Íslendingaþættir Tímans - 24.09.1977, Qupperneq 25

hennar. Var aðkoman aö hinu
forna setri á Skógarströnd heldur
kuldaleg, húsin óvistleg og köld —
og kom sér nu vel, að Jón smiður
kunni öðrum mönnum betur að
halda á hamri og sög.
A Breiðabólsstað búa þau svo i
þrjú ár, og þar eignast þau fyrsta
barn sitt, Guðrúnu (kennari i
Reykjavik).
Breiðibólsstaður var mannfrek
jörð til búskapar, ef nýta átti öll
gögn hennar og gæði, og hentaði
þvi ekki vel ungu fólki með tvær
hendur tómar. Þau munu þvi ekki
hafa hugsað sér þar langa setu og
veturinn 1922 fékk séra Þorsteinn
veitingu fyrir Sauðlauksdal og
fluttu þau þangað um vorið.
1 Sauðlauksdal bjuggu ^ þau
siöan i 21 ár og undu hag sinum
hið bezta.
Séra Þorsteinn og Guðrún
Petrea voru samferðamenn
þeirrar presthjónakynslóöar, -
sem stuðluðu að menningar-
kveikju i sveitum landsins og
héldu i heiðri starfi fyrri kynslóða
aö skapa ungum og greindum
unglingum undirstöðumenntun og 1
visa til vegar aö æðra námi.
Séra Þorsteinn hélt skóla á
heimili sinu flest þessi ár og á
haustin kom ungt fólk og var
meira og minna viöloöandi yfir
veturinn og þaöan ýtti margur
unglingurinn úr vör til æöra
náms.
Prestskonan varð að hafa auga
á hverjum fingri, að nægur væri
maturinn I búrinu og I hennar hlut
kom aö skipa fólkinu til sængur og
sjá um, að sá andi svifi yfir vötn-
um, að öllum kæmi saman og öll-
um liöi vel, þvi aö oft var þröngt
setinn bekkurinn þótt húsakynni i
Sauölauksdal væru býsna rúm og
þá kom sér vel að eiga jafnaðar-
geð og kunna þá vandlærðu list að
gera gott úr öllu.
Eins og kunnugt er veröa mikl-
ar breytingar i islenzku þjóölifi á
þessum árum. Vinnufólki tekur
að fækka i sveitunum, hin fjöl-
mennu heimili verða fágætari
meö ári hverju, en enn halda þó
prestssetrin stööu sinni, sér i lagi
þar sem prestarnir sinna fræðslu-
málum og taka þátt i félagsmál-
um byggðarinnar.
Þessi menningarlegi þáttur
kirkjunnar á Islandi, prestsheim-
ilið og áhrif þess i samfélaginu, er
enn svo nærri okkur, að hans er
sjaldan getið, en einn daginn
munum við skynja, að þetta er
orðin saga ein.
Og þeim fækkar lika óðum
prestskonunum, sem mótuðu
þessi heimili, og voru svo likar aö
stil og yfiibragði, að maður
þekkti þær á götunum i Reykja-
vik, þegar þær komu á synódús
með mönnum sinum. Guðrún
Petrea sómdi sér vel i hópi þess-
ara kvenna.
í Sauðlauksdal liða svo árin eitt
af öðru. Börnunum fjölgar, fjögur
fæðast til viðbótar: Bragi (verk-
fræöingur i Reykjavik, kvæntur
Friðu Sveinsdóttur læknaritara),
Baldur (skógfræðingur i Kópa-
vogi, kvæntur Jóhönnu Friðriks-
dóttur kennara), Jóna (kennari á
Kirkjubæjarklaustri, gift séra
Sigurjóni Einarssyni), Helgi
(skólastjóri á Dalvik, kvæntur
Svanhildi Björgvinsdóttur kenn-
ara).
Eftir að þau höfðu búið nokkur
ár i Sauðlauksdal flytja foreldrar
séra Þorsteins til þeirra og dvelja
þar til dauðadags. Hjónunum
hélzt vel á vinnufólki og allt er i
föstum skorðum.
