Heimilistíminn - 16.05.1974, Síða 11

Svissneski harnasálfræðingurinn Jean
Piaget, sem lengi hefur stundað
rannsóknir á ungbörnum, heldur því
fram, að hálfs annars til tveggja ára
barn sé tvímælalaust vitsmunavera,
sem inni allflóknar og furðulegar
hugsanaflækjur af hendi.
Hún sér hluti og öðlast vilja innan fjög-
urra mánaða
Sem sagt, fyrsta mánuðinn gerði barnið
sér einfalt atriði að vana. Á þessu timabili
byrjar það að tvinna saman ýmsa vana og
þróa þá. Það tekur að gera hitt og þetta
upp á eigin spýtur en ekki aðeins af tilvilj-
un eða viðbrögðum.
Nokkrum sinnum hafnar þumalfingur
barnsins i munni þess — það tottar —
ogþvi finnst gott að hafa þumalfingurinn
uppi i sér — furðu fljótt kemst barnið upp
á lagið með að setja þumalfingurinn upp i
munninn, af þvi að það vill það sjálft. Á
þessu stigi litur svo út sem barnið sé að
eftirapa sjálft sig — hins vegar getur það
ekki eftirapað nokkurn annan.
Þegar eitthvað nýtt ber fyrir, veltir
barnið þvi aðeins fyrir sér, hvort þetta
skipti það nokkru máli, eða hvort það sé
nokkuð, sem hægt sé að fella inn i þær
venjur, sem þaðhefur þegar tileinkað sér.
Barnið tekur lika að sameina ýmsar venj-
ur og skynjanir, svo sem sjón og tilfinn-
ingu, sjón og heyrn.
Ýmis hljóðáhrif, sjónáhrif og tilfinn-
ingaráhrif verða þvi merki um hitt og
þetta. Þegar barnið er lagt i ákveðnar
stellingar tekur það til að totta, af þvi að
það býst við næringu — siðan kemur
nokkru siðar að þvi að það tekur að vænta
næringar um leið og það sér og heyrir, að
næringin er á leiðinni. Þetta eru fyrstu
kynnin, sem barnið hefur af hugtakinu
„timi”. Þaö tekur lika aö mynda sér sjön-
áhrif, það horfir á hluti og fer þannig að
gera sér grein fyrir hugtakinu ,,rUm”.
Hún man, hún hlær, hún skynjar þig — frá
4—5 niánaða aldri til 9—10 mánaða.
NU beitir barnið þeim venjum, sem það
hefur aflað sér með margvislegu móti,
tvinnar þær hver annarri i þeim tilgangi
að ná ákveðnu marki. Barnið getur nU til
dæmis tvinnað saman myndir af hringl-
unni með mismunandi handa- og fóta-
hreyfingum. Það teygir höndina eftir
hringlunni, misheppnast að ná henni til að
byrja með, en heppnast smám saman að
gripa hana.
Barnið hefur engu að siður harla litinn
skilning á þvi ennþá, hvað hlutur er.
Hringlan er þarna, en bara á meðan barn-
iö sér hana. Ef maður leggur handklæði
yfir hringluna, meðan barnið sér til, lyftir
það ekki handklæðinu. Hringlan er týnd,
þegar ekki er lengur hægt að sjá hana eða
þreifa á henni.
Engu að siður er barnið ákaflega á-
hugasamt á nýjum hlutum. Það sér,
snertir, snýr við, togar og hristir þá hvað
eftir annað, á sama hátt og fullorðið fólk
gerir við nýjan og ókunnan hlut, kemst að
raun um, að nýir hlutir hafa nýja eigin-
leika og á að meðhöndla á nýjan hátt.
Barnið byrjar lika að fá minni — það
merkir, að það þekkir aftur hluti, sem það
gat ekki áöur. Barnið hlær, þegar þaö er
baðaö, gefur frá sér gleöihljóö, þegar
komiö er inn til þess, og sárnar, þegar
Ungbarnið liggur
í vöggu sinni.
Það talar ekki,
það hugsar ekki
— eða hvað?
farið er frá þvi. Fyrstu mánuðina var
annað fólk aðeins skyndileg skynjun um
eitthvað lifandi. Hvað eftir annað gerist
þab á þessu timabili, að börn. sem venju-
legast fara glöð og ánægð Ur einu fanginu i
annað, fara skyndilega að háorga, ef ein-
hver ókunnugur nálgast. Iðulega sættir
það sig alls ekki við nema 1—2 mjög ná-
komnar persónur, og gagnvart ættingj-
um, vinum og nábUum, sem mikið hafa
haft með það að gera, upphefur það nU
grát og org, i reiði eða hræðslu.
Þetta stafar af þvi, að barnið er nU að
læra að gera mismun á fólki og jafnframt
að byrja að finna til sérstakra tilfinninga
til eins eða tveggja. Barnið upplifir ,,þig”
i fyrsta skipti, og þetta er engin smáræðis
uppHfun. Sá, sem aldrei hefur upplifað
einn einstakling á þennan máta, lærir
heldur aldrei, hvað hugtakið ,,við” merk-
ir i raun og veru, og fær aðeins þoku-
kenndar imyndanir um það, hvað „ég”
er.
Barnið skynjar hluti, þó að það sjái þá
ekki, frá 9—10 mánuðum til eins árs ald-
urs.
Á þessu timabili byrjar barníð að móta
venjur sinar eftir kringumstæðum, sem
ekkert eiga skylt við fyrri reynslu, og
tvinna þetta saman i þeim tilgangi að ná
nýjum takmörkum.
NU er barnið farið að hlægja strax og
baövatniö er tilbUiö, og það grætur um
Framhald á bls. 46
n