Tíminn Sunnudagsblað - 23.04.1972, Blaðsíða 20

Teikning/er sýnir höfn i Keflavik 1724.
einnig verzlunin á Bátsöndum. Frá
þvi að konungsútgerðin var afnumin
1769, sat enginn kaupmaður á Bát-
söndum þangað til Dýnus Jespersen
kom 1777. 1778 var enn einu sinni
nitján manns búsett þar. 1789 tekur
Hinrik Hansen við af Jespersen,
siðasti kaupmaðurinn á Bátsöndum.
Þegar flóðið fræga braut húsin varð
hann að yfirgefa staðinn. Hann fékk
fyrst húsaskjól á Loddu, en hreiðraði
þá um sig ,,á eyðibýlinu Stafnesi”. Þar
dvelst kaupmannsfólkið enn, þegar
manntal er tekið árið 1800, en 1801 flyzt
það, eins og kunnugt er til Keflavikur.
Simon Hansen hlýtur að hafa áttað
sig á þvi, að ekki var hægt að snúa visi
timaklukkunnar til baka. Hann hlýtur
að hafa gert sér ljóst, að verzlunar-
staðurinn hafði verið á niðurleið
siðustu þrjátiu árin, og átti sér ekki
viðreisnar von. Að flóðið setti bara
punktinn yfir i-ið, sem skrifað hafði
verið 1769. Þessvegna settist hann að i
Keflavik, þó að þar væri annar kaup-
maður fyrir.
Þvi einnig i Keflavlk höfðu timarnir
breytzt. Þar sem 1762 höfðu aðeins
búið nokkrar sálir, var tiu árum
seinna risinn visir að byggð.
1 tveimur greinum i Faxa, blaði
Suðurnesjamanna, hef ég skýrt frá
þvi, að þegar árið 1772 hljóti fleiri
menn að hafa búið i Keflavik en bónd-
inn og hans fjölskylda. 1 jólablaðinu
1969 hef ég sagt frá þvi, að snemma
árs 1773, áður en vorskipin komu út,
hafi einhver borgarafrú Brickers dáið
i Keflavik, augsýnilega erlend kona,
sem ekki tilheyrði Keflavikurkotinu,
og barn eitt fæðzt, Gottfrede
Elisabeth, dóttir kaupmannshjónanna
Jacobæus, og hljóta hjónin að hafa
dvalizti Keflavik árið áður. En guð-
feðginin við skirnina voru þrir Danir.
Alyktaði ég af þessu, að alit þetta fólk
hafi búið i Keflavik þegar árið 1772.
rúmum tveimur árum eftir að
konungsútgerðin hafði verið tekin af
með lögum þann 12 desember 1769.
Eftir var þá að leysa fyrirtækið upp.
Salan gekk treglega, og getur vel hafa
dregizt fram á árið 1771, og var það
sennilega þar af leiðandi, að kaup-
maður settist að i Keflavik.
1 maiblaði 1970 hef ég þá fært sönnur
fyrir þessari tilgátu minni um byggð i
Keflavik árið 1771 með þvi að benda á
„Suðurnesjabókina gömlu”, eins og ég
nefndi hana, skattabók Rosmhvala-
neshrepps fyrir árin 1772 ti/1778. En sá
hreppur náði á þeim tima alla leið frá
Bátsöndum um Miðnes, Garðinn og
Leiruna til Keflavikur. Hefur bók þessi
verið i öruggri geymslu að Útskálum
þangað til 1901. Þegar hún
komst á þjóðskjalasafnið. Þar var
gert við hana, og er hún nú i
öruggu bandi og tættu blaðkantarnir
festir á pergament. Hún er fallega
skrifuð og auðlæsileg.
Þessi gamla hreppsbók byrjar nú
einmitt á þessu sama ári, 1772, og
staðfestir hún, að 1772 hafi verið tveir
„kaupstaðir” i hreppnum, Bát-
sandar og Keflavik, og i Keflavik
hefur þá setið kaupmaður, undirkaup-
maður, „annað þeirra þjónustulið” og
„búlausir menn”. Var signor kaup-
maður Jacobæus skatthæsti einstakl-
ingurinn i hreppnum, en „Keflvik-
ingar” hafa á þessu ári 1772 borið
nærri þvi helminginn opinberra
gjalda!
Kaupmannssetrið á Bátsöndum
hélzt enn um 25 ára skeið við hliðina á
hinu nýja kaupmannssetri i Keflavik,
en um aldamótin lagðist það niður eins
og kunnugt er, og einnig byggðin á
Stafnesi fór þá i eyði, en báðir þessir
staðir höfðu verið i mestum blóma
meðan konungsútgerðin var og hafði
aðsetur sitt á Stafnesi og höfn á Bát-
söndum.
Ekkert hef ég fundið, sem bendir til
þess, að byggð hafi risið i Keflavik fyrr
en 1772., svo við megum vist lita á
þetta ár sem fæðingarár Keflavikur-
kaupstaðar. Ekki vitum við, á hvaða
degi vorskipin komu út árið 1772 með
Holger Jacobæus ásamt fjölskyldu og
fylgdarliði hans innanborðs, en þegar
hann einhvern góðan veðurdag, senni-
lega i júni, steig i land i Keflavik meö
barn og buru, þá fæddist Keflavik, og
mega Keflvikingar þvi i vor halda upp
á tvö hundruð ára afmæli byggðar
sinnar!
Nú er önnur öldin og meira umleikis.
332
Sunnudagsblað Tímans