Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1973, Qupperneq 4

inn sinn hornprýdda. Hann skýröi
gripinn Missourium til þess að greina
hann frá hinum kunna Mastodon
Americanus.
Visindamenn ræddu mjög um þenn-
an fund dr. Kochs i félögum sinum, og
dr. Richard Harlan, einhver kunnasti
steingervingafræðingur sins tima i
Ameriku, hældi dr. Koch á hvert reipi
fyrir þetta framlag hans, þótt hann
benti jafnframt á nokkur áberandi
mistök hans.
begar dr. Koch hafði sýnt Ameriku-
mönnunum risafil sinn um hrið, tók
hann gripinn sundur, bjó hann niður i
kassa og hélt með hann tii Lundúna, og
þaðan lá leiðin milli sýningarstaða i
mörgum löndum Evrópu. Dr. Koch
græddi á tá og fingri. A heimleiðinni til
Ameriku aftur hafði hann nokkurra
daga viðdvöl i Lundúnum, og þar tókst
honum að selja British Museum beina-
grindina fyrir tvö þúsund dali út i
hönd, en siðan átti hann að fá þúsund
dala árgjald, meðan hann lifði, og
hann tórði i 23 ár eftir þetta. Enn i dag
getur að lita mastodont dr. Kochs i
sýningarsal þessa heimsfræga safns,
en nú er hann fremur skemmtilegur
vitnisburður en sögulegt fyrirbæri en
náttúruvisindi.
begar dr. Koch hafði losað sig við
þessa drjúgu tekjulind, varð hann að
fara að hugsa fyrir annarri, og hann
fann hana fljótlega. t marzmáhuði
1845 var hann önnum kafinn i Alabama
við að grafa upp beinaleifar „risa-
skriðdýrsins Hydrarchus”. Vormán-
uðunum eyddi hann i það að koma
beinagrindinni saman, og hann hafði
úr fjölbreyttu beinasafni að moða. Um
sumarið flutti hann beinagrindina til
New York.
Ógtaöur prófessor
Dr. Koch gaf út kynningarritling um
þessa furðuskepnu og beinafundinn, og
á titilsiðu kynnti hann sig sem dr.
Koch. Dýrið skýrði hann Hydrarchus
sillimani eftir heiðursmanninum
Benjamin Silliman, frægum prófessor
við Yale-háskóla. Prófessorinn varð þó
harla óglaður við þessa fremd og taldi
sér vafasaman heiður aö tengslum viö
þessa blekkingu og baö dr. Koch að
breyta nafninu. bað gerði hann.
Nú dundu mótmæiin yfir frá hverju
visindafélaginu af öðru. Visindamaður
einn benti á, að hér væri ekki um ný-
uppgötvaða dýrategund að ræða. Svip-
uö en miklu minni beinagrind hafði
fundizt 1842 og verið kölluð „hvalbróð-
ir”. Englendingurinn Richard Owen
haföi fundið annað eintak og kallað
það Zeuglodon, það var allvænt taliö,
eða 20 metrar.
Dr. Koch setti hins vegar saman
364
risaeintak af Zeuglodon, helmingi
stærra en eintak Owens, og ekki stóö á
forvitni og trúgirni almennings. Fólk
lét sig litlu skipta andmæli visinda-
mannanna og vildi miklu fremur trúa
undrinu.
Brezki landafræðingurinn Charles
Lyell var á ferðalagi um Bandarikin
um þessar mundir, og hann sá sæ-
skrimsl dr. Kochs á sýningu i Boston.
Honum leizt ótrúlega á ferlikið og taldi
afar hæpið, að það hefði getað verið
„sjófært” skriðdýr. Lyell gerði sér
ferö á fundarstaðina i Alabama og
ræddi við menn, sem höfðu séð dr.
Koch að starfi þar. bá kom galdurinn i
ljós. Dr. Koch hafði grafið upp eitt bein
hér og annað þar og farið viða i beina-
leitinni. barna fékk Lyell órækar
sannanir um, að dr. Koch hefði sett
sæskrimsli sitt saman úr beinum
margra tegunda.
Kóngurinn keypti
skrímslið
Dr. Koch bjóst til nýrrar Evrópu-
ferðar, og nú var sæslangan sýningar-
gripurinn. Hann fékk þó kuldalegar
móttökur i Lundúnum, þvi að þar var
sagan um fölsun risafilsins enn i
fersku minni. 1 býzkalandi gekk bet-
ur,og hann hafði mikinn byr i Berlin og
Dresden. Kunnur, þýzkur liffræðingur
grandskoðaði sæslönguna og lýsti yfir,
að hún væri rétt og trúverðuglega
saman sett. bessi úrskurður hafði þau
áhrif á Friðrik Wilhelm konung hinn
fjórða, að hann keypti skrimslið til
konunglega náttúrugripasafnsins i
Berlin.
