Morgunblaðið - 06.05.2004, Síða 41

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2004 41
fyrst skipaður árið 1984 og gegndi
starfinu til 1991, og aftur kallaður til
árið 1997 og gegndi formennsku til
ársins 2000. Það kom í hans hlut að
stýra nefndinni og móta starfið í
nýju starfsumhverfi með lögum sem
sett voru 1986.
Er ég kom að þessum málaflokki
undraðist ég í fyrstu hversu vel Har-
aldur var heima í flestu er laut að
skipum og rekstri þeirra – hann var
jú löglærður. En þegar betur var að
gáð átti það ekki að koma á óvart;
reynsla hans á þessum vettvangi
sem formaður sjóslysanefndar,
kennari í sjórétti í Stýrimannaskól-
anum í meira en áratug og fleira
mætti telja, auk þess sem hann lét
sér fátt óviðkomandi á sviði þjóðlífs-
ins. Um það vitna hans mörgu pistlar
í dagblöðum. Haraldur stjórnaði
nefndinni af festu, vildi vanda til
rannsóknar mála og nefndarálita,
var opinn fyrir nýjum leiðum í rann-
sókn mála, lagði sitt af mörkum í að
skapa nefndinni betri aðstöðu og bar
hag hennar fyrir brjósti. Það þarf
vart að árétta það að sjóslysarann-
sóknir eru vandasamur málaflokkur
og oft hefur gustað um nefndina og á
eftir að gera. Óneitanlega brýtur
mest á formanninum, það er annað
að vera óbreyttur nefndarmaður en
að stýra nefndinni. Haraldur hafði
bein til að standast boðaföllin.
Um leið og ég þakka Haraldi veg-
ferðina votta ég börnum hans, systk-
inum og öðrum nánustu ættingjum
mína dýpstu samúð.
Emil Ragnarsson.
Við starfsmenn Siglingastofnunar
Íslands viljum minnast Haraldar
Blöndal, hrl., með nokkrum orðum
en hann átti vegna vinnu sinnar og
þekkingar oft erindi í Siglingastofn-
un.
Þegar Haraldur kom í Siglinga-
stofnun varð strax léttir og gleði yfir
þeim starfsmönnum sem unnu með
honum. Haraldur var nefnilega ein-
staklega skemmtilegur persónuleiki
og mjög vel gefinn ásamt því að hafa
frábæra frásagnargáfu. Hann kunni
einkar vel að tengja saman vinnu
sína og hið daglega í lífinu þannig að
hugmyndir hans og tillögur voru
ávallt vel grundaðar enda fylgdi oft
þungi þeim áherslum sem hann bar
fyrir sig.
Haraldur var formaður rannsókn-
arnefndar sjóslysa til margra ára og
nú síðast formaður mönnunarnefnd-
ar fiskiskipa. Hans góða þekking á
öryggismálum sjófarenda kom sér
mjög vel enda var Haraldur mikill
áhugamaður um öryggi sjómanna
svo og allt sem að öruggum sigling-
um sneri. Fagmennska hans kom sér
vel enda þurfti hann oft að skera úr
erfiðum málum er varðaði mönnun
fiskiskipa. Sem formaður rannsókn-
arnefndar sjóslysa átti hann drjúgan
þátt í að móta ný lög um rannsókn
sjóslysa. Einnig átti Haraldur
skemmilegar og hnitmiðaðar greinar
í Morgunblaðið þar sem hann tók á
málum sem mönnum fannst sjálfgef-
in en eftir lestur greina Haraldar
mátti sjá að djúp hugsun og spaugi-
leg hæðni gat kollvarpað því sem
margur taldi eðlilegt og frágengið.
Það er sárt til þess að vita að menn
á besta aldri skuli hverfa af okkar
vettvangi en við fáum hér ekkert við
ráðið og hlítum því boðum skapar-
ans.
Við vottum aðstandendum Har-
aldar Blöndal okkar dýpstu samúð.
Minninguna um góðan dreng og fag-
mann munum við varðveita.
