Tíminn Sunnudagsblað - 23.04.1972, Blaðsíða 16

— Þú hefur unað þér vel meðal
frænda vorra, Norðmanna?
— Já, það var prýðilegt að vera þar.
1 stuttu piáli var slóðin, sem ég gekk
sú, að ég fór vestur á Jaðar á Roga-
landi og var þar fyrsta misserið i
Noregi. Þarna vann ég i skógi, er var
nokkurn veginn jafnstór Hallorms-
staðarskógi, en sá var munurinn, að
þessi var algerlega plantaður af
mannahöndum, og var reyndár þá
stærsti plantaði skógur i Noregi. Það
var ákaflega athyglisvert að kynnast
Norðmönnum á þessum árum. Fátækt
var þar mjög mikil, enda styrjöldin
nýafstaðin. Menn voru vanir að lifa af
litlu og voru næsta nægjusamir. Við,
aftur á móti, vorum þá með fullar
hendur fjár, íslendingar - nýrikir eftir
striðið. Það var þvi harla lærdómsrikt
að vera allt i einu kominn til lands þar
sem enn rikti skömmtun á flestum
hlutum, meðal annars matvælum. En
ég var svo heppinn að geta búið hjá
stöðvarstjóra gróðrarstöðvarinnar,
þar sem ég vann fyrstu tvo mánuðina.
Voru þau hjónin ættuð norðan úr
Þrændalögum og eru einhverjar
elskulegustu manneskjur, sem ég hef
fyrir hitt um dagana.
1 febrúar 1947 fór ég upp i Austurdal
og var þar i verklegu skógræktarnámi
það sem eftir var ársins. Þarna var
umhverfi gerólikt öllu, sem ég hafði
nokkurn tima áður þekkt. Veðráttan
var meginlandsloftslag með þrjátiu
stiga frosti og stöðugum snjó um vet-
urinn, en sumarið aftur á móti þeim
mun hlýrra. Auk þess hittist nú svo á,
að þetta sumar, sem ég var þar, varð
hið heitasta, er komið hafði i hundrað
ár. Þetta var mér auðvitað allt nýtt, en
auk þess bættist annað við, sem eitt út
af fyrir sig hefði getað nægt til þess að
gera mér þetta ár ógleymanlegt, og
reyndar ólikt öllum öðrum árum, sem
ég hef lifað.
— 1 hverju liggur sá mikli munur?
— Ég á við þau kynni, sem ég hlaut
þarna af lifi skógarhöggsmanna. Það
var ekki aðeins, að maður fengi að
kynnast starfinu sjálfu og vinnubrögð-
um mannanna, sem að þvi unnu, held-
ur fékk maður lika smjörþefinn af
þjóðfélagslegri stöðu þeirra. Það mun
óhætt að fullyröa, að skógarhögg hafi
verið minnst metna starfið i norsku
þjóðfélagi, þegar ég kynntist þvi fyrst.
Það hafði lengi verið ákaflega illa
launað, og aðbúnaður allur var alveg
ólýsanlega slæmur, enda voru flestir
menn, sem að þessu unnu, orðnir gigt-
veikir og heilsulausir strax á miðjum
aldri. En þaðgerðist, einmitt árið 1947,
að þá var hafizt handa um að ger-
breyta kjörum þessarar vinnustéttar.
Ég fékk sem sagt að sjá, og vera að
nokkru leyti þátttakandi i þvi, þegar
kjörum heillar stéttar var gerbylt og
henni lyft upp úr feikilegum erfiðleik-
um til mannsæmandi lifs. Eins og
ýmsir vita er skógarhögg erfiðast
verk, unnið af mannh. höndum,
en jafnframt er það ákaflega spenn-
andi. Það hefur lika sýnt sig, að þeir
menn, sem alizt hafa upp við það, geta
ógjarna hugsað sér annað starf. I
skóginum rikir ákveðin stemmning,
sem kannski er ekki svo auðvelt að
lýsa, en á þvi er ekki nokkur vafi, að
það er einmitt þetta, gliman við
náttúröflin, sjálfur vinnustaðurinn,
sem heillar svo þá, er þvi hafa kynnzt,
að þeir eiga erfitt með að hugsa sér
aðra vinnu. Sérstakur þáttur skógar-
höggs, eða öllu heldur eitt af, þvi sem
fylgir þeim starfa, er timburfleyting-
arnar. Þær held ég, að séu nú það
ævintýralegasta, sem ég hef tekið þátt
i um dagana. Menn eru þarna öslandi i
vatni, allt upp undir hendur, dag eftir
dag, og hugblærinn, sem hvildi yfir
þessu öllu saman, var býsna likur og i
göngunum á haustin hérna hjá okkur.
