Morgunblaðið - 06.05.2004, Qupperneq 44

UMRÆÐAN
44 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FERÐALÖG um landið okkar
fara nú að hefjast af fullum þunga
og fiðringur að koma í fætur ungra
sem aldraðra. Ferðamálasamtök
landsins vilja í tilefni sumarkom-
unnar gefa lands-
mönnum kost á því að
kynna sér á einum stað
það helsta sem ferða-
löngum er boðið er upp
á í hverjum landshluta.
Ferðatorgið 7.–9. maí
nk. í Smáralind í Kópa-
vogi er sett upp í þeim
tilgangi. Í tilefni þessa
langar mig að kynna
lítillega þá möguleika
sem bjóðast á Suð-
urnesjum.
Það hefur verið
gaman að vera þátt-
takandi í þeirri miklu breytingu sem
orðið hefur hjá ferðaþjónustunni á
Suðurnesjum undanfarin ár. Hér
hafa risið söfn, veitingastaðir og af-
þreyingarfyrirtæki á skömmum
tíma þar sem ekkert hefur verið til
sparað svo gestum geti liðið vel.
Fjölbreytnin er aðalsmerki ferða-
þjónustunnar á Suðurnesjum. Mikil
uppbygging og gróska hefur verið
hér á flestum sviðum og hugmynd-
irnar ótakmarkaðar.
Af söfnum vil ég m.a. nefna Salt-
fisksetrið í Grindavík, Bátasafn
Gríms Karlssonar, Listasafn
Reykjanesbæjar, Fræðasetrið í
Sandgerði og Byggðasafnið í Garði.
Bláa Lónið eitt öflugusta fyr-
irtæki landsins í ferðaiðnaðinum
heimsækja á fjórða hundrað þúsund
gesta árlega en undraheimar Bláa
lónsis og góð þjónustu þar er þekkt
á heimsvísu.
Hvalaskoðun og
náttúrulífsskoðanir eru
aðal Suðurnesjanna og
sérstaklega skemmti-
leg upplifun í ferðum
með Moby Dick að sjá
iðandi lífið í sjónum í
kringum Reykjanesið.
Náttúran og göngu-
ferðir um Suðurnesin
eru mikið ævintýri þar
sem jarðsagan er eins
og opin bók og saga í
hverju spori.
Ný verkefni eru í
gangi og líta dagsins
ljós mjög fljótlega í tengslum við
víkingaskipið Íslending sem fullyrða
má að sé frægasta víkingaskip síðari
tíma. Körtubrautin í Innri-Njarðvík
dregur mikinn fjölda áhugamanna
um aksturíþróttir til sín og ýmislegt
er þar fleira á döfinni.
Hótel eru hér fjölmörg og af
hæsta gæðaflokki þar sem boðið er
upp á fjögurra störnu hótel, mótel
og gistiheimili. Veitingastaðir sem
standast fyllstu kröfur um gæði og
samkomustaðir eins og Stapinn og
Festi sem geyma svo margar góðar
endurminningar.
Það er styttra en þú heldur að
skreppa í kaffi í Kaffitári í Innri-
Njarðvík og njóta þess að láta dekra
við sig á einu nýjasta kaffihúsi
landsins. Þar eru milli 20 og 30
kaffidrykkir á boðstólum frá kaffi-
ekrum Suður-Ameríku, Afríku og
Asíu.
Golfið hefur náð undraverðum
hæðum hér á svæðinu og eru flestir
þeir sem hingað koma í golf sam-
mála um að fáir 18 holu vellir standi
Hólmsvelli í Leiru samjöfnuð. Fyrir
utan Hólmsvöllinn þá eru 3 aðrir
golfvellir á Suðurnesjum sem allir
bjóða upp á frábæra aðstöðu og litla
sem enga bið. Það er því upplagt að
skreppa í golf á Suðurnesin.
Kæri landi, leggðu land undir fót í
sumar. Við bjóðum þig velkominn á
Suðurnesin, hér verður tekið vel á
móti þér. Hingað er hægt að
skreppa í helgarbíltúrinn, halda af-
mæli eða aðrar veislur, fara í óvissu-
ferðir, gönguferðir og ævintýraferð-
ir.
Við hlökkum til að sjá þig.
Leggðu land undir fót
Kristján Pálsson skrifar
um ferðamál ’Við bjóðum þig vel-kominn á Suðurnesin,
hér verður tekið vel á
móti þér.‘
Kristján Pálsson
Höfundur er formaður
Ferðamálasamtaka Suðurnesja.