Jón Bernódusson,
Sverrir Konráðsson,
Kristinn Ingólfsson,
Sigmar Þ. Sveinbjörnsson og
Helgi Jóhannesson.
Þveráin rennur milli bæjanna
Hjarðarholts og Steina, að öllu jöfnu
lítill farartálmi. Á þessum slóðum
hófust kynni okkar Haraldar Blön-
dal í bernsku okkar. Hann var í sveit
mörg sumur hjá frænda sínum og
frænku þeim Þorvaldi T. Jónssyni og
Laufeyju Blöndal í Hjarðarholti
vestan megin Þverár. Sá sem þetta
ritar er hinsvegar borinn og barn-
fæddur á Steinum sunnan megin
Þverár.
Þau hjón í Hjarðarholti voru bæði
skyld honum. Þar þótti honum gott
að vera og mat þau hjón mikis, vitn-
aði oft í Þorvald frænda sinn sem
hann sagðist hafa lært mikið af.
Næstu ár bar fundum okkar sjaldan
saman, Haraldur fór í MA.
Eftir að báðir voru sestir að í
Reykjavík lágu leiðir okkar nokkuð
oft á Hringbraut 37 til Geirs Guð-
mundssonar, fyrrum bónda á Lund-
um, síðar bankastarfsmanns í
Reykjavík. Þar var spilaður Lomber
og rætt um landsins gagn og nauð-
synjar.
Geir var harður framsóknarmað-
ur. „Geir þú veist af hverju menn
verða framsóknarmenn, það er ann-
aðhvort erfðagalli eða hagsmunir
sem ráða því,“ sagði Haraldur eitt
sinn við hann. Geir mótmælti að von-
um þessari staðhæfingu, taldi svo
unga strákhvolpa lítið vita um stefnu
og hugsjónir þeirra framsóknar-
manna.
Vitnaði í Jónas Jónsson frá Hriflu,
sem hann sagði einn mestan hug-
sjónamann sinnar samtíðar og þótt
víðar væri leitað. Inni í stofunni hjá
Geir var skatthol eitt mikið, kjör-
gripur sem Ásgeir Finnbogason á
Lundum hafði keypt á uppboði í
Kaupmannahöfn á nítjándu öld. Því
fylgdi sú saga að F.J. Struense lækn-
ir hefði átt það.
Struense þessi gerðist líflæknir
Karolínu Matthildar Danadrottning-
ar og sagður hafa komist upp í hvílu
hennar, á meðan stundaði maður
hennar Kristján VII drykkjuskap og
ólæti á krám Kaupmannahafnar
ásamt frillu sinni sem var kölluð
Stígvéla-Katrín.
„Nú er ég búinn að eignast skatt-
holið góða frá Geir,“ sagði hann eitt
sinn í samtali okkar. Það var sagan
sem fylgdi þessum kjörgrip sem jók
mjög gildi hans, enda var Haraldur
einn sögufróðasti maður sem ég hef
kynnst. Alls kyns sögur af mönnum
og atburðum gat hann sagt tímunum
saman svo maður gleymdi stund og
stað.
Eitt er víst að það er fátæklegra
um að litast í þjóðfélaginu við fráfall
slíks snillings og fjölfræðings. Eins
og Sókrates forðum sem fór um
stræti og torg og tók menn tali mátti
gjarnan sjá hann eða hitta á strætum
borgarinnar á tali við menn.
Það er sagt að það taki tryggðinni
í skóvörp sem tröllum er ekki vætt.
Trygglyndi hans við mig kom best
í ljós þegar ég varð fyrir miklu áfalli
fyrir nokkrum árum, þá fékk ég
kveðju frá honum.
Ég kveð þennan vin minn með sár-
um trega, en fyrst og fremst með
virðingu og þökk fyrir tryggð og vin-
áttu sem hefur staðið allar götur frá
því að við vorum ungir drengir í
Borgarfirði forðum daga.
Börnum hans og öðrum ástvinum
sendi ég samúðarkveðjur.
Kristján F. Oddsson.
