Íslendingaþættir Tímans - 24.01.1969, Side 13

una og sífellt f'leiri leiðir opnuð-
u®t til fjár og frania við önnur
®törf. Margir sonanna hlýddu þeim
*öJl,um) og yfirgáfu „lönd sín“.
ómældur er sá tiregi, sem því
Jylgdi, því að sveitamaðurinn lifir
t borgarbúanum og þráin til lands-
ins vakir í gegnum fleiri kynsióð-
ir.
Einn var sá hópur ungra manna
® fyrsitu tugum þessarar aldar,
®ein fór að heiman, en hvarf þó
fveitunum aldrei að fullu, heldur
aftur til starfa fyrir þær, og
oelgaði landinu krafta sína. Þeir
þrðu margir gæfumenn miklir áð
Pví leyti, að hjá þeim fór saman
hísstarf og hugsjón. Þetta voru
Peir, sem fóru til náms til þess að
Seta þjónað íslenzkum landbúnaði.
^eir urðu hinir nýju vinnumenn
sveitanna, um það leyti, sem vél-
afnar tóku að leysa þá gömlu og
Sóðu stétt af hólmi. Þeir fengu áð
ojálpa til við að færa hinn forn-
srona atvinnuveg, landbúnaðinn, í
fotímaibúning og gerðu það þann-
Jg, að nú stendur hann jafnbúinn
°§ jafnfætis hinum nýrri atvinnu-
vegum.
Linn þessara gæfumanna var
Eristján Karlsson, fyrrverandi
®kólástjóri á Hólum. Hann hafði
Pegair unnið fyrir íslenzkan land-
oúnað og íslenzka hændastétt í
fuiij þrjátíu og fimm ár, en var
Pö enn ungur og fullur starfsorku,
hann féll frá svo skyndilega og
ovænt, að við allir, sem náiægt
oonum unnum, stöndum agndofa
e^ir. Svo ótímabært var fráfall
nans, svo mikið fannst okkur hann
eiga ógert, og margt á honum
nvila. Enn sér enginn, hver getur
fyllt í han-s skarð.
Hann fór mjög ungur til náms,
ryrst að Laugum, hinum nýstofn-
a®a alþýðuskóla í heimahéraði
sínu, síðan að Hvanneyri og það-
an til framihaldsnáms í búfræði í
Hanrnöirku, þar sem hann lauk há-
s«ólaprófj 25 ára. Þá kom hann
0ftur til starfa fyrir landið, óvenju
Oogur, en jafnframt vel undir það
oúinn, bæði að heiman og með
fOenntun sinni. Uppalinn við fram-
aratrú og dugnað, kominn af góð
Urn búhöldum og félagshyggju-
fOonnum. Hafði numið í góðum
skólum, sem gerðu hvort tveggja,
a® giiæða hugsjónaeH og kenna
Vel hin hagnýtu fræði. Hann var
f°minn á sig manna bezt, vel vax
lnn, firíður sýnum og hið mesta
snarnienni. Hann þekkti vel til
ÍSLENDÍNGAÞÆTTIR
landsiins og fól'ksins, sem hann átti
að starfa fyrir, og vair glöggskyggn
á það, hvernig heita mátti nýjustu
fagþekkingu þeim til heilla. Hann
gat því gengið ótrauður til starfa.
Það þurfti því engan að undra,
þó að honum væri falið, aðeins
tuttugu og sjö ára gömlum, eftir
tveggja ára ráðunautastörf hjá
Búnaðarsambandi Suðu'rlands, að
taka við stjórn Bændaskólans á
Hólum haustið 1935. Fá störf
munu þó vandasamari, krefjast
fjölbreyttari hæfileika og meiri
persónuleika af bráðungum manni
en að stjórna heimavistarskóla, svo
að vel fari.
Á bændaskólum er að mörgu að
hyggja fleiru en kennslunni einni,
stórt bú og þó einkum hið stóra
heimili þarfnast bæði mikillar um-
hyggju og eftirlits. Það þarf að
hafa stjórnsemi, framfarahug og
hyggindi við búreksturinn. Það
þarf skilning og næmni á það
mannlega, en jafnframt mynduga
persónu til að umgangast og
stjórna hinum ungu nemendum.
