Tíminn Sunnudagsblað - 21.11.1971, Page 17

inn kominn á tólfta ár, þegar ráðs-
maðurlnn lagði í ferðalag ofan í
Kelduhverfi. Þá datt allt í einu sú
hugmynd í drenginn að endurbæta
nú steininn — gjöra hann stiginn.
Sýnir það nokkurt áræði lijá
ekki eldri dreng, að hann sezt taf-
arlaust við þetta -- án þess að hafa
annað til þess að vinna með en
eldinn, hamar, steðja, smiðjutöng
og meitil. Byrjaði hann á því að
reka öxulinn úr steininum og hita
hann, svo að hann réði
við að höggva sveifina af,
en hamra svo ferkanta á
báða enda. Síðan tók hann hent-
uga skipsnagla með hausum, hjó
af þeim hæfilega lengd, en klauf
svo á þá raufar, sem hann gat í
eldi lagað sem augu upp á ferkant-
ana — og voru þá fengnar stig-
sveifar, og aðeins eftir að útbúa
fótstigin, sem var auðvelt á móti
öllu hinu.
Þessu urðu ærið fegnir þeir, sem
þrælað höfðu í að snúa steininum,
en fyrst í stað þótti ráðsmannin-
um þetta ærið gjörræði af strákn-
um. Þó fór svo að Iokum, að allir
sættust vel við það.
Þarna var stefnan tekin, og upp
frá því átti drengurinn fleiri og
fleiri ferðir í smiðjuna. Lengi hafði
hann enga tilsögn, en meðfæddur
hagleikur var mikill, svo ekki leið
langt, þar til orð fór að fara af
honum sem járnsmiði. Víst langaði
hann til að læra, og eftir tvítugt
lagði hann af stað til Reykjavíkur
þeirra erinda. Hann komst í smiðju
Þorsteins Jónssonar járnsmiðs, en
var þar varla heilan vetur. Samdi
þeim ágætavel, en undir vorið
sagði Þorsteinn honum, að nú hefði
hann, um sinn, engin verkefni
framundan, nema önglasmíði, sem
ekki væri samboðið færni hans og
getu. Skildu þeir þá með miklum
kærleikum, og héldu vináttu alla
ævi. Kristinn héit heim, og varð
aldrei af því, að hann færi fleiri
námsferðir, en lærða og snjalla
smiði tók hann stundum í störf
með sér í smiðju sinni, og lærði
margt af þeim.
Sem vænta mátti tók hann
snemma að afla sér góðra verk-
færa, sem honum var mikil nauð-
syn, því að öll sin viðfangsefnl
vildi hann geta leyst vel af hendi.
Hann fylgdist, ungur að aldri,
nokkuð með upphafi vélanotkunar
hérlendis: Saumavélar voru komn-
ar aðeins fyrr, en skilvindur og
prjónavélar byrja þjónustu sína
um líkt leyti og hann varð vinnu-
fær. Litlu síðar komu svo bátavél-
ar — og var tekið með miklum
fögnuði, enda komu þær í góðar
þarfir. Sem vænta mátti var í byrj-
un þekking manna á byggingu
þeirra og meðferð mjög í molum.
Þá urðu menn eins og Kristinn
reglulega bráðnauðsynlegir bjarg-
vættir þeiri’a byggðarlaga, sem
voru svo lánsöm að ná til þeirra
og njóta þeirra þjónustu.
Þegar hvalveiðistöð Ellefsens á
Mjóafirði eystra var lögð niður,
eignaðist Kristinn með ærnum örð-
ugleikum, stóran rennibekk fyrir
vélsmíði, en það risatæki gjörði
honum ýmislegt kleift, sem annars
hefði verið óleysanlegt, og held ég,
að sá bekkur hafi alltaf verið hon-
um kærastur sinna verkfæra. Ein-
hvers staðar náði hann sér í fjögra
hestafla olíuhreyfil til að knýja
bekkinn, og varð hann þá mikil-
virkur.
Fram til 1918 bjó Kristinn,
ásamt fjórum bræðrum sínum, I
Leirhöfn í félagi við móður sína,
en þá kvæntist hann og stofnaði
eigið heimili, fyrst þar. Kona hans
var Sesselja Benediktsdóttir, sem í
öllu reyndist hin ágætasta kona.