Nú þegar ágætur vinur okkar og
samstarfsmaður Haraldur Blöndal
er fallinn frá er mér það bæði ljúft og
skylt að þakka honum samstarfið og
samfylgdina í framtalsnefnd undan-
farin ár.
Haraldur starfaði í framtalsnefnd
lengur en við hin eða í yfir 20 ár,
hann var fyrst kosinn aðalmaður árið
1983.
Haraldur hafði ríka réttlætis-
kennd gagnvart þeim samborgurum
okkar sem minna mega sín og bar
hag þeirra fyrir brjósti.
Í gegnum störf sín þar hjálpaði
hann mörgu fólki sem lent hafði í erf-
iðleikum.
Við félagar hans og samstarfs-
menn í framtalsnefnd nú og undan-
farin ár þökkum Haraldi góða við-
kynningu og drengilegt samstarf á
liðnum árum.
Megi minning um góðan dreng
lifa.
Fyrir hönd
framtalsnefndar Reykjavíkur
Rúnar Geirmundsson,
formaður.
Frá því í september 2002 áttum
við Haraldur báðir sæti í Framtals-
nefnd Reykjavíkurborgar. Við hitt-
umst seinast á fundi í febrúar síðast-
liðnum. Þá urðum við samferða af
fundi og spjölluðum m.a. um jóla-
bækur sem hann hafði haft næði til
að lesa á meðan hann lá á sjúkrahúsi
og átti við erfið veikindi að stríða,
veikindi sem að lokum urðu honum
að aldurtila. Þegar við kvöddumst
þakkaði Haraldur mér „fyrir sam-
starfið“. Þóttist ég vita að hann teldi
sig ekki eiga langt eftir ólifað og hef-
ur það nú komið á daginn.
Samstarf okkar Haralds í þessari
nefnd var með ágætum en við þekkt-
umst áður, höfðum stundum átt rabb
saman á kaffihúsum borgarinnar.
Haraldur var vel að sér um sögu og
menningu, innlenda sem erlenda, og
smekkmaður á bókmenntir eins og
hann átti kyn til. Hann var skoðana-
fastur maður en ekki frábitinn rök-
ræðum og tók mark á öðrum ef hann
sá ástæðu til. Ekki reyndi hann að
koma sér vel við alla, en var jafnan
trúr sjálfum sér. Haraldur hafði
þekkt föður minn og til starfa hans
og var fróðlegt fyrir mig að heyra um
hans sýn á það.
Í apríl og maí síðastliðnum hafði
ég svo það hlutverk með höndum að
vera eftirlitsmaður með framkvæmd
alþingiskosninga af hálfu Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs í
Reykjavíkurkjördæmi suður. Har-
aldur sat þar í kjörstjórn og sópaði
óneitanlega að honum. Hann hafði
yndi af því að vera hluti af þessu
ferli, sem framkvæmd lýðræðisins
er, og ekki annað hægt en að hrífast
með. Það er umhugsunarefni að
maður sem var jafn vakandi og lif-
andi fyrir tæpu ári skuli nú fallinn
frá. Fyrir þá sem lifa er ekki annað
eftir en að þakka fyrir samstarfið.
Sverrir Jakobsson.
Fyrir nokkrum vikum hitti ég
minn gamla félaga Harald Blöndal
þar sem hann lá á sjúkrahúsi. Hann
var vel hress og við spjölluðum sam-
an um heima og geima eins og jafnan
þegar fundum bar saman. Um sjúk-
dóm sinn ræddi hann blátt áfram og
æðrulaust. Hann sagðist þá verða
sendur heim næstu daga til að
byggja sig upp, gamli andsportistinn
yrði að fara að stunda líkamsrækt,
og líka sagði hann mér frá ákveðnu
verkefni sem hann ætlaði að snúa sér
að. Þessi fundur okkar varð hinn síð-
asti. Skömmu síðar frétti ég að nú
hefði snúist mjög til verra vegar um
heilsu Halla. Ég fór til útlanda og
vissi þá að hann myndi líklega allur
þegar ég kæmi heim. Svo reyndist
vera og ég náði því ekki að fylgja
honum til grafar. Margir hafa að
undanförnu minnst kynna við Halla
og sannast þar hve stórt rúm þessi
hjartahlýi maður skipaði í hugum
vina sinna. Og það á einnig við um
mig. Á menntaskólaárunum á Akur-
eyri hnýttust milli okkar bönd sem
aldrei gátu slitnað þrátt fyrir litla og
stopula umgengni á seinni árum. Því
er það að mér finnst sem einn þáttur
í sjálfum mér sé héðan horfinn með
honum.