Þetta eru nokkurs konar smalanir,
þótt það sem smalað er, sé ekki sauð-
kindur, heldur trjábolir. En að eltast
við þá i straumi árinnar, það er
reyndar ekki svo ólikt þvi að snúast i
kringum lömbin, þegar þau vilja ekki
inn i rétt eða dilk.
En svo ég viki aftur að skógarhögg-
inu, þá var ekki nóg með, að launakjör
og aðbúnaður skógarhöggsmanna
væru bætt stórlega, heldur voru þeim
lika kennd ný og miklu hagkvæmari
vinnubrögð. En þá sögu hef ég rakið
nokkuð á öðrum stað - ég gerði það i
einu útvarpserindi minu i fyrra - svo
ég held ég fari ekki að endurtaka neitt
af þvi hér. Ég held, að mér sé alveg
óhætt að fullyrða, að ég hafi aldrei á
ævi minni þroskast eins mikið á jafn-
skömmum tima og þetta eina ár, 1947,
þegar ég vann með skógarhöggsmönn-
unum i Austurdal.
En til þess að gera langa sögu stutta
og eltast ekki allt of mikið við einstök
atriði, vil ég geta þess, að sjálft há-
skólanámið i Noregi var býsna
strembið. Þá kom það sér heldur illa
fyrir mig að vera litill stærðfræðingur,
þvi við tókum anzi mikla stærðfræði
sem undirstöðu. En mér fannst ákaf-
lega mikil (og góð) lifsreynsla að
kynnast stærðfræðinni, af þvi að ég
hafði alltaf verið svo mikill húmanisti.
Siðan hef ég verið alveg sannfærður
um það, að það sé ákaflega æskilegt
samspil að hafa húmaniskan áhuga,
en fást við raungreinar. Ég er satt að
segja dálitið hræddur við þá raun-
visindamenn, sem ekki eru húmanist-
ar, en sjá veröldina gegnum skráargat
sérfræðinnar. Við sjáum það lika, þeg-
ar við skyggnumst um bekki sögunn-
ar, að flestir, ef ekki allir, miklir
visindamenn - stóru nöfnin - þeir hafa
einmitt lika verið miklir húmanistar.
Þeir voru bókmenntamenn, tónlistar-
unnendur og svo framvegis. Þetta
held ég þurfi að fara saman, og þetta
finnst mér eiga að vera leiðarljós
manna i sambandi við alla almenna
menntun.
— En hvenær er það, Sigurður, sem
þú gerist skógarvörður á Hallorms-
stað?
— Ég tók við þvi starfi af Guttormi
Pálssyni, móðurbróður minum, fyrsta
mai 1955. En þá hafði ég um þriggja
ára skeið unnið önnur sérstök störf hjá
skógræktinni. Siðari hluta vetrar var
ég jafnan i Reykjavik og sá um ársrit
Skógræktarfélagsins, en á vorin fór ég
austur og vann heima að ýmsum skóg-
ræktarstörfum, að mestu leyti sjálf-
stætt.
Ég get ekki annað sagt, en mér finn-
ist þessi seytján ár, sem ég er búinn að
vera skógarvörður á Hallormsstað,
merkilegur timi, fyrir utan hversu
ánægjuleg þessi ár hafa verið fyrir
mig, persónulega. Það hafa verið
gerðar umfangsmiklar tilraunir meö
erlendar trjátegundir, og við eigum
orðið stórt og ágætt safn erlendra teg-
unda, sem tvimælalaust á eftir að
veita okkur mikilsverðar upplýsingar
á næstu árum. En þegar á heildina er
litið, þá finnst mér það gleðilegast, að
heima á Hallormsstað hefur skógrækt-
in þróazt upp i það að vera búgrein, og
ég finn til þess með nokkru stolti, að ég
er að stjórna búi.
— Starísemin fer sem sagt stööugt
vaxandi?
— Já, það gerir hún. Og ég er ekki i
nokkrum vafa um það, að þetta, sem
við höfum verið að gera á Hallorms-
stað, er mjög til eflingar búsetu á
þessum slóðum, bæði i nútið og fram-
tið. Það koma árlega til okkar skóg-
ræktarmenn annarra þjóða, og þeir
hafa undantekningarlaust allir staðið
undrandi yfir þeim árangri, sem við
höfum náð. Þessir ágætu gestir okkar
hafa yfirleitt allir verið i fremstu röð
skógræktarmanna i heimalöndum
sinum, og ég hef ákaflega mikið af
þeim lært.
— Hvernig finnst þér við annars
vera stödd i þessum málum, svona
yfirleitt, og hvert telur þú vera fram-
tiðarhlutverk skógræktar á Islandi?
— Það er auðvitað ekki hægt annað
að segja en skógræktin er ákaflega
misvel á vegi stödd eftir landshlutum
og héröðum og árangurinn hefur lika
orðið misjafn. Satt að segja höfum við
lært ákaflega mikið á seinustu tuttugu
328
Sunnudagsblað Tímans