Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1973, Blaðsíða 12

Elin Jónsdóttir fæddist I Reykjavik 1918. Þriggja ára
fluttist hún meö foreldrum sinum aö Langholtsparti i Flóa.
Eftir nokkurra mánaöa búskap þar eystra missti faöir
hennar heiisuna og varö að dvelja tæpt ár á Landakots-
spitala. Þá þekktust ekki sjúkratryggingar eöa atvinnu-
leysisbætur. Eina lausnin varö þvi sú, aö leysa upp heimiliö.
Er faöir hennar náöi heilsu aftur, fluttist fjölskyldan aö
Korpúlfsstööum i Mosfellssveit, en bjó þar aöeins um
tveggja ára skeið. Þá veiktist móöir Elinar af þeim sjúk-
dómi sem varö henni aö aldurtila. Skömmu seinna kvntist
faöir hennar aftur og byggöi hýbfli i Sogamyrinni.
Elin ætlar nú að segja frá þessu landnámi föður hennar,
ásamt ýmsu sem drifið hefur á daga hennar fram á þennan
dag. Ef til vill hefur einhver gaman af að skyggnast inn i lif
og starf þessara frumbýlinga i Sogamýrinni á árunum 1925-
—30.
— Þegar faðir þinn kvænist aftur og byggir nýbýli,
helgaði hann sig þá eingöngu sveitabúskap?
— Flestir sem bjuggu þarna innfrá unnu meira eða
Hún fæddist í Reykjavík, ólst upp í
Flóanum, og á Korpúlfsstöðum og á nýbýli í
Sogamýrinni. Fluttist norður í land og
saumaði fyrir Eyfirðinga, bjó um hríð í
Reykjavík, sótti sér eiginmann iFljótin, bjó
um hríð á Siglufirði og í Haganesvík, og er
nú sezt að í Kópavoginum — Elín Jónsdóttir
hefur mörgu kynnzt í íslenzku lífi á miklum
breytingatímum. Hún þekkir bæði fátækt og
lifvænleg efni, en leiðin i þann áfanga hefur
kallað á þrek og úrræði. Hún kann frá ýmsu
að segja í þessu viðtali við Kristínu Guðna-
dóttur.
Saumaskapur lífsins og
búningar í Brekkukotsannál
minna meö búskapnum, eftir ástæðum. Faðir minn var einn
af þeim, sem fékk erfðafestuland i Sogamýrinni. Þetta land
var þar sem nú er Skeifan. Mig minnir, að hvert svæði væri
4—5 hektarar. Byggingarnar voru i stil, sambyggt ibúðar-
hús, fjós og hlaða. Efni voru af skornum skammti og þvi
reynt aö komast af með eins litla ibúð og framast var unnt.
Um svipað leyti keypti faðir minn „Gamla-Ford” og var
eitthvaömeðhann i vinnu, en hann kom einnig i góðar þarf-
ir við búskapinn. Býlið hlaut nafnið Fagridalur, eftir æsku-
stöðvum föður mins á Héraði. Þarna bjuggum við um þaö
vil 6 ár. Fyrstu árin var ekkert rafmagn og engir strætis-
vagnar.
— Hvernig var þá samgöngum háttað?
— Þá var farið fótgangandi eða á reiðhjóli, ef menn voru
svo efnaöir að eiga það. Þetta var fyrir daga Mjólkursam-
sölunnar, og var mjólkin flutt i bæinn á hestvagni heim til
kaupandans. Þetta 2—4 pottar á heimili. A sumrin voru
krakkar undir fermingaraldri látnir annast þessa flutninga,
og er ég hrædd um, aö það yrði erfitt i dag að komast meö
hestvagn gegnum miðbæinn.
— Hvernig var barnafræðslu háttað?
— Kennslu var komið á fót fyrir yngri börnin i litlu leigu-
herbergi I Sogamýrinni en eldri börnin gengu niður i Miö-
bæjarbarnaskóla. Um 1930 komu strætisvarnarnir og
Audyurbæjarbarnaskólinn tók til starfa. Þá varð mikil
breyting til batnaðar. Þannig gekk ég i skóla i tvö ár, 12 og
13ára. Þá var ekki um meira nám að ræöa i bili. Þegar ég
var 16 ára gömul, fluttumst við i bæinn. Fór ég þá i fyrsta
bekk Ingimarsskólans sem kallaöur var, en heimilisástæö-
urnar leyfðu ekki lengra nám.
— Var ekki atvinnuleysi á þessum árum?
— Atvinna var mjög stopul, sérstaklega yfir vetrarmán-
uðina. Þá kom atvinnubótavinnan til sögunnar. Send voru
heim prentuð kort, sem voru ávisun á vinnu, viku til hálfan
mánuð, eftir fjölskyldustærð. Stundum var löng bið eftir
korti, þá varð oft þröngt i búi og ekkert hægt að veita sér
fram yfir brýnustu nauðsynjar. Skorti kynnlist ég ekki af
eigin raun, en ég varð hans vör hjá félögum minum, og ég
sá hósmuni borna út á götuna vegna vangoldinnar húsa-
leigu. Erfiðleikar atvinnuleysiáranna urðu þess valdandi,
að ég varð strax sem unglingur ákveðin i þvi að búa i sveit,
og einnig mun það hafa styrkt mig i þeirri trú, að heppilegra
væri að læra eitthvert starf. Og raunar hafði ég alltaf lifaö I
þeirri von að úr rættist meö frekara nám, en endirinn varð
nú sá, að éj| lærði að sniða og sauma.
— Hvers vegna valdir þú saumaskap?
— Ég hafði áhuga fyrir saumaskap, og þá var ekki um
svo margt að ræða, sem hægt var að læra hér heima. Þá
þurfti að sigla til útlanda til að læra handavinnukennslu.
— Hvernig var saumanámi háttaö i þá daga?
— Saumaskapur var ekki orðin viðurkennd iðngrein, og
þá var ekki spurt um próf, og engin samtök á þessu sviði. Ef
maður var svo heppinn að fá vinnu á saumastofu varð aö
vinna þarkauplaust i sex mánuði og fara auk þess i sérnám
til aö læra sniðingu. Eftir það var hægt að starfa sem
saumakona.
— Hvernig voru svo atvinnumöguleikarnir að námi
loknu?
— Þeir voru ekki miklir. Saumakonur tóku frekar lær-
linga kauplaust. þá var eftirsóknarvert meðal ungra
kvenna að komast á saumastofur, njóta tilsagnar og fá æf-
ingu áður en þær stofnuðu eigið heimili. Þá var að taka
372
Sunnudagsblað Tímans