
þrifum. Og ekki væru nú bjarg-
ræðisvegirnir fjölbreytilegri en
svo, að ef börn gerðust mörg á
heimilum, þá hrykkju ekki foreldr-
arnir til að sjá fyrir þeim. Endir-
inn yrði svo sá, að leitað væri til
hreppsins um smástyrk til þess að
halda viðskiptum opnum, en hér
myndi þó oftast duga aðstoð til
aukinnar framleiðslu á heimilinu.
Sagði ég það öfugt og rangsnúið,
að það fólk, sem æli upp flesta
þegna handa þessari fámennu
þjóð, skyldi þurfa að búa við
kröppust kjörin. Þetta hlytu allir
að sjá, að væri almennt þjóðfélags-
böl, þar sem viðbúið væri, að eitt-
hvað kynni að bresta á fullan
þroska þeirra barna, sem byggju
við svo sára fátækt í frumbernsku
sinni. Taldi ég, að til þyrfti að vera
sérstakur framfærslusjóður, er
styrkti barnmörg heimili tíl þess
að öruggt væri, að þau börn, sem
þar fæddust upp, hlytu ekki minni
þroska — líkamlegan og andlegan
— en önnur börn. Kallaði ég hér
stefnt til manntjóns að öðrum
kosti. En ég hafði, þegar ég var
í Samvinnuskólanum skrifað grein,
sem ég kallaði Mannát. og hneig
hún nokkuð að þessu sama efni.
Þessari ræðu minni á Vopnafirði
var svarað stutt og laggott: ómegð-
in hjá körlunum myndi nú víst
878
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