ÆVINTÝRALJÓMINN af Þórs-
merkurferð hefur að stórum hluta
legið í óbrúuðum, hlykkjóttum mal-
arvegi. Rétt innan við Stóru-Mörk
liggur vegurinn um 10 km langt
undirlendi, svonefnt
Langanes (Merkurnes)
í daglegu tali kallað
„Nesið“, sem nær inn
að Jökulsá og Jök-
ullóninu. Þennan 10
km vegkafla á nú að að
byggja upp og brúa
fyrir litlar 100 millj-
ónir.
Nesið er gróið og að
miklum hluta kjarri
vaxið undirlendi sem
margar smáár og lækir
renna um. Árnar koma
úr stórbrotnum giljum
sem skerast mislangt inn í fjöll og
heiðar. Þarna er berjaland gott og
náttúrufegurð mikil. Nesið er nokk-
urs konar náttúrlegur varnargarður
sem Markarfljótið étur nokkuð
hratt niður. Ástæðan er að stórum
hluta sú að Fljótinu hefur verið veitt
á Nesið með varnargörðum sem
liggja innan úr Fljótshlíð og inn að
Markarfljótsgljúfri. Þannig er
grónu og kjarri vöxnu landi í Nesinu
fórnað m.a. til að gera veginn inn á
Fjallabak beinni.
Tilvonandi hraðbraut inn á Þór-
mörk á að liggja um Nesið líkt og
núverandi vegur gerir. Til að halda
ám og lækjum í skefjum verður að
byrja á að setja jarðýtur og gröfur í
árfarvegina og ryðja upp háum
varnargörðum alveg frá fjallsrótum
(gilkjöftum) og niður að ræsi eða
brú. Þannig verður allt Nesið sund-
urtætt af skurðum og varn-
argörðum. Öðruvísi er ekki hægt að
leggja uppbyggðan veg án þess að
stórir hlutar hans hverfi jafnvel oft
á ári. Slíkt er vatnsmagnið og at-
gangurinn í miklum leysingum.
Þessu til viðbótar eru tugir lækja
sem aðeins koma fram í leysingum.
Þá þarf að ræsa fram og stýra undir
hraðbrautina. Þetta verður gert
með því að grafa skurði, ryðja upp
görðum og veita vatninu inn í ræsin.
Jökultungurnar eru gríðarlega
fallegt svæði innst í Nesinu. Þar
stingur iðagrænn víðirinn í stúf við
hvítan Jökulinn, stórfenglega fossa
og hengiflug. Svæðið er sund-
urskorið af fjölmörgum jökullækjum
og ám sem í leysingum geta orðið
gríðarmiklir og fara hamförum.
Þarna þarf aldeilis að taka til hend-
inni og ryðja upp mikl-
um og mörgum görð-
um til að hafa stjórn á
öllu því óstýriláta vatni
sem þarna getur komið
niður. Þótt núverandi
vegur liggi á kafla á
svörtum aurnum rétt
neðan við bakkann má
gera ráð fyrir því að
dýrmæt hraðbrautin
verði lögð uppi á bakk-
anum gegnum víði-
runna og gróið land til
að tryggja að fokdýr
vegurinn verði ekki
Markarfljótinu að bráð.
Gerðu þeir aðilar, sem óskuðu eft-
ir bættum vegi þarna inneftir, sér
grein fyrir þeim gríðarlegu land-
spjöllum sem nauðsynleg eru til að
leggja svona heilsársveg? Hvað er
það sem réttlætir að leggja þetta
svæði algjörlega í rúst?
Núna er ekið eftir niðurgröfnum
vegi í gömlum farvegi Jökulsár og
gegnum skarð í jökulgarðinum.
Skyndilega blasir Lónið og Skrið-
jökullinn við. Þetta er ógleymanlegt
augnablik. Ekki öfunda ég þá sem í
framtíðinni munu keyra þarna inn í
bílahrúgu ásamt öllum skúrunum og
skítalyktinni sem þarna verður.
Pylsubréfin fá þá að fjúka í friði
meðan ferðalangurinn stiklar milli
tyggjóklessna og ísleifa. Þvílíkur
ævintýraljómi. Hluti af þessum 100
milljónum (sem líklega duga hvergi
nærri til) eiga nefnilega að fara í að
byggja upp risavaxið bílastæði við
Lónið og þar verður eðlilega að vera
einhver nýmóðins þjónusta við ný-
móðins veg.
Í grein fyrir nokkru (Mbl. 7. apríl)
„Hraðbraut inn á Þórsmörk“ óskaði
ég eftir því að þeir sem þrýstu á
uppbyggðan veg inn á Þórsmörk
kæmu fram í dagsljósið. Jafnframt
því var beðið um að svonefndir „hús-
bændur“ inn á Þórsmörk (Ferða-
félag Íslands, Útivist og Austurleið-
Kynnisferðir) og líklegir þrýstiað-
ilar gerðu grein fyrir afstöðu sinni
til málsins. Allir þegja þunnu hljóði
nema hvað formaður Útivistar lýsir
andstöðu við þennan óskapnað eins
og hann nefnir þessa framkvæmd
með réttu.