Árið eftir byrjaði Sæmundur, bróð-
ir lians, að reisa nýbýli niðri við
sjóinn, og fluttist þangað. En 1924
keypti hann Stóru-Vatnsleysu og
fluttist þangað, en seldi býli sitt og
aðstöðu Kristni, sem flutti þangað.
Hi^sið þar nægði þó ekki Kristni,
og varð hann þegar að byggja við
það — og þá um leið rúmgóða
smiðju áfasta. Upp úr því nefndist
það Nýhöfn, og átti Kristinn þar
heima síðan, allt tll dánardægurs.
Vorið 1925 vistaðist ég til Krist-
ins til tveggja ára sem nemi í smiðj
unni, hafði ég þá aldrei séð neitt
nærri svo gott og mikið safn verk-
færa, sem þar var saman komið,
enda hafði hann þá um mörg ár
starfrækt smiðjuna með rögg og
elju, og sagði til mörgum piltum,
bæði fyrr en mér og einnig síðar,
þótt ekki hefði hann réttindi til að
útskrifa sveina, samkvæmt því sem
fyrr segir. En litiu eftir að ég fór
frá honum, fékk hann meistara-
réttindi — með lieiðri — og mjög
að verðleikum. Ég var hjá honum
hin umsömdu tvö ár, en fór síðan
og skildum við með vináttu sem
entist ævilangt. Þá batt ég einnig
tryggð við Sléttu og fólkið þar, svo
að þrettán árum síðar fluttist ég
þangað. Hef ég nú átt þar heima
síðan, yfir þrjá tugi ára, deilt kjör-
um með heimafólki og hvergi un-
að betur.
Kristinn reyndist mér alltaf hinn
ágætasti kennari og húsbóndi, og
lærði ég margt nyísamt i smiðju
hans og heimili. Þótt ég fengi eng-
in atvinnuréttindi út á það, setti
ég það ekki fyrir mig. Frá upphafi
var ég tekinn i heimilið sem einn
af fjölskyldunni, og varð svo alla
tíð. í heimilinu voru þá hjónin og
fjögur börn þeirra, foreldrar Sess-
elju, og alltaf nokkuð af vanda-
lausu fólki. Sesselja var einhver
hin bezta matmóðir sem ég hef
þekkt — og umhyggjusamasta um
fólk og skepnur.
Þægilegt var að hafa smiðjuna
sambyggða við húsið. því að þar
eyddi maður flestum stundum. og
þar fór fram aðaltekjuöflun heim-
ilisins, þótt líka væri smábúskapur.
Smíðarnar og allt, sem þeim var
tengt var kjörsvið Kristins. þótt
hann hefði auk þess fjölhæfar gáf-
ur.
í smiðjunni var margt borið við,
og var hún hólfuð í þrennt: t aust-
urenda liennar var hefilbekkur,
rennibekkur og flest nauðsynleg-
ustu áhöld til trésmíða. í miðju
var eldsmiðjan með öll sín fiöl-
mörgu nauðsvnlegu tæki, meða!
þeii’ra handknúna klippivél, sem
klippti allt að hálfþumlungsþykk-
ar járnplötur og var mjög nauðsyn-
leg til þess að renna niður plötur
úr skipabyrðingum, sem mikið og
margt var smíðað úr. Hérlendis var
þá ekki enn fjölbreytt járnverzlun
— hvað þá áður. Þess vegna dró
Kristinn alltaf að sér mikið af járni
og öðrum málmurn af skipaströnd-
um, sem ekki kostaði útlagt fé. en
mikið erfiði og fyrirhyggju að afla
þess. Var alltaf stór byngur af því
í grennd við smiðjuna og bjargaði
oftast í margs konar efnisvöntun.
En auk þessa hafði Kristinn
beint samband við járnsölu-fyrir-
tæki eitt úti í Danmörku. Þá var
enn sú trú á orðheldni manna og
drengskap, að verzlanir þar sendu
vörur hingað í smáum og stórum
stíl til einstaklinga, án annarrar
tryggingar, fram undir 1930. Frá
þessu fyrirtæki fékk hann
um mörg ár járn og stál
í fjölbreyttu formi, með margs
konar eiginleikum, allt eft-
ir þörfum og óskum. 1 eldi var
I t M i N N — SUNNUÐAGSBLA®
881