Íslendingaþættir Tímans - 05.04.1975, Blaðsíða 20

þéttriðnari, það fór að bóla á eðli
staðreyndanna að þessu athæfi þinu,
og þá fór ég að leggja saman tvo og
tvo. — Það kom sem sé upp úr kafinu,
að hér og þar i þorpinu voru gamlar
konur, sem áttu ekki alltaf ýkjamarga
að. Þá var eitt og annað af skornum
skammti, t.d. mjólk, en þú orðin
búkona, áttir itak i eyjagagni, stóran
kálgarð, fjós og dropsamar kýr. — Ég
held að i þessum rannsóknarskýrslum
minum hafi vottað fyrir þvi, að hún
móðir þin hafi verið allhandgengin
sumum þessara öldruðu einstæðings-
kvenna og ekki látið þær afskiptalaus-
ar.
Svona geta nú vinirnir stundum
reynzt, brugðið sér i leynilögreglu-
gervi — bókstaflega sett á fót Scotland
Yard.
Mikið fjaðrafok hefur verið hér
syðra i vetur i sambandi við skilaboð
að haldan og yfirnáttúrlegar lækning-
ar. Hver visdómsmaðurinn á fætur
öðrum hefur reigt sig og reist, og
blaðagreinafansinn nægir til að fylla
stóra doðranta. Ég læt mig ekki inn i
slikt, enda ekki maður til þess. Eitt-
hvaðleitég litillega i eina andabókina.
Eftir lesturinn spurði ég sjálfan mig:
„Geta ekki stundum verið margir
fletir á sama hlutnum?”
En úr þvi ég er kominn út i þessa
sálma, ætla ég að segja þér frá tveim
atvikum, er snerta fólk, sem við höfum
bæði þekkt.
Einu sinni um veturnætur, þegar ég
var smástrákur, sennilega 10 eða 11
ára, var ég að leika mér á Silfurgöt-
unni, á móts við húsið þitt. Snjór var
yfir allt, talsvert frost, heiðskirt
veður, stjörnuskin, enda komið kvöld.
Þá sé ég, að maður genguð niður
götuna. Hann er að stanza annað veifið
og kóka upp i himininn. Mér þótti þetta
dálitið einkennilegt og þess vegna
beindist athygli min að háttalagi
karls. Loks stóðst ég ekki freistinguna,
gekk til hans og sagði: — „Sérðu
eitthvað skrýtið i himninum?” —
„Skrýtið og ekki skrýtið, ég er, skal ég
segja þér, drengur minn, að lesa i
vetrarbrautina”. — „Hvað þýðir
það?” spyr ég. — „Af þeim lestri
ályktar maður, hvernig veturinn
verður. Hvort það verða miklar
hriðar og frösthörkur, eða hvort vetur-
inn verður meinlaus”.
Þessi bóndi var Sveinn Magnússon á
Gaul, mesti skýrleiksmaður eins og þú
veizt, enda var hún Ingunn móðir hans
ömmusystir Ólafs okkar Thors. Og nú
er ég að velta þvi fyrir mér, hvort
Sveinn á Gaul, ef hann væri uppi á
foldinni, mundi ekki enn treysta
fremur á forspá vetrarbrautarinnar
20
en veðurspá upp á veturinn komna að
handan gegnum miðil.
Ég þarf ekki að spyrja þig að þvi, að
þú manst enn vel Ingibjörgu á Selvöll-
um. Hún var mikil gæðakona, vel
greind, sannfróð og sannsögul. Þegar
hún var fyrir innan miðjan aldur og
bjó i Fjarðarhorni, fór hún að fá verk i
höfuðið, og hann ágerðist svo, að
stundum, þegar hún var að mjólka
kviaærnar, varð hún að hætta i miðj-
um kliðum, standa upp og ganga um til
þess að harka af sér. Hún leitaði til
Hjartar læknir i Hólminum, er lét
hana hafa einhver meðul, en þau stoð-
uðu ekkert. Þrautaráð Ingibjargar
varð þvi að skrifa Lárusi Pálssyni
smáskammtalækni á Sjónarhóli á
Vatnsleysuströnd. Lýsti hún náið
fyrirhonum einkenum veikinnar. Þeg-
ar henni barst svar Lárusar, kvaðst
hann ekki geta áttað sig á af hverju
höfuðverkurinn stafaði, en reynandi
væri, að hún sendi honum lokk úr hári
sér. Ingibjörg fór að þeim ráðum. Um
siðir bárust henni tvö meðalaglös frá
Lárusi ásamt bréfi með fyrirsögn um
hvernig hún ætti að nota innihaldið.