Og fyrr en varir eru elztu börn-
in komin i skóla i öðrum lands-
fjórðungi — og þeim vegnar vel,
og þótt úti i heimi geisi strtö og
ógn þess hafi færzt að ströndum
tsiands þá rikir kyrrð og öryggi i
Sauölauksdal — og fólkið kemur
prúðbúið til messu á sunnudögum
og hringing klukknanna berst yfir
dalinn og presturinn stendur fyrir
altarinu skrýddur höklinum, sem
foreldrar Eggerts ólafssonar
gáfu kirkjunni. —■ Eftir messuna
er bærinn öllum opinn, ilmur af
kaffi og nýbökuðum kökum berst
út á hlaðið og prestsfrúin sér svo
um, að allir fái góðgerðir.
Þetta er messudagur i islenzkri
sveit, miðpunktur mannlifs og
öryggis i litlu samfélagi.
En svo einn dag er öryggi dals-
ins rofið og kaldur gustur dauð-
ans leikur þar um hverja gætt.
Presturinn hefur farið yfir á
Eyrar til að fá ferö til Reykjavik-
ur. Þetta er um miðjan febrúar
1943.
Vélskipið Þormóöur leggst við
bryggju á Patreksfirði og þar
stiga um borð tveir farþegar, en
fyrirer i skipinu fjöldi fólks, sem
komið hafði um borö i heimahöfn
þess á Bildudal.
Og febrúarveðrin láta ekki að
sér hæða. Eitt ógnvænlegasta sjó-
slys aldarinnar var á næsta leiti,
þegar Þormóður leysti festar á
Patreksfirði og stefndi til hafs i
stinnum kalda. Hann batt hvergi
festar aftur, en fórst með allri á-
höfn og öllum farþegum út af
Stafnesi aðfaranótt þess 18.
febrúar 1943.
Sóknarpresturinn i Sauðlauks-
dal var einn þessara farþega og
30 aðrir gistu hina votu gröf þessa
nótt.
Heim i Sauðlauksdal barst
fregnin skjótt — og á einni nóttu
sópaðist öryggið brott, og sá sem
þarf að axla slikar byrðar verður
aldrei samur á eftir, þó að sagt
sé, að timinn græði öll sár.
Marta Valgerður Jónsdóttir
ættfræðingur kemst svo að orði
um Jón föður Guðrúnar Petreu,
að hann hafi kunnað ,,að taka öllu
mótlæti með manndómi og
hjartaprýði” (Faxi 1959), og ég
held, að Guörún Petrea hafi erft
þennan eiginleika föður sins,
enda veitti nú ekki af.
Og nú var dvölinni i Sauðlauks-
dal senn lokið, og um sumarið
1943 fluttist hún til Keflavikur
með tvö yngstu börn sin, en Elin
systir hennar og maður hennar
Guðmundur Guðmundsson spari-
sjóðsstjóri buöu henni að koma til
sin.
Varð sú dvöl töluvert lengri en
ætlað var, þvi að þremur árum
siðar dó Elin systir hennar og eft-
ir það varö Guðrún ráðskona hjá
Guðmundi mági sinum næstu ár-
in.
Arið 1953 flutti hún svo til
Reykjavikur, þar sem hún bjó
siðan meö Guðrúnu dóttur sinni
og dóttur hennar, siðustu 15 árin i
Álftamýri 8, þar til hún s.l. vetur
dvaldi oftast á sjúkrahúsi og lézt
þar þ. 2. mai s.l.
Og viö, sem kynntumst henni
bezt og áttum því láni að fagna,
að heimili hennar i Reykjavik
stóð okkur alltaf opið kveöjum
hana i dag með söknuði og trega
og minnumst ekki hvað sizt þeirr-
ar fórnfýsi og góðvildar, sem hún
sýndi börnum okkar og biöjum
henni blessunar á nýjum vegum.
Sigurjón Einarsson.
Islendingaþættir
25