Íslendingaþættir Tímans - 24.09.1977, Side 19

störfum sýndi hann frábæran
dugnaö og ósérhlifni.
Hermóöur braut upp á mörgu
nýju 1 búskapsinum, reyndi nýjar
búgreinar og var jafnan meö
þeim fystu aö taka upp tækni og
nýjungar.sem til framfara máttu
horfa. Lengi stundaöi hann til
dæmis rófnarækt i stórum stil og
meö meiri tækni en annars
staöar tlökaöist. Þessi ræktun
kom til viöbótar viö þann búskap,
sem flestum öörum heföi þótt nóg
um aö sinna. Þau Jóhanna og
Hermóður voru bæöi stórhuga og
ekki hallaöist á um dugnaöinn.
Fljótlega bárust sögur af
umsvifum þeirra og þótti
mörgum, sem þau hlytu aö reisa
sér huröarás um öxl. En þar sem
kappinu fylgdi bæði eljusemi og
úthald, sigruðu þau saman hvern
hjallann af öðrum, þótt erfiöir
væru.
Ekki fór hjá þvi aö gestkvæmt
yröi I Arnesi. Margir áttu þangaö
einnig erindi vegna félagsmála,
enda varö heimiliö brátt rómaö
fyrir glæsilega rausn og gestrisni
viö lága sem háa. Þótt umsvif
Hermóös v^eru mikil og hann
ynni hverja 'stund aö búinu, sem
hann gat, virtist hann alltaf hafa
tima til aö sinna þeim, sem aö
garöi bar, og hann sparaði sér
aldrei ómak til aö greiöa fyrir
mönnum. Hjálpsemi hans var
mikil og einlæg. Að þvi er ég bezt
veit, var Hermóöur frumkvööull
aö þvi aö bændur nýttu sjálfir til
fullnustu og án milliliða þau
hlunnindi, sem felast i góöri lax-
veiöi. Þau hjón ráku um skeið
veiöiheimili i eigin húsi, eftir að
hafa endurbyggt þaö uppúr 1960.
Siðan var byggt sérstakt veiöi-
heimili 1967 og hefur þaö tvisvar
veriö stækkaö. Af þessu hefur
fjölskyldan haft atvinnu og aröur
fariö til uppbyggingar þar heima,
sem annars heföi veriö fluttur
burtu.
Hermóöur lét þjóömálin, i
viöum skilningi þess orös, sig alla
tiö miklu skipta, þó aö hann
geröist aldrei stjórnmálamaöur
eöa færi inn i flokkabaráttu. Þar
mun honum þó hafa staöiö opin
leiö til frama. Hann var i upphafi
sjálfstæöismaöur og skrifaöi þá
tiöum um þjóömál i Morgun-
blaðiö. Eftir aö ieiöir skildu viö
þann flokk, geröist hann æ rót-
tækari i skoðunum, hygg ég að
þar hafi mestu ráöiö afstaöan til
sjálfstæöismála þjóöarinnar,
efnalegra og menningarlegra,
þar vildi hann engum þola hálf-
velgju eöa undanlátssemi, við
erlend völd. Slikt var f jarri skap-
Islendingaþættir
gerö hans. Um þessi mál og önnur
skyld skrifaöi hann margar
hvatningargreinar.
Þaö var áriö 1963, aö mönnum
höföu borizt óljósar fregnir af
ráðageröum, sem uppi voru um
stórvirkj. i Laxá viö Brúar meö
stiflugerö og flutningi Svartár og
Suöurár i Mývatn og Laxá. Þá
gerir VeiöifélagLaxár sina fyrstu
samþykkt og andmælir þessum
áformum. Þetta var upphaf
þeirrar löngu og miklu baráttu,
sem Þingeyingar urðu aö heyja i
méira en áratug. Næstu ár var
reynt aö fylgjast meö málinu, en
litiö var látiö uppi af hálfu yfir-
valda og virkjunaraöila. Þaö er
fyrst eftir áramót 1969, aö
Hermóöi tókst aö fá fram i dags-
ljósið hverjar fyrirætlanirnar
væru. Þá voru viöbárur strax
orðnar þær, aö of seint væri aö
mótmæla.Allt væri búiö aö skipu-
leggja, aðeins eftir aö
framkvæma.
Það er ekki nokkur vafiá þvi aö
hér réöi dugnaöur og harösækni
Hermóös úrslitum. Þaö mátti
ekki seinna vera, aö þessi barátta
hæfist. Saga Laxármálsins
verður ekki rakin hér, en vist er,
aö siöar veröur litiö á hana, sem
timamót i tslenzkum náttúru-
verndar- og umhverfismálum.
Fyrir þessa baráttu hafa sjónar-
miö breytzt og annaö mat er nú
lagt á gæöi lands okkar en áöur og
veröur þjóöinni til meiri far-
sældar.