Meðan þessi félög svara ekki og
álykta ekki opinberlega um afstöðu
sína lít ég svo á að þau styðji þessa
framkvæmd. Hér er ekki hægt að
vera bæði með og á móti. Persónu-
legar skoðanir stakra stjórn-
armanna skipta hér litlu. Opinber
afstaða félaganna verður að koma
fram svo saklausir aðilar skaðist
ekki í hugsanlegum aðgerðum gegn
þessari framkvæmd.
Umrædd félög báðu um vegabæt-
ur og andmæltu ekki veglagning-
unni að sögn Vegagerðarinnar. Allir
gera mistök en slíkt má leiðrétta
með því að skipta um skoðun. Aðrar
hliðar þessa máls verða raktar hér á
næstunni.
Ég hvet fólk til að fara inn á Þórs-
mörk í sumar og skoða sérstaklega
vel það svæði sem nú á að leggja í
rúst til að þóknast fégráðugri ferða-
þjónustu. Þetta verður kannski í síð-
asta sinn sem hægt verður að fara
þetta eftir vegi sem býður upp á ró-
legan akstur sem gefur mönnum
tækifæri til að virða fyrir sér um-
hverfið. Í framtíðinni mun það
nefnilega skapa slysahættu að slá af
mikið niður fyrir 90 km/klst. á þess-
um slóðum. Í síðasta skipti verður
þá hægt að upplifa sjarmann af
Merkurferð eins og þær hafa verið
síðan bílaöld hófst. Takið börnin
með því þau upplifa það sem æv-
intýri að keyra yfir læki og polla.
Þau eiga líka rétt á því að upplifa
óbyggða- og öræfarómantíkina af
ferð „inn á Mörk“ áður en við hin
eyðileggjum ævintýrið að ástæðu-
lausu.
Landníðingar í
landi Stóru-Merkur
Árni Alfreðsson skrifar
um umhverfismál ’Þennan 10 km veg-kafla á nú að byggja upp
og brúa fyrir litlar 100
milljónir.‘
Árni Alfreðsson
Höfundur er líffræðingur og
ættaður frá Stóru-Mörk.
ÞESSI gamla spurning vaknaði
með okkur mörgum, er fréttir
hermdu að tæplega 6% íslenskra
barna hefðu fengið umönnunarmat
hjá TR. Það fyrsta,
sem þeirri er þetta
ritar datt í hug var:
Ekki hefði ég viljað
þurfa að bera sjúk-
dómsgreiningu of-
virkni eða athygl-
isbrests í gegn um
langt líf og ég sá í
anda alla mögu-
leikana, sem það hefði
gefið til að koma
höggi á mig. Vera má
að þetta séu mínir
eigin fordómar og
betur væri að það
væri raunin og enginn
þyrfti nokkurn tíma
að gjalda þess að vera
greindur með þessum
hætti í frumbernsku.
Hvað veldur að
svona er komið? Það
er nauðsynlegt að finna rætur
vandans. Með því er ekki átt við
það, að nauðsynlegt sé að finna
syndasel eða blóraböggul, heldur
að við tökum sjálfsgagnrýni hvert
og eitt og spyrjum: Hvað hefðum
við getað gert öðru vísi og betur í
uppeldi barna okkar hvort sem við
erum 68-kynslóðin eða hennar
börn? Höfum við ekki elskað börn
okkar nóg til að setja þeim ákveðin
mörk frá upphafi? Skyldi það vera
að atferlismótunaruppeldið sé að
koma í ljós? Er þetta
ef til vill afrakstur
póstmódernismans?
Ekkert veit ég en ég
þykist hvort tveggja
sannfærð um og geta
fært rök fyrir því, að
mikið misgengi er á
milli samfélagsþróun-
arinnar og þarfa barna
og barnafjölskyldna á
seinni árum. Hvað er
til ráða? Væri ef til vill
ráð að fara að kenna
uppeldi í grunnskólum,
eða jafnvel að kenna
það að elska fölskva-
laust og nóg til að
setja mörk?
Dúsa var notað um
tusku, sem eitthvað
matarkyns var sett í
og börn látin sjúga hér
á öldum áður. Snuð leystu dúsuna
af. Ef börn voru óróleg var talið að
eitthvað slæmt hefði verið sett í
,,dúsuna barnsins“.
Hvað er nú í
dúsunni barnsins?
Þórey Guðmundsdóttir
skrifar um umönnun
Þórey Guðmundsdóttir
’Það er nauð-synlegt að finna
rætur vand-
ans.‘
Höfundur er prestur.
