Íslendingaþættir Tímans - 24.09.1977, Blaðsíða 32

Karl Guðmundsson
Karl Guðmundsson og Margrét Tómasdóttir
Fæddur 30. des. 1898
Dáinn 15. april 1977.
Hann var fæddur og uppalinn i
Króki á Rauðasandi. Foreldrar
hans voru hjónin Guðrún Einars-
dóttir Thóroddsen og Guðmundur
Sigfreðsson. , Þau hjón eignuðust
sjö syni. Einn þeirra lézt á fyrsta
ári, en hinir sex komust til full-
orðins aldurs. Fjórir þeirra eru
nú látnir: Torfi menntaskóla-
kennari, Einar Thóoddsen læknir,
Sigfreður bóndi og nú siðast Karl.
Eftir lifa tveir elztu bræðurnir,
Jón rafvélameistari og dr. Krit-
inn fyrrv. ambassador og ráð-
herra.
Heimili foreldra Karls, i Króki
var mikiö myndarheimilí. Vinnu-
semi, hagsýni og snyrtimennska
réði þar rikjum. Guðmundur nam
búfræöi i ólafsdal og kom þaðan
með það veganesti, sem lengi bar
svipmót Torfa skólastjóra i bú-
| skapnum i Króki. Virðing hans
i fyrir Torfa sýndi sig m.a. i þvi, að
' hann lét yngsta son sinn heita
nafni hans. Guðrún húsfreyja var
ekki siðri á sinu sviöi. Hún var
ljósmóöir sveitarinnar áratugum
saman og varö þvi að leggja á sig
ferðalög um fjöll sem byggðir, að
vetri sem sumri og dvelja viö þau
skyldustörf fjarri barnmörgu
heimili sinu. Af þessum sterku
stofnum var Karl kominn. Hann
sýndi það lika i mörgu á langri
æfi.
Á uppvaxtarárum sinum i
Króki vandist Karl heföbundnum
sveitastörfum, en stundaði jafn-
framtsjómennsku um skeið i ver-
stöðvum. Þetta var lögmál bænda
og bændasona i þeirri sveit, þar
sem jarðir voru litlar og rækt-
unarmöguleikar á þeim timum
þvi nær engir. En öll þessi störf
mótuðu manninn. Það var stund-
um kaldranalegt i opnum árabái
úti á Atlantshafi þótt á vori væri.
Það var heldur ekki áreynslu-
laust að fara kaupstaöarferöir i
misjöfnum vetrarveðrum yfir
Skersfjall og út Patreksfjörð og
bera svo varninginn yfir fjallið á
heimleiðinni. En þetta var heim-
ur Rauðsendinga og piltar kunnu
þessum heimi vel. Þeir mega
vera þakklátir fjöllunum og sjón-
um þar vestra fyrir uppeldið.
Hætt er viö að kjarkurinn og
þrekið heföi orðið eitthvað minna
ef umhverfið hefði verið Lauga-
vegur eða Austurstræti.
Rauðasandur er lítið og af-
: skekkt hérað og mætti margur
ætla að þar hafi rikt einangrun og
félagslegt fásinni, en þaö var ööru
nær. Bæirnir voru þar þrettán i
byggð á uppvaxtarárum Karls,
þótt nú sé þeir aðeins sex, en fólk-
ið var alls um 120 til 130. Nú eru
um 20 til 30 manns á Rauðasandi.
Þaö mun hafa verið um 1910,
eöa skömmu siðar, að stofnað var
þar ungmennafélag. Það geröi
Eyjólfur Sveinsson frændi Karls,
er stundað hafði nám i Flensborg
og siðan I Noregi, en gerðist i við
heimkomuna barnakennari
sveitarinnar. Þetta félag færði
nýtt lif i unga sem gamla, á
Rauðasandi. Það starfaði mikið
meö umræðufundum og samkom-
um og efldi manndóm og mennta-
þorsta æskufólks. Frá þessum fé-
vana heimilum fóru siðar flestöll
ungmennin, stúlkur sem piltar, til
einhvers náms. Þó var hvorugu
til að dreifa þá, námsstyrkjum né
foreldrafé.
Karl fór til náms að Hvanneyri
1923 og lauk þaðan búfræðiprófi
1925. Ekki er mér kunnugt um
hvers vegna hann varð aldrei
bóndi, ef til vill hefir honum verið
handion öllu hugstæöari. Hér
syöra stundaöi hann rafvélastörf
hjá Bræörunum Ormsson og
fleirum, en stundaöi auk þess
fleiri störf. Um 1930 varð hann
sýningarmaður i Nýja Bió. Siðar
varö hann sýningarstjóri i
Tjarnarbió og svo i Háskóiabió,
en samhiiða gegndi hann rafvéla-
störfunum, sem hann lagði aldrei
á hilluna meö öllu, þótt heilsan
bilaði, heldur hafði sér til dægra-
styttingar.
Þann 19. júni 1926 giftist Karl
Margréti Tómasdóttur frá Hró-
arsholti i Arnessýslu. Þau bjuggu
alla sina hjúskapartið i Reykja-
vik. Þau eignuðust niu börn, fjór-
ar dætur og fimm syni, sem öll
lifa og eru fyrir löngu upp komin.
Margrét var glæsileg og aðiað-
andi kona og það er hún enn i dag,
þótt hún sé rúmliggjandi sjúk-
lingur, en á efri hæð Landakots-
spitala lá hún þegar Karl maður
hennar lézt á neðri hæðinni.
Margrét hefir gegnt miklu og
vandasömu hlutverki eiginkonu
og móður i meira en fimmtiu ár
með einstakri sæmd og virðuleik.
1 langri og farsælli sambúð með
eiginmanni sinum hugsaði hún
eins og Rut forðum: „Þitt fólk er
mitt fólk, þinn guð er minn guð”.
Karl var allhávaxinn maður,
þrekinn og kraftalegur, enda góö-
ur glimumaöur i gamla daga.
Hann var glaður og frábærlega
spaugsamur i góðra vina hópi.
Þykir mér liklegt að hann hafi bú-
ið yfir leikarahæfileikum, þótt
aldrei legði hann það fyrir sig.
Hann var hagyröingur góður en
gagnrýninn á kveöskap svo og á
ritað mál almennt. Hann sætti sig
litt við sumar kenningar og stað-
hæfingar manna, sem honum
fannst ekki á rökum reistar og lét
sig engu skipta hvort i hlut áttu
islendingaþættir