Þau ár, sem baráttan i
Laxármálinu stóö, eyddi
Hermóöur hana óhemju mikilli
vinnu. Þaö vita þeir bezt, sem
næst honum stóðu. En sú vinna
var ekki og veröur aldrei metin á
verölagsskrár, enda var þar um
mörg ársverk aö ræöa á
mælikvaröa tlmareiknings-
manna. Þaö var einmitt i þessari
baráttu, sem ósérplægni
Hermóös kom skýrast fram, þó
aö ööru hafi verið hampað af
óvinveittum aðilum, sem minna
þekktu til. Barátta hvilir ætið á
göfugum hugsjónum. Hermóður
haföi ætið meö sér I baráttunni
sveitir vaskra manna . ekki
aöeinsheima i héraöinu heldur og
viöa um landiö. En hann var
óumdeilanlega foringinn, þaö
mátti ekki gleymast. Fyrir
baráttu Hermóös Guömunds-
sonar og félaga hans i Laxár-
málinu stendur öll islenzk bænda-
stétt i þakkarskuld .
Þegar islenzkir bændur geröu
för til að heimsækja stéttar-
bræður og skyldmenni i Kanada
1975, voru þau Hermóður og Jó-
hanna þar á meöal. Þá sköpuðust
mikil og góö kynni bæöi meöal
feröafólksins og svo á milli þess
og gestgjafanna. Hermóöur og
Jóhanna voru ótvirætt
meöal vinsælustu feröafélag-
anna, og þau nutu feröarinnar
vel, þótt erfið væri. En þvi get ég
þessa hér, aö þaö sýnir einn þátt i
skapgerö Hermóös. Eftir
heimkomuna var hann sifellt að
hvetja til þess, aö böndin viö
Vestur-lslendinga yröu treyst, og
aö allt yrði gert til aö greiöa götu
þeirra, sem hingaö koma. Þegar
Vesturtslendingar voru hér a ferö
siöastliöiö sumgf, var Hermóöur
kominn á sjúkrahús og likan\legt
þrek hans lamaö. Samt sem áöur
var hugurinn óbugaöur og eitt af
þvi sem var efst i huga hans var
það hvað sýsla hans og búnaöar-
sambandiö gætu gert fyrir þetta
fólk.
Jóhanna og Hermóður voru
ákaflega samhent hjón. Þaö
leyndi sér ekki, aö samband
þeirra i bliöu sem stríöu byggöist
á gagnkvæmri viröingu og
trausti. Þau virtu hæfileika hvort
annars og vissu aö meö þvi aö
standa saman, nýttust þeir bezt.
Enginn getur háö langa og haröa
baráttu einn og óstuddur. Allir
eiga sinar veiku hliöar og veiku
stundir. Þá er ómetanlegt aö geta
leitaö hollráöa hjá ástvinum.
Jóhanna mun alltaf hafa fylgzt
vel með þeim málum, sem
Hermóöur vann aö eöa baröist
fyrir og þvi haröari sem baráttan
var, stóð hún betur meö. Þaö var
þvi ekki aö ástæöulausu, aö þau
komu svo oft saman sem tök voru
á til þeirra funda, sem Hermóöur
þurfti aö sækja, og vist er aö þaö
var ekki sizt hans vilji. Eftir að
börn þeirra uxu til manndóms og
tengdabörnin komu i hópinn, ein-
kenndist fjölskyldan enn af sömu
samhygöinni. Þar rikti einnig
samband, sem byggt var á gagn-
kvæmri virðingu og trausti. Það
var þvi sterkur hópur, sem stóö
að baki Hermóði.
Hermóður var heimakær
maður. Hann var aldrei lang-
dvölum úr dalnum og flutti
heimili sitt aldrei lengra en frá
Sandi að Nesi. Þegar hann
dvaldist að heiman, var þaö til aö
reka erindi heimkynna sinna eöa
stéttar. Þegar hann var orðinn
helsjúkur og vissi aö hverju dró
og aö baráttunni hlaut aö vera
lokið, vildi hann dveljast heima.
Hann undi ekki spitalavistum, en
átti þá ósk heitasta aö eyöa hinztu
stundunum heima. Meö
sameiginlegri hjálp og þrotlausri
umhyggju þeirra allra, konu,
tengdabarna, var hægt aö veita
honum þetta.
Hermóöur geröist ekki skáld á
sögur eöa kvæöi, svo sem faöir
hans, bræöur og frændur margir.
Hvort hann hefur langað til aö
yrkja ljóö er óvist. Hitt er vist aö
hann ákvað ungur aö yrkja sina
jörö og þaö geröi hann þannig, aö
þess veröur minnzt meöan býliö
19