Dr. Koch hafði enn einu sinni komið
ár sinni fyrir borð.
1 júli áriö 1847 var hann aftur kom-
inn til Alabama og farinn að grafa og
leita að nýjum Hydrarchus, og næsta
vetur sýndi hann beinagrind i
Washington Country. bessi nýi
Hydrarchus var litlu minni en sá fyrri,
en nú hafði dr. Koch þann hátt á að
fara með gripinn til Evrópu áður en
hann héldi stórsýningar á honum um
þvera og endilanga Ameriku. Hann fór
fyrst til Dresden, og einhvern veginn
atvikaðist þaö svo, aö fleiri sýningar
voru aldrei haldnar á skrimslinu í
Ameriku.
Raunar vita menn litiö um athafnir
dr. Koch eftir þetta. Hann virðist allt i
einu hafa sagt skilið við þetta sýn-
ingarlif, og þegar hann kom vestur um
haf aftur, settist hann aö i St. Louis,
þar sem hann varð félagi i nýstofnuðu
visindafélagi og rannsóknarstöð.
Nokkrum árum siðar varð hann for-
maður nefndar, sem annaöist rann-
sóknir i samanburöarliffræði. begar
hann lézt i St. Louis fékk hann það
’eftirmæli, að hann hefði verið gagn-
merkur visindamaður, en margir
visindamenn töldu hann aðeins ósvif-
inn svikara.
Enginn trúði honum
Sú saga, sem hér hefur verið sögð,
hefur einnig aðra hlið. Áður en dr.
Koch festi hornin á risafilinn og auka-
hryggjarliði i sæskrimslið sitt, gerði
hann raunverulega uppgötvun, sem
hafði miklið visindagildi. Hún hefði
getað fært honum vðirðingarsess i
sögu visindanna. En enginn trúði hon-
um, þegarhann gerði grein fyrir henni
allmörgum árum siðar, þvi að þá hafði
hann fengið viðurnefnið stein-
gervingafalsari.
Uppgötvun þessa gerði hann i októ-
ber 1838. Hann komst á snoðir um, að
bóndi nokkur i Gasconade i Missouri
hafði rekizt á mjög stór bein i jörðu, og
hjá þeim fundust steinhnifur og stein-
öxi meö indiánalagi. betta hafði bónd-
inn fundið, er hann var að grafa brunn.
Dr. Koch hélt á staðinn til þess að
rannsaka fundinn nánar.
Siðan fór hann sjálfur að grafa á
þessum stað og fann fljótlega meiri
beinaleifar. Undir nokkrum leirlögum
rakst hann enn á bein, axarsteina og
örvarodda með áður óþekktu lagi, en
þó töluvert lika þessum verkfærum
steinaldar Indiána. Umhverfis þessa
gripi var svo sem 30 sm þykkt öskulag
blandaö hálfbrunnum viðarbútum,
spjótum, öxum og steinhnifum.
Stórt dýr hafði augsýnilega fallið
þarna niður i veiðigryfju Indiána, sem
steikt höfðu dýrið þegar á staðnum við
mikinn viðareld, en bruninn orðið
meiri, en til var ætlazt. betta var
merkur fornleifafundur, þvi að enginn
vissi þá með neinni nákvæmni, hve
lengi menn höfðu búið i Norður-
Ameriku. Menn gerðu ráð fyrir, að
Indiánar hefðu komið þangað yfir
Beringsund og dreifzt suður um
Alaska og Kanada, áður en þeir héldu
innreið sina i Bandarikin. En hve langt
var siðan? Sumir gizkuðu á tiu þúsund
ár, aðrir fimmtán þúsund.
bað var þó áður kunnugt, að á for-
söguöldum hafði stundum verið hita-
beltisloftslag i Norður-Amerfku, og þá
höfðu lifað þar dýr eins og nashyrning
ar, filar og risaletidýr, en talið var að
þessar dýrategundir hefðu verið út-
dauðar i N-Ameriku áður en maðurinn
kom þangað. Fyndi einhver órækar
sannanir um það, að menn hefðu lifað
þarna samtimis þessum hitabeltisdýr-
um, var fótum kippt undan þessari
visindakenningu um siðari tilkomu
mannsins á þessar slóðir.
Koch áleit, að hann hefði fundið
þarna leifar mastodont-fils, en raunar
Sunnudagsblaö Tímans