Íslendingaþættir Tímans - 12.06.1970, Blaðsíða 3

um. Þetta var uppreisn gegn venju
og háttum, sem mætti þar andúð
og var jafnvel skopskyni að skot-
spæni. En þetta átti líka sína
fylgismenn, jafnvel aðdáendur.
Faðir minn sagði í nokkrum hópi
manna þetta haust: „Ef Þorbjörn
verður eins þrifinn bóndi, eins og
hann hélt öllu hreinu I sláturhús-
inu, verður vel um hann sem slík-
an“. Þessi orð flugu mér oft í
hug, er ég átti leið um Langadal.
Ég man Þorbjörn árin 1913 og
1914, sem sveitunga minn og þá
sem söngvarann og söngstjórann,
•— frá augum okkar hinna yngri
áhyggjulítið barn gleðinnar og þó
herra hennar og vaskleikamann-
inn.Hann var fyrsti einsöngvarinn,
sem ég hlustaði á, og þá við undir
leik Brynjólfs 1 Þverárdal, er var
hvort tveggja söngvinri og söng-
glaður, sem fyrst var húsbóndi
hans og síðar landsdrottinn. Ég
man enn fyrsta lagið, sem ég
heyrði hann syngja Það var iag
Árna Thorsteinssonar við ljóð
Steingríms: „Sólskinsskúra breið-
ist blæja“. Ómar enn fyrir eyrum
mér rödd Þorbjörns í það skipti.
Mér er hann og litlu fjarstæðari
hið sama kvöld, er hann las fyrir
okkur sögu Einars H. Kvarans:
„Skilnaður“, Mér er það minnis-
stæðasti sögulesturinn. í fcæði
skintin. stendur hrifnæmi unglings
ára að baki þessara minninga ng
varpar á þær sínum ljóma og á
sérstæðan hátt, því:
Endurminningin merlar æ
í mánasilfri livað, sem var.
Yfir hið liðua bregður blæ
blikar.di fjarlægðar.
Gr. Tri.
Og mér er enn í minni svolítiil
snáði, sem dvaldi með Þorbirni í
Þverárdal og elti hann jafnvel nl
húsa til að hjala við, „Hobbödd
minn“. Þessi mynd fylgdi honnm
alla ævi, jafnvel svo fast, að kenn-
ari, sem mætti honum áttræðum
á morgnngöngu, sólbjartan vor-
dag, sagði mér þessa sögu: Kcnn-
arinn var að sýna börnunum vor-
merkin — vaknað líf. Þorbjörn
slóst í förina. Kennarinn át.taði sig
ekki á, hvað var að gerast, fyrr
en Þorbjörn var búinn að taka af
honum öll börnin. Kennarinn var
orðinn áhorfandi. Undi þó hlut
sínum hið bezta.
Þetta vaid Þorbjörns yfir ung-
mennum átti engar rætur í því
að hann væri bljúggeðja. Hann var
geðríkur og kappgjarn, flestum
ógjarnari að láta sinn hlut, ráðinn
1 að halda því fastar, sem meiri
styrkur var á móti. Hann átti i
því efni ríkulegar andstæður: Hið
þroskaða barn en milt og broshýrt,
sem dró hið ómáttka að því skjóli,
sem þroskaður styrkur skapar því,
og víkinginn í bóndanum, harð-
snúinn í sókn og vörn í baráttunni
um það að vera eða vera ekki, til-
veran vígvöllur þar, sem hverjum
manni er ekki aðeins frjálst held-
ur og skylt að berjast til sigurs
við vályndi og andstæður íslenzkra
veðra, þar sem ráðsnilld hans. hug-
rekki og framsýni eru í rauninni
æðsti dómstóllinn í málinu.
Enn man ég bóndann á Heiði.