Við Halli hittumst í þriðja bekk B í
Menntaskólanum á Akureyri haustið
1962 og bjuggum báðir í vistinni.
Þegar í stað tókum við höndum sam-
an um þras á málfundum og skrif í
skólablöð. Þetta byrjaði þannig að
við kepptum um formennsku í mál-
fundafélagi þriðja bekkar. Þar bar
Halli hærra hlut, en seinna náði ég
mér niðri með því að sigra hann í
kosningum um ritstjórastól skóla-
blaðsins Munins. Hann stóð fyrir út-
gáfu Gambra, og þar birti ég um
hann palladóm sem ég man að endaði
á því að líklega myndi flest frá
menntaskólaárunum gleymast okk-
ur fyrr en Halli. Er ég enn sannfærð-
ari um það nú en þá.
Halli skar sig úr hópnum og hann
hristi upp í okkur, þessum heimaöldu
landsbyggðarkrökkum sem söfnuð-
ust saman í norðlenska menntaskól-
anum. Hann var piltur sem bar mikið
á og hafði óskaplega mikla þörf fyrir
að tala. Löngum stundum sátum við
niðri á Teríunni og ræddum pólitík,
bókmenntir og hvaðeina og vorum
stundum svo háværir að hasta þurfti
á okkur vegna annarra kaffigesta.
Námsbókum var ekki sinnt á meðan
og þær las Halli aðeins með höppum
og glöppum. En hann var bráð-
greindur og fljótur að átta sig svo að
hann gat bætt upp skort á ástundun
með því að taka góðar rispur.
Á málfundum var Halli í essinu
sínu. Hann talaði oft, ekki lengi í
einu, en sagðist sjálfur hafa komist
upp í að halda þúsund ræður á skóla-
ferli sínum. Hann var öllum öðrum
fremri í að halda uppi fjörugum um-
ræðum með hvössum staðhæfingum
og var þá einatt býsna áreitinn. Af
því hafði hann mikla ánægju. Þetta
rifjaðist upp fyrir mér í fyrra þegar
ég sat fund þar sem rætt var um fall
Sambands íslenskra samvinnu-
félaga. Flestir á fundinum voru
gamlir samvinnumenn og töluðu
stillilega um þetta viðkvæma mál. Þá
kvaddi Haraldur Blöndal sér hljóðs
og varpaði yfir salinn ögrandi full-
yrðingum um hrunið og þá menn
sem að því komu, og óðara tóku um-
ræðurnar fjörkipp. Þarna þekkti ég
aftur minn gamla vin. Þetta var í síð-
asta sinn sem ég sá hann í ræðustól.
Halli var sem kunnugt er ódeigur
að taka til máls í opinberri umræðu
og skóf þá hvergi utan af skoðunum
sínum sem einatt voru býsna langt til
hægri. Hann hafði ekki síður sterkar
íhaldssamar söguskoðanir, veigraði
sér þannig ekki við að blása í glæður
gamallar Danaóvildar sem flestir
sagnaritarar vilja nú breiða yfir. Í
meginmálum stjórnmálanna var ég á
öndverðum meiði við hann. Þegar við
kynntumst hafði Halli raunar skoð-
anir sem ekki fóru að öllu saman við
stefnu flokks hans, var andvígur setu
erlends hers í landinu, af þjóðern-
isástæðum eins og við fleiri. Eina
bók man ég í herbergi hans í vistinni,
það var handbók ungra sósíalista,
sem jafnaldri okkar hafði gefið hon-
um með hvatningu um að lesa hana
sér til gagns. Sá maður er nú einn
æðstupresta íslenskra efnahagsmála
og ekki kenndur við sósíalisma.