ÞRÓUNARHJÁLP Íslendinga
hefur verið í einum af brennideplum
stjórnmálaumræðunnar. Breytinga
er að vænta og auknu
fé er varið til hennar.
Opnað hefur verið fyr-
ir fleiri tegundir hjálp-
ar en áður var algeng-
ust og menn skima
víðar eftir verkefnum
en í Afríku einni.
Flestir vita að Ís-
lendingar hafa náð
langt þegar kemur að
vörnum vegna eldgos-
avár. Hér hafa sér-
fræðingar þróað ágæt
mæla- og viðvör-
unarkerfi og verið í
fararbroddi á því sviði.
Eldstöðvar eru hér
vaktaðar með ólíkum
gerðum sjálfvirkra
mælitækja og unnið er
markvisst að því að
„læra á“ ólík eldfjöll
og eldstöðvakerfi, af-
hjúpa fyrri gossögu,
kortleggja hlaupleiðir
og rennslisleiðir
hrauna og kanna og
skilja ýmsa þætti eld-
virkni sem auðvelda
forsagnir og spár.
Jarðvísindamenn eru stjórnvöldum
til ráðgjafar um viðbrögð við eld-
gosum og öðrum skyldum við-
burðum. Einnig þarf að fylgjast með
gangi gosa og þar kemur t.d. um-
rædd mælitækni við sögu. Þessu til
viðbótar hafa menn endurskipulagt
og eflt almannavarnarkerfið og sér-
hæfing hefur aukist innan björg-
unarsveita (sbr. rústa-
björgunartækni).
Ég hef talað fyrir því að Íslend-
ingar bæti nýrri vídd í þróunarhjálp
sína; einmitt þeirri sem snýr að
vöktun eldstöðva og jarðskjálfta-
svæða og aðstoð við uppbyggingu
eða eflingu almannavarna og björg-
unarkerfa í þróunarríkjum. Vegna
veru minnar í Ekvador hef ég getað
kannað hljómgrunn fyrir slíkri að-
stoð í dæmigerðu eldbrunnu landi „í
3. heiminum“ eins og stundum er
sagt. Mörg virk og ískyggileg eld-
fjöll eru í Ekvador og hafa nokkur
þeirra gosið á undanförnum fimm
árum, stundum með óþægilegum af-
leiðingum þótt ekki hafi verið um af-
drifaríka atburði að ræða (enn sem
komið er). Byggð er
víða nálæg eldfjöllum
og eldvirknin er á
stundum mjög ofsa-
fengin (ef rýnt er í gos-
söguna). Líkur eru á að
eldfjallið Cotopaxi sé í
upphafsfasa elds-
umbrota, svo dæmi sé
nefnt, og verði þau
veruleg geta hundruð
þúsunda manna verið í
mikilli hættu. Erfið rík-
isfjármál, úreltur
tækjakostur og óstöð-
ugleiki í ríkisgeiranum
hafa gert þeirri einu
stofnun sem starfar að
vöktun, ráðgjöf og
spám í landinu (Jarð-
eðlisfræðistofnun
Tækniháskólans í
Quito) erfitt fyrir. Al-
mannavarnarkerfið er
ekki sterkt en á móti
kemur að allstór her
hefur hlutverki að
gegna í þeim efnum.
Frakkar hafa aðstoðað
við menntun innlendra
sérfræðinga í eld-
fjallafræði og Ekvadormenn sjálfir
sótt fyrirmyndir að þeirri vöktun,
sem þeir sinna, aðallega til Banda-
ríkjanna.
Ég hef rætt óformlega við starfs-
menn stofnunarinnar, borgarstjór-
ann í Quito og ræðismann Íslands í
Ekvador um gagnsemi íslenskrar
aðstoðar við eldfjallavöktun og
kynnt mér hvar skórinn kreppir. Þar
er áhugi fyrir hendi. Ég hef líka
minnst á slíkt við nokkra íslenskra
jarðvísindamenn og allir talið já-
kvætt og kleift að sinna þessu, að
ýmsu gefnu, og ég hef bent yfirvöld-
um hér á þessa nýju leið í þróun-
arhjálp.
Vonandi geta Íslendingar gert
gagn næstu áratugi á þessu sviði.
Nýjar áherslur
í þróunarhjálp
Ari Trausti Guðmundsson
skrifar um þróunarhjálp
Ari Trausti
Guðmundsson
’Ég hef rættóformlega við
starfsmenn
stofnunarinnar,
borgarstjórann í
Quito og ræð-
ismann Íslands í
Ekvador...‘
Höfundur er jarðeðlisfræðingur og
ráðgjafi hjá Línuhönnun hf.