Og það þarf frjálslyndi og hug-
kvæmni við skipulagningu kennslu
og náms. Allt þetta hafði Kristján
til að beira, og því fórst honum
skólastjórnin vel úr hendi frá upp-
hafi.
Ég kynntist Kristjáni fyrst per-
sónulega haustið 1952, er ég kom
til hans í skólann. Áður hafði ég
þó allmikið til hans spurt, bæði
vegna frændsemi, en þó einkum
af umtali nemenda hans og fólks,
sem hjá honum hafði starfað á
Hólum. Allar þær fregnir voru á
þann veg, að ég bair þegar mikla
virðingu fyxir honum og dáði
hann. Sú virðing dvínaði aldrei og
aðdáunin jókst með öllum okkar
kynnum, hún varð því meiri, sem
ég kynntist hæfileikum hans og
skaphöfn betur. Kristján var skýr
og góðuT kennari. Hann kunni vel
að draga fram aðalatriðin, undir-
strika þau og að tengja það fræði-
lega hinu hagnýta í búskapnum.
enda var hann mikill búmaður,
hann ræktaði mikið og byggði upp
staðinn í skólastjóratíð sinni. Skóla
húsið sjálft var gamalt og á marg-
an hátt örðugt í notkun og við-
haldi, en það mun mála sannast,
að öðrum mundi ekki hafa tekizt
betur að endurbæta það og bæta
aðbúð nemenda meir fyriir þær
naumu fjárveitingar, sem fengust
til skólans, en Kristjáni og fáum
jafnvel.
Kristján fylgdJst með öllu á
staðnum úti og inni og var oft
kominn þár sjálfnr tii verka, sem
einhvers sérstaks þurfti við tii
skyndiaðgerðar. Harðfýlgi hans til
veirka og hlífðarleysi við sjálfan
sig mun mörgum Hólasveininum
hafa orðið drjúgt til fyrirmyndar,
því að hann var jafnan dáður af
nemendum sínum og honum vildu
margir líkjast.
Eitt lítið atvik verður mér æ í
minni, en það lýsir manninum
nokkuð. Kristján kom í sinni tíð
upp tveimur rafstöðvum á Hólum.
Hin síðari allmikið mannvirki, var
nýtekin í notkun 1952. Kristján
annaðist sjálfur oft á tíðum gæzlu
hennar, í aðfærsluskurð vatnsin-s
hlóð krapi, ef snögglega gerði hríð
ar eftir þíðu. Það gerðist á skír-
dag 1953, að af tók rafmagnið í
snöggu hríðarveðri. Nú hefði ver-
ið hægt að kveðja út allan skól-
ann í krapmokstur, en próf voru
framundan og þeir bræður Kristj
án og Sigurður ráðsmaður fengu
aðeins með sér fáa pilta, þá sem
þeir treystu vel. Allir gengu vel
fram við að vinna á krapinu og
brjóta vatninu leið. Þegar leið að
miðdegi, hafði allmikið áunnizt,
svo að leiðin tók að styttast fram
í lónið, þá var hringt í kaffi heima
í skólanhm og hafði þá einhve-r
orð á því, hvort ekki ætti að sinna
því. Kristján segir þá við pilta
sína, að varla sé nema herzlumun-
urinn eftir og spyr, hvort efcki sé
bezt að ljúka þessu í lotunni, ef
hægt sé. Það var gert, en enginn
veitti tímanum athygli og þegar
heim var komið, var þegar búið
að borða þar kvöldmat. Hríð var
allan tímann og seinna vissum við,
að Kristján hafði sjálfur blotnað
upp fyrir klofstígvél snemma um
daginn, en svo var kappið mikið,
að hann sinnti því engu. Kjarkur
Kristjáns og áræði var mikið fram
til loka. Hann var á allan hátt hið
mesta karlmenni.
Veturinn eftir að Kristján lét af
skólastjórn, dvaildist hann í Bret-
landi við nám og kynnisferðir. Þar
bar fundum okkar saman og ég
fann glöggt af hve mikilli atorku,
bjartsýni og með mikium léttleika
hann gekk að hinum nýju viðfangs
efnum sínum. Það hefðu ekki ailir
gert á hans aldri.
í hinu nýja starfi Kristjáns nýtt
ust hæfileikar hans og reynsla vel,
glöggskyggni hans á það hagfræði-
lega, hin sönnu búhyggindi og al-
13