Vegna sinna hörðu hægriskoðana
var Halli litinn illu auga af vinstri
mönnum, en nú við fráfall hans hefur
komið glöggt í ljós að ýmsir þeirra
gerðu sér fulla grein fyrir mannkost-
um hans. Við mig sagði hann eitt sinn
af ónefndu tilefni að ævinlega þyrfti
ég að taka ranga afstöðu. Ég hygg að
á almennan pólitískan mælikvarða
megi segja að ég hafi færst til vinstri
en hann til hægri með árunum. En í
rauninni tel ég að við höfum átt það
sameiginlegt að vera þjóðlegir
íhaldsmenn og það sé okkur báðum
til sóma. Ekki veitir af því á okkar
ráðvilltu tímum að einhverjir reyni
að halda í það sem gamalt er og gott í
íslenskum þjóðararfi.
Ég fann ætíð í áranna þvargi hlýju
Halla í minn garð sem ég gat að litlu
goldið. En í þakklátum huga geymi
ég allar góðar minningar. – Hinn sól-
bjarta þjóðhátíðardag á Akureyri ár-
ið 1966 sungum við nýstúdentar mið-
erindið í skólasöng Davíðs
Stefánssonar sem aðeins er sungið
við það tækifæri. Það hefst svo:
Enn er liðinn langur vetur,
loftin blá og jörðin græn,
hefji hver sem hafið getur
huga sinn í þökk og bæn.
Mér finnst það í anda míns gamla
vinar á þessari döpru kveðjustund á
vordögum að fara að orðum skálds-
ins og leitast við að hefja hugann.
Halli var ekki hneigður fyrir vol né
víl, bar höfuðið jafnan hátt, þótt lífið
væri honum ekki einatt eftirlátt né
hann auðmjúkur gagnvart gjöfum
þess. Ég kveð Harald Blöndal með
einlægri þökk fyrir æskuvináttu sem
aldrei bar skugga á. Og ég bið Guð að
blessa hann og alla sem honum voru
kærir. Hann hvíli í friði.
Gunnar Stefánsson.
Einn útmánaðadag fyrir hartnær
aldarfjórðungi var ég staddur á
skákmóti, sat þar í hliðarsal og
spjallaði við góðkunningja, Guð-
mund J., verkalýðsleiðtoga, er til
okkar gengur ungur, myndarlegur
og glaðbeittur lögfræðingur, dökk-
hærður með snyrtilegt yfirskegg,
sem óðara heilsaði Guðmundi. Ég
vissi, að þessi ungi maður var Har-
aldur Blöndal, sonur ágæts lær-
dómsmanns, Lárusar H. Blöndal,
skjalavarðar, sem ég þekkti lítils-
háttar, og þó nokkru betur Halldór,
eldri bróður Haralds. Guðmundur
jaki kynnti okkur Harald þarna, og
mér féll vel að spjalla við manninn,
því að hann bauð af sér góðan þokka
og ættarmótið leyndi sér ekki: Blön-
dalsætt og Engeyjarætt.
Ekki óraði mig þá fyrir því, að hér
væri upphaf að kynnum, sem ættu
eftir að endast næsta aldarfjórðung-
inn með því yfirbragði, að þar bar
aldrei skugga á. Þó að við Haraldur
hefðum oft ólík sjónarmið, létum við
það ekki aftra skoðanaskiptum eða
mannlegum samskiptum. Við vorum
sammála um að vera ósammála, án
frekari skilgreiningar, gátum sem
sagt rætt um hlutina, án þess að
ástunda þrætubókarlist, sem er allra
lista leiðinlegust. Á þessum grund-
velli byggðist og þróaðist vinátta við
Harald Blöndal, sem leiddi til líf-
legra skoðanaskipta, þegar við hitt-
umst, svo og iðulega símleiðis. Þó að
títt væri vikið að dægurmálum, var
oftar velt vöngum yfir sögulegum
fróðleik, mannfræði og bókmennt-
um, en þessi efni lágu á víðfeðmu
áhugasviði Haralds. Og þó hann
hefði lagt sig eftir hugmyndafræði
með fullmikilli hægri slagsíðu að
manni fannst stundum, þá virti hann
einlægt þá skoðun, sem viðmælandi
hans vildi leggja áherzlu á. Það hafði
auðvitað í för með sér, að hægt var að
brjóta viðfangsefnið frekar til mergj-
ar. Það var líka ljóst, að maður eins
og Haraldur Blöndal, sem dáði föður
sinn að verðleikum umfram aðra
menn, hlaut að hafa umburðarlyndi
gagnvart viðhorfum þeirra, sem að-
hyllast vinstri stefnu. Og það hafði
Haraldur svo sannarlega. Þess
vegna var hann eftirsóknarverður
félagi til skoðanaskipta um stjórn-
mál, sögu og bókmenntir eða þá létt-
ara hjal.