Þó ég ætti þess fárra kosta völ
að sækja þau hjón lieim þar, barst
mér til eyrna í orðspori mynd at-
orkumannsins. sem þrátt fyrir
frumbýli á harðbýlu, en kostaríku
og farsælu heiðabýli, vann sigra
sína í baráttunni við umhverfi og
illvígt árferði, og átti þó ærið þor
og dug til að svala þrá sinni við
„mátt söngs og Mjóma“. Þó ég
ætti fárra kosta völ að sækja þau
hjón heim þar á Heiði, auðnaðist
mér þeim mun oftar að sækja
hann og söngfélagá hans i Bænda
kór Skagfirðinga heim, þegar þeir
buðu söng sinn. Hér skal sá söngur
efcki metinn, og mundi hann þó,
ef allt er metið að fulium verð-
leikum, þola ótrúlega strangan
dóm, enda um að ræða fágætt
mannval í hverju rúmi. Hitt duld-
ist engurn, sem til þekkti, að þar
var unnið frábært starf í leit að
þeirri göfugu gleði, sem Þorbjörn
tignaði og lýsti svo vel, þótt síðar
væri. í þeirri 1-eit speglaðist atorka
o.g fórnfýsi þeirra félaga, iafnhliða
lotningu þeirra fyrir þeirri list. er
þeir þjónuðu og dáðu. Þetta var
fyrsti karlakór Skagfirðinga.
Fyrstu sporin eru fræg af þvi,
hve þung þau eru, epda bera flest-
ar aldir virðingu fyrir áræðinu,
hreystinni, hugrekkinu, staðfest-
unni. Það eru þeir eiginleikar. sem
ryðja brautina. skapa sigurinn.
Loks er það bóndinn á Geita-
skarði. Ég freistaði þess að bregða
upp mynd af heimili beirra hjóna
þar, að Þorbirni áttræðum, og skal
ekki endurtaka það nú. Sat ég
nokkra fundi með honum. Hann
skar sig úr þar með sinn sérstæða
svip, kappsfullur og fylginn sér,
þegar því var að skipta, málhasur
og myndauðugur í ræðustól, bein-
skeyttur, jafnvel óvæginn, þegar i
köpp sló. En mér virtist hann þé
sáttfús, þótt á milli bæri. Drengi-
lega sókn og vörn taldi hann
hverjum manni tii aðalsmerkja.
Við hann átti flestum betur lýsing
Gríms Thomsens á Konráði Gisla-
syni:
Hans brann glaðast innra eldur
hið ytra virtist sumum kalt.
Við alla var hann fjöl ei felldur
fann ei skyldu sína heldur,
að heiðra sama og aðrir allt.
En hann heiðraði það líka með
heitara geði, sem hann taldi að
heiðra bæri, en flestir aðrir, sem
mér hafa mætt.
Guðmundur Jósafatsson
frá Brandsstöðum.
t
Til moldar var borinn Þorbjörn
Björnsson frá Geitaskarði. Hann
var lagður til hinztu hvíldar við
rætur Tindastóls í Skagafirði, en
í skjóli hans var hann borinn og
barnfæddur. Bernsku- og æskuár
sín lifði Þorbjörn að Veðramóti og
Heiði í Gönguskörðum. Þorbjörn
var þvi ósvikinn sonur íslenzkrar
fjallabyggðar, og alla ævi var hann
verðugur fulltrúi þeirrar bænda-
stéttar, sem um aldir hefur erjað
þetta land. Það var hinn rammi
safi íslenzkrar bændamenningar,
sem gæddi hann þeirri andlegu
reisn, sem mörgum mun minnis-
stæð. Sem fulltíða maður og fjöl-
skyldufaðir fluttist Þorbjörn að
Geitaskarði í Langadal, sem hann
kenndi sig við jafnan síðan. Á
Geitaskarði vann hann sitt ævi-
starf. Um búskap hans þar og bún-
aðarhætti munu sflaust aðrir
fjalla, sem betur þekkja til. En
það er mál manna, að fáar jarðir
á íslandi hafi verið setnar af meiri
rausn og skörungsskap en Geita-
skarð var um hans daga.
Sjálf kynntist ég ekki Þorbirni
fyrr en hann var nokkuð við ald-
ur og hafði manndómsár að baki.
En á öllurn æviskeiðum Þorbjarn-
ar var það Ijóst, að hann var um
margí óvenjulegur maður. Mörg-
um þótti hann harðdrægur nokk-
uð og óbilgjarn, en víst er um
það' að mestar kröfur gerði hann
jafnan til sjálfs sin. Hann hiigsaði
hátt og sigldi djarft, og i hina
tryggu höfn meðailmeinnskunnar
(SLENDINGAÞÆTTIR
3