örskömmu eftir að Ingibjörg byrjaði
að taka inn meðulin frá Sjónarhóli, fór
höfuðverkurinn að minnka og eftir þvi
sem hún taldi oftar dropana úr glösum
Lárusar, hvarf hann með öllu. Hún
varð kona háöldruð, og það var aðeins
siðustu árin, að hún fékk annað veifið
snert af höfuðóþægindum. — Engan
mann óvandabundinn blessaði Ingi-
björg á Selvöllum jafnmikið og Lárus
tengdaföður þinn.
Vegna þess, að þú hefur alla tið verið
i örskotshelgi við Kúldshúsið, þar sem
Þuriður Kúld réð rikjum, hef ég alltaf
ætlað að spyrja, hvort þig hafi aldrei
dreymt þessa mjög svo umtöluðu og
þjóðkunnu konu, en það hefur farizt
fyrir eins og fleira. Atvikin hafa hagaö
þvi svo, að ég hef orðið Þuriöi dálitið
kunnugur. Hún fann sárt til i stormum
sinna tiða. Það hefur þú lika gert. Þér
dettur þó varla i hug að ég hafi gleymt
viðkvæðinu þinu: — „Ó, blessuð
manneskjan, hún á svo afskaplega
bágt”.
„Hart er i heimi”, var eitt sinn sagt,
og það er ekki trútt um, að sumir beri
sér þetta enn i munn. Aður fyrr i með-
an við vorum bara litil þjóð og áttum
bara litla báta, valt það stundum á
einni öldu, hvort landtakan lánaóist.
En nú erum við orðin miklu stærri þjóð
og eigum stórt skip, og þess vegna
verður holskeflan að vera stærri til
þess að geta gert okkur grand. En það
er nú sama. — Ef einhverjum manni
skyldi verða það á, kannski öldungis
óvart, að reka puttann i einhvern
hnapp, mundu þá ekki taka sig upp
ægilega stórar öldur, reglulegar
himinglævur? Og hvað yrði þá um öll
stóru skipin? — Yrði þá nokkur eftir á
ströndinni til þess að segja: — „Æi,
blessuð manneskjan, hún á svo af-
skaplega bágt”.
Þú veizt, að ég hef alltaf haft ágirnd
á fágætum bókum. Stundum hefur mér
áskotnazt ein og ein en það er ekki til
þess að hafa orð á. Ég má til með að
segja þér frá einu atviki i þvi sam-
bandi. Þegar ég sællar minningar var i
framboði á móti honum Sigurði bróður
þinum, heilsaði ég upp á fólk vestra.
Þú veizt, að frambjóðendur koma á
bæi, og það gerði ég svikalaust. Ég
hafði i mörg ár verið að skima eftir dá-
litlum pésa, og af þvi að hann var eftir
Einar afa minn, ritaður sumarið 1908
og stóð i sambandi við uppkastskosn-
ingarnar nafnfrægu, var mér áfram
um að komast yfir hann. Einhverjir
sögðu, að ég hefði talað meira um ætt-
fræði en pólitik, en það var ekki satt,
ég lét hvert heimili hafa sinn skammt.
Hins vegar skal ég játa það, að ég
læddi þvi út úr mér við einn skrambi
góðan karl, hvort hann vissi ekki um
einhvern, sem ætti pésann hans Einars
Þorkelssonar. Hann vatt sér út úr stof-
unni, kom að vörmu spori aftur og hélt
á djásninu i hendinni. — „Ég ætla að
gefa þér bæklinginn”. — Siðan setti
hann i brýrnar, bætti við og hnykkti á
hverju orði: — „En ég kýs þig ekki”.
Finnst þér sennilegt, að mér hafi fip-
azt i að þakka fyrir mig?
Margir girnast helzt það, sem er for-
boðið, og sumir alveg sérstaklega það,
sem alls ekki er fáanlegt. Ég er ekki
laus við þessa áráttu. Hvað heldurðu,
að ég vildi gefa til að eiga bók með
nöfnum allra þeirra, sem hafa gist
ykkur Sigurð, siðan þið settuð saman
bú, og þá jafnframt eitthvað dálítið af
sögu þess gestaboðs. — Nú skulum við
imynda okkur, að þessi bók væri til og
meira að segja i forláta skinnbandi
hérna i bókaskápnum minum. — Ég
fletti upp á fremstu siðu, byrja á
prologus og les: — „Sýn trú þina i
verkunum, en ekki einungis i starfi,
heldur jafnframt i hugarfarinu”. —
Hér er ekki unnt að vitna oft I þessa
stóru gestabók. En nokkuð aftarlega,
neðst á siöu, eða réttara sagt i horniö,
hefur einn gesturinn skrifað með fin-
geðri rithönd: — „Góða frú, þú hefur
komið svo góðri rækt i garðinn þinn, aö
þér verður mældur út miklu stærri
garður i nýja bæjarlandinu”.
Lúðvik Kristjánsson.
íslendingaþættir