Kunningsskapur okkar Haralds
leiddi til þeirrar vináttu, að við hitt-
umst á gleðistundum, þegar tæki-
færi gafst. Minnisstæðar eru árviss-
ar samkomur á Þorláksmessu, þar
sem skata var innbyrt og staupi lyft
að þjóðlegum sið. Þá samfundi skipu-
lagði Haraldur og safnaði saman
mönnum úr ólíkum áttum á degi hins
heilaga Þorláks, enda tekið kaþólska
trú fyrir nokkrum árum. Og reglu-
lega einu sinni í hverjum vetrarmán-
uði undanfarin ár hef ég notið þeirra
ánægju að sitja fundi félagsins okk-
ar, „Loka“, þar sem saman koma
ágætir félagar til að ræða saman yfir
borðum og hlýða á fróða menn flytja
erindi. Haraldi á ég að þakka þann
heiður og ánægju að hafa boðizt þátt-
taka í þeim félagsskap. Kynni mín af
Haraldi Blöndal einkenndust af hans
hálfu af góðvild og trygglyndi. Því er
hans sárt saknað úr vinahópi og
harmað fráfall hans langt um aldur
fram.
Á síðasta fundi okkar í marz, þar
sem ekki duldist, að sjúkdómurinn
sótti óvæginn að vini vorum, færði
hann mér lítinn grip að gjöf, sem
hann hafði eignazt í klaustrinu Cler-
vaux í Luxemburg. Þetta var málm-
plata með inngreyptri mynd af írska
dýrlingnum heilögum Kiljan. Þetta
fannst Haraldi við hæfi að skenkja
mér af sögulegum ástæðum, þótt
hann vissi auðvitað, að við værum
ekki trúbræður. En það var hugul-
samt af honum og staðfesti það góða
samband, sem alla tíð hafði verið á
milli okkar, og lagður var grundvöll-
ur að á fyrstu samfundum fyrir fjórð-
ungi aldar með vini okkar Guðmundi
jaka, en Haraldi nú boðið í grun, að
senn væru taldir. Fyrir mér var
þessi síðasta kveðja Haralds Blöndal
eins konar innsigli vináttu hans.
Ég færi börnum Haralds, systk-
inum og öðrum aðstandendum inni-
legar samúðarkveðjur á sorgar-
stund.
Einar Laxness.
Það er mikill sjónarsviptir að Har-
aldi Blöndal. Hann var vinmargur og
vinsæll og hrókur alls fagnaðar hvar
sem hann fór. Allir töldu það til for-
réttinda að vera í hópi vina hans og
svo var um mig.
Haraldur var einn þeirra sem
settu mikinn svip á starf ungra sjálf-
stæðismanna um miðjan 8. áratuginn
þegar ég var að hefja þar störf. Þetta
voru góðir og skemmtilegir tímar og
eftir á að hyggja höfðum við býsna
mikil áhrif. Það fylgdi því að fara
ekki alltaf troðnar slóðir og þora að
ganga gegn viðteknum skoðunum í
þjóðfélaginu. Þetta átti vel við Har-
ald. Pólitísk staðfesta var aðalsmerki
í huga hans. Pólitískt tískutildur var
SJÁ SÍÐU 42